Theodor Oberländer

Theodor Oberländer
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1905 ; Meiningen
Data i miejsce śmierci	4 maja 1998 ; Bonn
Zawód, zajęcie	ekonomista
Narodowość	niemiecka
Tytuł naukowy	profesor
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Theodor Oberländer (ur. 1 maja 1905 w Meiningen, zm. 4 maja 1998 w Bonn) – profesor ekonomii na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, oficer Abwehry, organizator Legionu Ukraińskiego, oficer łącznikowy Abwehry przy batalionie „Nachtigall”, naukowiec „Ostforschung”, Reichsleiter niemieckiej organizacji rewizjonistycznej Bund Deutscher Osten w latach 1933–1937, minister ds. wypędzonych, uciekinierów i poszkodowanych przez wojnę w rządzie kanclerza Konrada Adenauera (1953–1960).

Dokument KGB dotyczący akcji dezinformacyjnej

Życiorys

Był synem tajnego radcy Oskara Oberländera. W czasie studiów uczestniczył w listopadzie 1923 w nieudanym puczu Hitlera-Ludendorffa jako członek tzw. Czarnej Reichswehry(inne języki). Doktoryzował się w roku 1929 z zagadnień ekonomiki rolnej. Współpracował z niemiecko-sowieckim przedsiębiorstwem Deutsch-Russische Saatbau AG(inne języki) (DRUSAG) finansowanym od strony niemieckiej przez koncern Friedrich Krupp AG, wyjeżdżał w związku z tym do ZSRR (na Kubań i Ukrainę sowiecką)^[1]. W latach 1930–1932 odbył podróże połączone z praktykami do ZSRR, Turcji, Chin, Japonii, Kanady i Stanów Zjednoczonych.

Po powrocie do Niemiec zainteresował się zagadnieniami związanymi ze wschodnią Europą, szczególnie problematyką ludnościową i rolniczą. W latach 1928/1929 w Wyższej Szkole Rolniczej w Berlinie napisał doktorat pt. Die landwirtschaftlichen Grundlagen des Landes Litauen. Objął stanowisko kierownika volkistowskiej organizacji młodzieżowej Adler und Falken(inne języki), w ramach której organizował wieczorki dyskusyjne i wycieczki na tereny Litwy. Zainteresowania wschodem zbliżyły go do środowiska naukowego związanego z Ostforschung. Dnia 1 maja 1929 roku został asystentem wolontariusza w Institut für Ostdeutche Wirtschaft w Królewcu.

Po dojściu Hitlera i NSDAP do władzy, 1 maja 1933 Oberländer wstąpił do NSDAP (nr 2 331 552) gdzie został kierownikiem „wydziału pogranicznego” w okręgu Prusy Wschodnie. 17 grudnia 1933 habilitował się na królewieckim uniwersytecie i został mianowany dyrektorem Instytutu Gospodarki Wschodnioeuropejskiej (niem. Institut für Osteuropäische Wirtschaft) tego Uniwersytetu. Z racji stanowiska współpracował m.in. z Instytutem Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie (bezpośrednio z doc. Stanisławem Swianiewiczem, szefem Referatu Gospodarczego Instytutu)^[2]. Opublikował wówczas (1935) pracę Przeludnienie agrarne Polski (niem. Die agrarische Überbevölkerung Polens).

Jednocześnie objął w 1933 funkcję Reichsleitera nazistowskiej organizacji Bund Deutscher Osten zajmującej się germanizacją mniejszości polskiej w przedwojennych Niemczech. Obie funkcje sprawował do 1937, gdy został profesorem Uniwersytetu w Greifswaldzie, a następnie w roku 1938 rozpoczął pracę w Abwehrze (Wydział II) jako ekspert do spraw Europy Wschodniej.

