Żywe trupy (serial telewizyjny)

amerykański serial telewizyjny
(Przekierowano z The Walking Dead)

Żywe trupy (ang. The Walking Dead) – amerykański serial telewizyjny (horror, dramat), stanowiący adaptację komiksu o tym samym tytule. Światowa premiera serialu odbyła się 31 października 2010 roku[1].

Żywe trupy
The Walking Dead
Ilustracja
Logo serialu
Gatunek

horror
dramat
postapo

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Oryginalny język

angielski

Twórcy

Frank Darabont, Robert Kirkman

Główne role

Andrew Lincoln
Steven Yeun
Chandler Riggs
Norman Reedus
Lauren Cohan
Danai Gurira
Melissa McBride
Jeffrey Dean Morgan

Liczba odcinków

177

Liczba serii

11

Lista odcinków serialu Żywe trupy
Produkcja
Produkcja

Frank Darabont
Gale Anne Hurd
David Alpert
Robert Kirkman
Charles H. Eglee

Reżyseria

Greg Nicotero
Michael E. Satrazemis
David Boyd
Ernest R. Dickerson
Jon Amiel
Frank Darabont

Muzyka

Bear McCreary

Czas trwania odcinka

ok. 45 minut

Pierwsza emisja
Kraj oryginalnej emisji

Stany Zjednoczone

Data premiery

31 października 2010

Stacja telewizyjna

AMC

Pierwsza emisja

31 października 2010 - 20 listopada 2022

Lata emisji

2010–2022

Status

zakończony

Format dźwięku

Dolby Digital 5.1 (DVD)
Dolby TrueHD 5.1 (Blu-ray)

Chronologia
Powiązane

Fear the Walking Dead
Tales of the Walking Dead
The Walking Dead: Nowy świat
Dead City
Daryl Dixon
The Ones Who Live

Strona internetowa

Serial jest dostępny na platformach Netflix[2], HBO Max oraz Disney+[3].

Fabuła

edytuj

Akcja serialu skupia się na grupie ludzi, którzy starają się przeżyć w postapokaliptycznym świecie opanowanym przez zombie. Większość akcji filmu rozgrywa się w obszarze metropolitalnym oraz w okolicy Atlanty w Stanach Zjednoczonych. Głównym celem bohaterów serialu jest szukanie schronienia i ucieczka z dala od hord zombie (w polskim tłumaczeniu: szwendaczy (ang. walkers)), które atakują każdą żywą istotę, i których samo ugryzienie z czasem staje się śmiertelne i powoduje przemianę w zombie. Fabuła koncentruje się głównie na problemach grupy, których podstawowym celem jest utrzymanie własnego życia oraz stawianie czoła trudnym sytuacjom w kontaktach z innymi ludźmi, którzy przetrwali po katastrofie, czy w przypadkach śmierci członka grupy.

Na czele grupy stoi policjant Rick Grimes, który obudził się ze śpiączki w świecie zdominowanym przez szwendaczy. Przed katastrofą był on zastępcą szeryfa. Grupa na każdym kroku staje w obliczu wyzwań świata, w jakim przyszło im żyć. Zmagać się muszą nie tylko z zombie, ale również innymi ocalałymi. Obraz przedstawia zachowania ludzkie w skrajnych przypadkach, gdy struktury społeczeństwa już nie istnieją[4].

Obsada

edytuj

Następujący członkowie obsady serialu zostali podani jako główna obsada lub odtwórcy pozostałych ról gł. ("starring" lub "also starring") w czołówkach odcinków:

