Trochej
Trochej (łac. trochaeus, z gr. trochaíos) – pojęcie z metryki iloczasowej oznaczające stopę metryczną złożoną z dwóch sylab: długiej i krótkiej ().
W wierszach polskich odpowiednikiem jest sekwencja sylab: akcentowanej i nieakcentowanej. W języku polskim występuje bardzo często, każdy dwusylabowy wyraz jest trochejem (np. słownik), łatwo też układać z trochejów wiersze sylabotoniczne, np.
- Nie rusz, Andziu, tego kwiatka,
- Róża kole – rzekła matka. (Za Stanisławem Jachowiczem)
Najpopularniejszym formatem wiersza trocheicznego w literaturze polskiej jest czterostopowiec. W ten sposób Adam Asnyk napisał wiersz Między nami nic nie było:
- Między nami nic nie było!
- Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych,
- Nic nas z sobą nie łączyło
- Prócz wiosennych marzeń zdradnych;
- Prócz tych woni, barw i blasków
- Unoszących się w przestrzeni,
- Prócz szumiących śpiewem lasków
- I tej świeżej łąk zieleni;
Innym przykładem czterostopowca trocheicznego jest utwór Marii Konopnickiej A jak poszedł król na wojnę. Natomiast ośmiostopowcem trocheicznym jest napisany wiersz Bolesława Leśmiana Ballada bezludna:
- Niedostępna ludzkim oczom, że nikt po niej się nie błąka,
- W swym bezpieczu szmaragdowym rozkwitała w bezmiar łąka,
- Strumień skrzył się na zieleni nieustannie zmienną łatą,
- A gwoździki spoza trawy wykrapiały się wiśniato.
Z trochejem eksperymentował Jerzy Liebert (wiersz Jurgowska karczma był analizowany przez Marię Dłuską[1].
Metrum trocheiczne popularne jest też w wersyfikacji czeskiej. Ważnym przykładem jego użycia jest poemat Vitězslava Nezvala Edison, napisany sześciostopowcem. Trocheiczny jest też hymn Republiki Czeskiej:
- Voda hučí po lučinách,
- bory šumí po skalinách,
- v sadě skví se jara květ,
- zemský ráj to na pohled!
- A to je ta krásná země,
- země česká, domov můj,
- země česká, domov můj!
W literaturze języka angielskiego najbardziej znanymi przykładami zastosowania trocheja są Tygrys Williama Blake'a i Kruk Edgara Allana Poego[2]. Czterostopowca trocheicznego na szeroką skalę użył Henry Wadsworth Longfellow w Pieśni o Hajawacie[3]. Natomiast trocheicznego ośmiostopowca, ujętego w parzyście rymowane dystychy, Alfred Tennyson użył w wierszu Locksley Hall:
- Comrades, leave me here a little, while as yet ’tis early morn:
- Leave me here, and when you want me, sound upon the bugle horn.
- ’Tis the place, and all around it, as of old, the curlews call,
- Dreary gleams about the moorland flying over Locksley Hall;
W literaturze języka niemieckiego trocheiczne są: hymn Niemiec (Das Lied der Deutschen), dawny hymn Austro-Węgier (Volkshymne) i Oda do radości Friedricha Schillera.
- Einigkeit und Recht und Freiheit
- Für das deutsche Vaterland!
- Danach lasst uns alle streben,
- Brüderlich mit Herz und Hand!
- Einigkeit und Recht und Freiheit
- Sind des Glückes Unterpfand:
- Blüh im Glanze dieses Glückes,
- Blühe, deutsches Vaterland!
- (Das Lied der Deutschen)
Przeciwny do trocheju układ sylab ma jamb.