II wojna światowa

W roku 1940 objął katedrę nauk o państwie (niem. Staatswissenschaften) na niemieckim uniwersytecie w Pradze (wówczas Protektorat Czech i Moraw), w początkach 1941 został dziekanem wydziału prawa i nauk o państwie (niem. Rechts- und Staatswissenschaftlichen Fakultät). Od listopada 1940 służył w Abwehrstelle Krakau jako oficer odpowiedzialny za sprawy ukraińskie. Wtedy przebywał również kilkakrotnie we Lwowie, w związku z repatriacją Niemców z tego miasta realizowaną w ramach akcji Heim ins Reich.

W roku 1941 był oficerem łącznikowym Abwehry przy złożonym z Ukraińców i Niemców batalionie „Nachtigall” pułku Brandenburg^[3]. Wbrew upowszechnianej w latach 1959–1989 wersji sowieckiej, żołnierze batalionu nie brali udziału w nocy z 3 na 4 lipca 1941 w aresztowaniu profesorów lwowskich i w ich egzekucji^[4]. Ogólne wytyczne przeprowadzania tego rodzaju akcji podjęto niewątpliwie na najwyższym szczeblu hierarchii Trzeciej Rzeszy^[5]^[6]. Egzekucja polskich naukowców, wykładowców uczelni lwowskich, została faktycznie dokonana nad ranem 4 lipca 1941 przez Einsatzkommando zur besonderen Verwendung, specjalną jednostkę policyjną Sicherheitsdienst – policji bezpieczeństwa III Rzeszy, pod dowództwem SS-Brigadeführera dr Eberharda Schöngartha i oddział Geheime Feldpolizei dowodzony przez Hauptsturmführera Hansa Krügera, w ramach polityki unicestwienia polskiej inteligencji^[7]^[8].

Następnie (koniec roku 1941 i rok 1942) Oberländer był organizatorem i pierwszym dowódcą Oddziału Specjalnego Bergmann. Współpracował wówczas blisko z gen. Ernstem Köstringiem. W latach 1942 i 1943 opracował dwa memoriały, w których sprzeciwiał się polityce Ericha Kocha wobec Ukraińców, prowadzonej w Reichskommissariat Ukraine. W czerwcu 1943 opracował memorandum Przymierze czy eksploatacja nt. polityki niemieckiej na Wschodzie. Heinrich Himmler chciał go postawić za to przed sądem wojennym. Uratowała go przed tym interwencja Köstringa. Oberländer musiał jednak zrzec się komendy nad Oddziałem Bergmann i został zwolniony ze służby w Wehrmachcie. Do roku 1945 pracował na uniwersytecie w Pradze. W listopadzie 1944 zgłosił się ochotniczo do Wehrmachtu i został przydzielony do sztabu łącznikowego Wehrmachtu z dowództwem ROA i gen. Andriejem Własowem^[9].

Okres powojenny

W końcowych dniach wojny trafił do niewoli amerykańskiej, z której został zwolniony w 1946. Po wojnie zawodowy polityk. Początkowo FDP (1948), następnie GB/BHE (niem. Gesamtdeutscher Block/Bund der Heimatvertriebenen und Entrechteten – pol.Wszechniemiecki Blok/Związek Wypędzonych i Wywłaszczonych) – bloku ugrupowań ziomkostw^[10], wreszcie (od 1956) CDU. W latach 1953–1960 minister w rządzie RFN. W latach 1953–1961 deputowany do Bundestagu.

Poczynając od końca 1959, KGB przeprowadziło akcję dezinformacyjną w sprawie Oberländera i batalionu „Nachtigall”. Akcja dezinformacyjna KGB nastąpiła po skrytobójczym zabójstwie Stepana Bandery przez agenta KGB Bohdana Staszynskiego (15.10.1959). Po wykryciu w czasie sekcji zwłok w ciele Bandery cyjanku potasu i wykluczeniu w ten sposób naturalnej przyczyny śmierci (na jaką zamach był upozorowany), propaganda sowiecka wskazała na Theodora Oberländera jako rzekomego zleceniodawcę zabójstwa. Motywem miała być chęć usunięcia świadka zbrodni wojennych, za które Oberländer miał być rzekomo odpowiedzialny, w szczególności mordu profesorów lwowskich, którego sprawstwo zostało właśnie wówczas przypisane przez propagandę ZSRR batalionowi „Nachtigall”^[11].