Klucz:     = gł. obsada w sezonie ("starring" lub "also starring")
Klucz:     = poza gł. obsadą
Klucz:     = nie pojawia się
Aktor Postać Sezony
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Andrew Lincoln Rick Grimes
Jon Bernthal Shane Walsh
Sarah Wayne Callies Lori Grimes
Laurie Holden Andrea Harrison
Jeffrey DeMunn Dale Horvath
Steven Yeun Glenn Rhee
Chandler Riggs Carl Grimes
Norman Reedus Daryl Dixon
Melissa McBride Carol Peletier
Michael Rooker Merle Dixon
Lennie James Morgan Jones
Emily Kinney Beth Greene
Lauren Cohan Maggie Greene
Scott Wilson Hershel Greene
Danai Gurira Michonne
David Morrissey „Gubernator”
Chad Coleman Tyreese Williams
Sonequa Martin-Green Sasha Williams
Lawrence Gilliard, Jr. Bob Stookey
Alanna Masterson Tara Chambler
Michael Cudlitz Abraham Ford
Josh McDermitt Eugene Porter
Christian Serratos Rosita Espinosa
Andrew J. West Gareth
Seth Gilliam Gabriel Stokes
Alex Breckenridge Jessie Anderson
Ross Marquand Aaron
Tovah Feldshuh Deanna Monroe
Austin Nichols Spencer Monroe
Jeffrey Dean Morgan Negan
Austin Amelio Dwight
Tom Payne „Jesus”
Xander Berkeley Gregory
Khary Payton Ezekiel
Steven Ogg Simon
Katelyn Nacon Enid
Pollyanna McIntosh „Jadis”
Callan McAuliffe Alden
Avi Nash Siddiq
Samantha Morton Alpha
Ryan Hurst Beta
Eleanor Matsuura Yumiko
Cooper Andrews Jerry
Nadia Hilker Magna
Cailey Fleming Judith Grimes
Cassady McClincy Lydia
Lauren Ridloff Connie
Paola Lázaro „Princess”
Michael James Shaw Michael Mercer
Lynn Collins Leah Shaw
Josh Hamilton Lance Hornsby
Margot Bingham „Stephanie”
Laila Robins Pamela Milton
Angel Theory Kelly
 
Andrew Lincoln, Norman Reedus, Danai Gurira, Chandler Riggs, Steven Yeun, Lauren Cohan, Ross Marquand, Sonequa Martin-Green, Michael Cudlitz i Christian Serratos (2016)
 
Danai Gurira, Jeffrey Dean Morgan, Cailey Fleming, Norman Reedus, Melissa McBride, Avi Nash, Ryan Hurst, Nadia Hilker, Eleanor Matsuura i Cooper Andrews (2019)

 

Główne postacie

edytuj
Aktor Postać Opis postaci
Andrew Lincoln Rick Grimes Przed apokalipsą zastępca szeryfa w niewielkim mieście w okolicach Atlanty. Podczas jednej z akcji został postrzelony i zapadł w śpiączkę, z której wybudził się dopiero po kilku miesiącach, gdy świat był już opanowany przez żywe trupy. Z nową sytuacją zaznajomił go Morgan. Rick postanowił wyruszyć do Atlanty w celu odnalezienia swojej rodziny. Odszukał ją w niewielkim obozie pod miastem. Szybko stał się liderem całej grupy.
Norman Reedus Daryl Dixon Pochodzi z patologicznej rodziny. Od dziecka był pod ogromnym wpływem swojego starszego brata, Merle'a. Był zamknięty w sobie i niechętny do nawiązywania jakichkolwiek znajomości. Początkowo starał się odizolować od reszty grupy z Atlanty, jednak z czasem zaufał Rickowi oraz pozostałym i stał się ważnym członkiem grupy.
Steven Yeun Glenn Rhee Jeden z głównych bohaterów serialu. Należał do obozu ocalałych założonego pod Atlantą. Przed wybuchem epidemii pracował jako dostawca pizzy, dzięki temu dobrze zna miasto, więc zajmuje się zdobywaniem zapasów dla grupy. Podczas jednego ze swoich wypadów ratuje życie Rickowi Grimesowi, a następnie prowadzi go do swoich towarzyszy. Mąż Maggie, z którą ma dziecko.
Lauren Cohan Maggie Greene To najstarsza córka Hershela i Josephine Greene, pasierbica Annette Greene i przyrodnia siostra Beth oraz przybrana Shawna. Przed śmiercią Glenna Rhee została jego żoną.
Chandler Riggs Carl Grimes Ocalały z apokalipsy, syn Ricka i Lori Grimes. Po wybuchu epidemii, przekonany, że jego ojciec nie żyje, z matką i przyjacielem rodziny, Shane'em Walshem, próbuje dotrzeć do obozu uchodźców w Atlancie. Początkowo bierny i przerażony panującą zarazą, jednak potem pokazuje swoją odwagę i chęć do walki. Popełnia samobójstwo, wcześniej ugryziony przez zombie.
Sarah Wayne Callies Lori Grimes Ocalała z apokalipsy zombie, żona Ricka Grimesa, matka Carla i Judith. Po wybuchu epidemii, przekonana, że jej mąż nie żyje, próbuje znaleźć bezpieczne schronienie dla siebie i syna. Razem z Shane'em Walshem, przyjacielem rodziny, rusza do Atlanty. Miasto upada zanim docierają na miejsce, więc Lori, Carl, Shane i inni ocalali tworzą obóz pod Atlantą. W czasie tych wydarzeń kobieta nawiązuje romans z Shane'em. Umiera podczas porodu, zastrzelona przez syna aby nie przemieniła się w zombie.
Jon Bernthal Shane Walsh Ocalały z apokalipsy, pracował jako zastępca szeryfa w King County, partner Ricka i jego najlepszy przyjaciel od czasów szkolnych. Po wybuchu apokalipsy, wyruszył z rodziną Ricka, szukać schronienia w obozie uchodźców w Atlancie. Miasto upada zanim docierają na miejsce, więc Shane, Lori, Carl i inni ocalali tworzą obóz pod Atlantą. Shane staje się liderem grupy oraz nawiązuje romans z Lori. Podczas drugiego sezonu staje się głównym wrogiem Ricka i ginie z jego rąk.
Danai Gurira Michonne Ocalała z apokalipsy zombie. Po raz pierwszy pojawia się w odcinku Beside the Dying Fire i ratuje życie Andrei. Razem z nią trafia do Woodbury, gdzie się rozdzielają. W trakcie samotnej podróży Michonne natrafia na Maggie i Glenna porywanych przez Merle'a. Zabiera zapasy, które pozostawili i oddaje je Rickowi. Po pewnym czasie Michonne zdobywa zaufanie grupy i tak do nich dołącza. Zakochuje się w Ricku ze wzajemnością. Przed apokalipsą miała męża oraz dziecko.
Melissa McBride Carol Peletier Kobieta ocalała po wybuchu apokalipsy zombie, żona Eda i matka Sophii, członkini grupy Ricka Grimesa, a także jedna z jego najbardziej zaufanych i najważniejszych ludzi. Po wybuchu epidemii próbowała się dostać wraz z rodziną do obozu uchodźców w Atlancie, jednak miasto upadło, zanim dotarli oni na miejsce, więc rodzina Peletier razem ze spotkanymi w drodze ocalałymi stworzyła mały obóz w pobliżu Atlanty.