Sąd Najwyższy NRD, w dniu 29 kwietnia 1960, po zaocznym procesie skazał Theodora Oberländera (czynnego ministra w rządzie RFN) za sprawstwo kierownicze w zbrodniach wojennych we Lwowie w lipcu 1941 na karę dożywotniego ciężkiego więzienia i utratę obywatelskich praw honorowych na zawsze.

4 maja 1960 Oberländer musiał ustąpić ze stanowiska ministra do spraw wypędzonych i przesiedleńców w rządzie kanclerza Konrada Adenauera^[12] pod naciskiem postawionych w NRD zarzutów „masakry i pogromu, które były skierowane przeciwko komunistycznym funkcjonariuszom oraz ludności żydowskiej i polskiej. Dowodzenie jednostką, która zamordowała grupę polskich profesorów w lipcu 1941”.

W sprawie prowadzonej równolegle w RFN, na podstawie dokumentów przekazanych przez ZSRR, w dniu 30 marca 1961 nadprokurator przy Sądzie Krajowym w Bonn umorzył śledztwo przeciw Oberländerowi w związku z jego działalnością w batalionie „Nachtigall” z braku dowodów winy. W latach 1963–1965 Oberländer był ponownie deputowanym do Bundestagu. Po wycofaniu się z życia politycznego był doradcą koncernu Messerschmitt-Bölkow-Blohm GmbH (MBB).

Po upadku systemu państw satelickich ZSRR w Europie i zjednoczeniu Niemiec, 28 listopada 1993 Sąd Krajowy (niem. Landgericht) w Berlinie, po ponownym rozpoznaniu sprawy, uchylił wyrok Sądu Najwyższego NRD z roku 1960.

W 1958 r. Oberländer został odznaczony Wielkim Krzyżem Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[13].

Akcja dezinformacyjna KGB w sprawie Oberländera i batalionu „Nachtigall”

Ukraińskie stowarzyszenie „Memoriał” opublikowało na swojej stronie internetowej odtajnione przez SBU dokumenty KGB dotyczące operacji dezinformacyjnej KGB^[14] w sprawie Oberländera i batalionu Nachtigall przeprowadzonej na przełomie lat 50. i 60. XX wieku^[15].

Przypisy

↑ Aleksander Drożdżyński, Jan Zaborowski, „Oberländer przez Ostforschung, wywiad i NSDAP do rządu NRF”, Wydawnictwo Zachodnie, Poznań, Warszawa 1960.
↑ Prof. Swianiewicz przedstawił interesującą charakterystykę Oberländera z tego okresu: Stanisław Swianiewicz W cieniu Katynia, wyd. 7 Paryż 1989 Wyd. Instytut Literacki ISBN 2-7168-0027-8, s. 17–22.
↑ Oberlander był po części odpowiedzialny za szkolenie wojskowe oddziału, a także pełnił funkcję oficera łącznikowego tej nowo utworzonej jednostki z pułkiem Brandenburg”, w którego skład organizacyjnie wchodził batalion. Dieter Schenk, Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holocaust w Galicji Wschodniej, Kraków 2011, wyd. Wysoki Zamek, ISBN 978-83-931373-5-0, s. 130.
↑ „Łączenie Oberlandera z masakrą profesorów podyktowane było w pewnym okresie z Moskwy chęcią skompromitowania go i rządu Adenauera, którego był ministrem, dla celów czysto politycznych, i mimo skazującego, zaocznego wyroku w najwyższym trybunale Niemiec Wschodnich w roku 1960 nie ostało się, jako naciągane i nieprawdziwe.” Barbara Winklowa. Boy we Lwowie, 1939–1941. s. 182.
↑ „Nuncjusz papieski Orsenigo, akredytowany w Berlinie otrzymał we wrześniu 1941 polecenie wstawienia się za aresztowanymi profesorami. Z pisemnego raportu wysłanego 27 czerwca 1942 do kardynała Maglione wynika, że Orsenigo zasięgał informacji o aresztowanych profesorach u sekretarza stanu Ernsta von Weizsäckera. Z treści tego raportu wynika, że Stolica Apostolska wówczas, to znaczy w połowie 1942 była przekonana o tym, że aresztowani są nadal przy życiu. Weizsäcker, który wiedział o rozstrzelaniu aresztowanych profesorów, ale wiadomość tę otrzymał jako ściśle tajną z bezwzględnym zakazem przekazywania jej komukolwiek, udzielił pytającemu nuncjuszowi wymijającej odpowiedzi. Nadmienił jednak mimochodem, że decyzję w sprawie losu profesorów podejmował sam Hitler” Wacław Szulc: Wyniki śledztwa w sprawie mordu profesorów lwowskich, prowadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w: Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0, s. 178–179.
↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska Partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, s. 95–96, Ryszard Torzecki: Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993, Wyd. PWN, ISBN 83-01-11126-7, s. 118–119; Włodzimierz Bonusiak: Kto zabił profesorów lwowskich, Rzeszów 1989, Wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, ISBN 83-03-02876-6, wersja elektroniczna rozdz. IV książki.
↑ Bezpośrednia odpowiedzialność za kaźń na profesorach lwowskich spada na SS-Brigadeführera dr Eberharda Schöngartha – wsławionego aresztowaniem profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w listopadzie 1939 r. – który jako dowódca Sonderkommando przebywał we Lwowie już 2 lipca, oraz Hauptsturmführera Hansa Krügera dowodzącego oddziałem Geheime Feldpolizei. Stanisław Bogaczewicz, Kaźń profesorów lwowskich w lipcu 1941 roku, Biuletyn IPN 7/2001 s. 73–74.
↑ Dieter Schenk, Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holocaust w Galicji Wschodniej, Kraków 2011, wyd. Wysoki Zamek, ISBN 978-83-931373-5-0, s. 145–186. Oberländera i batalion „Nachtigall” wielokrotnie łączono z zamordowaniem profesorów we Lwowie. Pogłoska na ten temat utrzymuje się w Polsce do dziś, tym bardziej że w czasie zimnej wojny próbowano podsycić nastroje przeciw Oberländerowi, który sprawował funkcję federalnego ministra ds. wypędzonych, co zakończyło się politycznym procesem pokazowym w Berlinie Wschodnim. Wszystkie dowody przeczą jednak uczestnictwu batalionu „Nachtigall” Dieter Schenk, Noc morderców… s. 131–132.
↑ Hans von Herwarth: Między Hitlerem a Stalinem, wyd. polskie Warszawa 1992, ISBN 83-85249-11-7, ISBN 83-11-07990-0; s. 370–371 i passim.
↑ Części koalicji rządowej kanlcerza Adenauera.
↑ GrzegorzG. Rossoliński-Liebe GrzegorzG., Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist. Fascism, Genocide, and Cult, Stuttgart: Ibidem Verlag, 2014, s. 349–352, ISBN 978-3-8382-0604-2, ISBN 978-3-8382-0686-8, OCLC 947204584 .
↑ „In dem Urteil wurde unter anderem ausgeführt, dass das Bataillon Nachtigall am 30. Juni 1941 unter Führung von Theodor Oberländer in Lemberg einmarschierte. Auf sene Anweisung seien Massaker und Pogrome durchgefuhrt worden, die sich gegen kommunistische Funktionäre sowie gegen die jüdische und polnische Bevölkerung richteten. Die Ermordung einer Gruppe polnischer Professoren im Juli 1941 sei durch die Einheit und ihren Kommandeur Oberländer erfolgt. Konsequenz des Urteils war, dass Oberländer von seinem Ministeramt zurücktreten musste.”, [w:] Dieter Schenk. Der Lemberger Professorenmord und der Holocaust in Ostgalizien. 2007, s. 255.
↑ Życiorys na stronie Uniwersytetu w Greifswaldzie. [dostęp 2009-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-16)].
↑ Fragment dokumentu: „С целью компрометации Оберлендера и украинских националистов, собранные УКГБ материалы широко использовались в местной и центральной прессе, кинохронике,а также на пресс-конференции в Москве. Кроме этого, были выявлены и соответственно подготовлены свидетели, выступавшие по данному делу на пресс-конференции в Москве и на суде в Берлине.С учетом достигнутых положительных результатов в проведении специальных мероприятий по Оберлендеру, прошу Вас наградитъ нагрудным знаком «Почетный сотрудник Госбезопасности». Объявить благодарность и наградить ценным подарком.” ГДА СБУ фонд 1, опис 4 за 1964 рік, порядковий номер 3, том 5, аркуш 195 Розсекречено: 24/376 від 05.02.2008 р. (oryginalna sygnatura dokumentu). Inny dokument: „Из Москвы тов. Щербак №33988 от 13 ноября 1958 года вх. №15107 копией во Львов сообщил, что установленных очевидцев злодеяний батальона «Нахтигаль» следует подготовить для допроса работниками прокуратуры, о чем будут даны указания прокуратурой СССР. При подготовке к допросам свидетелей следует использовать опубликованные в прессе статьи о преступлениях «Нахтигаля». Работу по установлению других очевидцев злодеяний, их документации и добыче дополнительных материалов продолжить.” Довідка: КГБ про підготовку свідків проти „Нахтігалю” на базі відповідних публікацій в пресі. ГДА СБУ фонд 1, опис 4 за 1964 рік, порядковий номер 3, том 5, аркуш 86 Розсекречено: 24/376 від 05.02.2008 р. – oryginalna sygnatura dokumentu.
↑ odtajnione dokumenty KGB w sprawie akcji dezinformacyjnej na stronie Stowarzyszenia Memoriał.

Bibliografia

Aleksander Drożdżyński, Jan Zaborowski, „Oberländer przez Ostforschung, wywiad i NSDAP do rządu NRF”, Wydawnictwo Zachodnie, Poznań, Warszawa 1960.
Przemysław Burchard, Aleksander Drożdżyński, „Kariera ministra”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1963.
SiegfriedS. Schütt SiegfriedS., Theodor Oberländer. Eine dokumentarische Untersuchung. Mit 61 Abbildulgen und Dokumenten, München: Wyd. Langen Müller, 1995, ISBN 978-3-7844-2540-5, OCLC 33819566 .
Philipp–Christian Wachs, „Der Fall Theodor Oberländer (1905–1998): Ein Lehrstück deutscher Geschichte”, Frankfurt/Main; New York, Campus–Verl. 2000, ISBN 3-593-36445-X.
Władysław Żeleński, Odpowiedzialność za mord profesorów lwowskich, Wiadomości, nr 17 (1466), Londyn 1974, s. 1.
Władysław Żeleński Cuda i dziwy w sprawie o mord profesorów Wiadomości nr 49 (1549), Londyn 1975 s.2.
Zygmunt Albert, Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta, Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0 wersja elektroniczna artykułu podsumowującego
Wacław Szulc, Wyniki śledztwa w sprawie mordu profesorów lwowskich, prowadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w: Zygmunt Albert, Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta, Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0, s. 178–179
Włodzimierz Bonusiak: Kto zabił Profesorów Lwowskich?. [dostęp 2009-05-12]. (pol.).
Hans von Herwarth, Między Hitlerem a Stalinem, wyd. polskie, Warszawa 1992, ISBN 83-85249-11-7, ISBN 83-11-07990-0.
Stanisław Swianiewicz, W cieniu Katynia, wyd.7 Paryż 1989, Wyd. Instytut Literacki, ISBN 2-7168-0027-8.

Linki zewnętrzne

[1] Aleksander Drożdżyński, Jan Zaborowski, „Oberländer przez Ostforschung, wywiad i NSDAP do rządu NRF”, Wydawnictwo Zachodnie, Poznań, Warszawa 1960.

[2] Prof. Swianiewicz przedstawił interesującą charakterystykę Oberländera z tego okresu: Stanisław Swianiewicz W cieniu Katynia, wyd. 7 Paryż 1989 Wyd. Instytut Literacki ISBN 2-7168-0027-8, s. 17–22.

[3] Oberlander był po części odpowiedzialny za szkolenie wojskowe oddziału, a także pełnił funkcję oficera łącznikowego tej nowo utworzonej jednostki z pułkiem Brandenburg”, w którego skład organizacyjnie wchodził batalion. Dieter Schenk, Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holocaust w Galicji Wschodniej, Kraków 2011, wyd. Wysoki Zamek, ISBN 978-83-931373-5-0, s. 130.

[4] „Łączenie Oberlandera z masakrą profesorów podyktowane było w pewnym okresie z Moskwy chęcią skompromitowania go i rządu Adenauera, którego był ministrem, dla celów czysto politycznych, i mimo skazującego, zaocznego wyroku w najwyższym trybunale Niemiec Wschodnich w roku 1960 nie ostało się, jako naciągane i nieprawdziwe.” Barbara Winklowa. Boy we Lwowie, 1939–1941. s. 182.

[5] „Nuncjusz papieski Orsenigo, akredytowany w Berlinie otrzymał we wrześniu 1941 polecenie wstawienia się za aresztowanymi profesorami. Z pisemnego raportu wysłanego 27 czerwca 1942 do kardynała Maglione wynika, że Orsenigo zasięgał informacji o aresztowanych profesorach u sekretarza stanu Ernsta von Weizsäckera. Z treści tego raportu wynika, że Stolica Apostolska wówczas, to znaczy w połowie 1942 była przekonana o tym, że aresztowani są nadal przy życiu. Weizsäcker, który wiedział o rozstrzelaniu aresztowanych profesorów, ale wiadomość tę otrzymał jako ściśle tajną z bezwzględnym zakazem przekazywania jej komukolwiek, udzielił pytającemu nuncjuszowi wymijającej odpowiedzi. Nadmienił jednak mimochodem, że decyzję w sprawie losu profesorów podejmował sam Hitler” Wacław Szulc: Wyniki śledztwa w sprawie mordu profesorów lwowskich, prowadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w: Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0, s. 178–179.

[6] Grzegorz Motyka, Ukraińska Partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, s. 95–96, Ryszard Torzecki: Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993, Wyd. PWN, ISBN 83-01-11126-7, s. 118–119; Włodzimierz Bonusiak: Kto zabił profesorów lwowskich, Rzeszów 1989, Wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, ISBN 83-03-02876-6, wersja elektroniczna rozdz. IV książki.

[7] Bezpośrednia odpowiedzialność za kaźń na profesorach lwowskich spada na SS-Brigadeführera dr Eberharda Schöngartha – wsławionego aresztowaniem profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w listopadzie 1939 r. – który jako dowódca Sonderkommando przebywał we Lwowie już 2 lipca, oraz Hauptsturmführera Hansa Krügera dowodzącego oddziałem Geheime Feldpolizei. Stanisław Bogaczewicz, Kaźń profesorów lwowskich w lipcu 1941 roku, Biuletyn IPN 7/2001 s. 73–74.

[8] Dieter Schenk, Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holocaust w Galicji Wschodniej, Kraków 2011, wyd. Wysoki Zamek, ISBN 978-83-931373-5-0, s. 145–186. Oberländera i batalion „Nachtigall” wielokrotnie łączono z zamordowaniem profesorów we Lwowie. Pogłoska na ten temat utrzymuje się w Polsce do dziś, tym bardziej że w czasie zimnej wojny próbowano podsycić nastroje przeciw Oberländerowi, który sprawował funkcję federalnego ministra ds. wypędzonych, co zakończyło się politycznym procesem pokazowym w Berlinie Wschodnim. Wszystkie dowody przeczą jednak uczestnictwu batalionu „Nachtigall” Dieter Schenk, Noc morderców… s. 131–132.

[9] Hans von Herwarth: Między Hitlerem a Stalinem, wyd. polskie Warszawa 1992, ISBN 83-85249-11-7, ISBN 83-11-07990-0; s. 370–371 i passim.

[10] Części koalicji rządowej kanlcerza Adenauera.

[11] GrzegorzG. Rossoliński-Liebe GrzegorzG., Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist. Fascism, Genocide, and Cult, Stuttgart: Ibidem Verlag, 2014, s. 349–352, ISBN 978-3-8382-0604-2, ISBN 978-3-8382-0686-8, OCLC 947204584 .

[12] „In dem Urteil wurde unter anderem ausgeführt, dass das Bataillon Nachtigall am 30. Juni 1941 unter Führung von Theodor Oberländer in Lemberg einmarschierte. Auf sene Anweisung seien Massaker und Pogrome durchgefuhrt worden, die sich gegen kommunistische Funktionäre sowie gegen die jüdische und polnische Bevölkerung richteten. Die Ermordung einer Gruppe polnischer Professoren im Juli 1941 sei durch die Einheit und ihren Kommandeur Oberländer erfolgt. Konsequenz des Urteils war, dass Oberländer von seinem Ministeramt zurücktreten musste.”, [w:] Dieter Schenk. Der Lemberger Professorenmord und der Holocaust in Ostgalizien. 2007, s. 255.

[13] Życiorys na stronie Uniwersytetu w Greifswaldzie. [dostęp 2009-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-16)].

[14] Fragment dokumentu: „С целью компрометации Оберлендера и украинских националистов, собранные УКГБ материалы широко использовались в местной и центральной прессе, кинохронике,а также на пресс-конференции в Москве. Кроме этого, были выявлены и соответственно подготовлены свидетели, выступавшие по данному делу на пресс-конференции в Москве и на суде в Берлине.С учетом достигнутых положительных результатов в проведении специальных мероприятий по Оберлендеру, прошу Вас наградитъ нагрудным знаком «Почетный сотрудник Госбезопасности». Объявить благодарность и наградить ценным подарком.” ГДА СБУ фонд 1, опис 4 за 1964 рік, порядковий номер 3, том 5, аркуш 195 Розсекречено: 24/376 від 05.02.2008 р. (oryginalna sygnatura dokumentu). Inny dokument: „Из Москвы тов. Щербак №33988 от 13 ноября 1958 года вх. №15107 копией во Львов сообщил, что установленных очевидцев злодеяний батальона «Нахтигаль» следует подготовить для допроса работниками прокуратуры, о чем будут даны указания прокуратурой СССР. При подготовке к допросам свидетелей следует использовать опубликованные в прессе статьи о преступлениях «Нахтигаля». Работу по установлению других очевидцев злодеяний, их документации и добыче дополнительных материалов продолжить.” Довідка: КГБ про підготовку свідків проти „Нахтігалю” на базі відповідних публікацій в пресі. ГДА СБУ фонд 1, опис 4 за 1964 рік, порядковий номер 3, том 5, аркуш 86 Розсекречено: 24/376 від 05.02.2008 р. – oryginalna sygnatura dokumentu.

[15] tajnione dokumenty KGB w sprawie akcji dezinformacyjnej na stronie Stowarzyszenia Memoriał.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]