Scott Wilson Hershel Greene Ocalały z apokalipsy, jest weterynarzem, razem z rodziną mieszka na farmie gdzieś w Georgii. Dwukrotnie żonaty, z pierwszego małżeństwa z Josephine Greene ma córkę Maggie, z drugiego małżeństwa z Annette Greene ma córkę Beth i pasierba Shawna. Jest człowiekiem bardzo religijnym, postępuje zgodnie ze swoimi zasadami, bardzo dba o swoich najbliższych, próbuje ich chronić, jak tylko potrafi. Po wybuchu epidemii wierzy, że nie wszystko stracone i zostanie wynalezione lekarstwo. Zostaje zabity przez Gubernatora poprzez odcięcie głowy kataną.
Larry Gilliard, Jr. Bob Stookey Czarnoskóry, młody chłopak, który dołączył do ocalałych w więzieniu po tym, jak znalazł go Daryl. Przed epidemią jak i w początkowej jej fazie był sanitariuszem wojskowym. Zabity, aby nie zmienił się w zombie.
Chad L. Coleman Tyreese Williams Przywódca grupy pojawiającej się w środku 3. sezonu. Jest muskularnym czarnoskórym mężczyzną; wciąż nosi czapkę. Przez krótki czas służył rozkazom Gubernatora, ale po nieudanym ataku na więzienie przyłącza się do Ricka. Brat Sashy. Ginie przez ugryzienie i ulegnięcie infekcji. Zostaje dobity przez Michonne zanim przemienia się w zombie.
Sonequa Martin-Green Sasha Williams Jest młodszą siostrą Tyreese'a i jedną z ocalałych w apokalipsie zombie. Jest częścią małej grupki ocalałych. Pierwszy raz pojawiła się w połowie sezonu 3. Popełnia samobójstwo poprzez połknięcie tabletki z cyjankiem. Zamienia się w zombie i zostaje dobita przez Maggie.
Michael Rooker Merle Dixon Razem z młodszym bratem, Darylem, należy do obozu ocalałych założonego pod Atlantą. W większości osób z grupy wzbudza strach, zachowuje się agresywnie, rasistowsko i jest nieobliczalny. Zostaje zabity przez Gubernatora poprzez postrzelenie w klatkę piersiową. Zamienia się w zombie i zostaje dobity przez jego brata, Daryla.
Laurie Holden Andrea Po wybuchu apokalipsy, ona i jej siostra Amy, omal nie straciły życia, próbując uciec z Atlanty, przed śmiercią ocalił je Dale. Po ucieczce z miasta Andrea, Amy i Dale przyłączyli się do małej grupy ocalałych, która założyła obóz w pobliżu Atlanty. W finale 3 sezonu popełnia samobójstwo, wcześniej zostaje ugryziona przez zombie.
Jeffrey DeMunn Dale Horvath Ocalały z apokalipsy, emeryt, od śmierci żony podróżował po kraju swoim kamperem. W Atlancie, po wybuchu epidemii, ratuje życie Andrei i Amy, a następnie razem z nimi przyłącza się do obozu ocalałych założonego pod miastem. Przybrany ojciec Andrei i Amy. Zostaje zabity przez Daryla, po ugryzieniu.
IronE Singleton Theodore "T-Dog" Douglas Czarnoskóry muskularny mężczyzna, który jest bardzo miły i dobroduszny. Poświęca się dla innych i zostaje pożarty żywcem.
David Morrissey Philip "Gubernator" Blake Jego prawdziwe imię to Brian. Założyciel i lider Armii Woodbury, a zarazem samozwańczy burmistrz tego miasteczka. Uratował brata Daryla, Merle'a i zwerbował go do swojej grupy. Philip ma jednak swoją drugą stronę. Śmierć jego rodziny zmieniła go w potwora. Każdego ocalałego z innej grupy traktuje jako poważne zagrożenie, nie cofnie się przed torturami, by wyciągnąć cenne informacje lub dla zemsty. Jego usprawiedliwieniem tego jest stwierdzenie, że jego córka Penny wciąż by żyła, gdyby był taki od początku. Umiera przebity mieczem.
Michael Cudlitz Abraham Ford We wczesnych dniach apokalipsy, żył w sklepie spożywczym w Houston, w stanie Texas, razem z jego żoną Ellen, synem A.J.'em, córką Beccą oraz kilkoma innymi mężczyznami. Po tym, jak zabił kilka osób w odwecie za krzywdę wyrządzoną jego rodzinie, jego rodzina zginęła podczas próby opuszczenia Abrahama ze strachu. Później spotkał Eugene'a Portera, rzekomego naukowca, który twierdził, że zna lekarstwo na epidemię, ale musiał dotrzeć do Waszyngtonu. On, Eugene i Rosita przemierzali przez Georgię, gdzie poznają i dołączają do grupy dowodzonej przez Ricka Grimesa. Zostaje zabity wraz z Glennem przez Negana.
Christian Serratos Rosita Espinoza To główna postać i jedna z ocalałych w serialu. Towarzyszyła Abrahamowi Fordowi oraz Eugene'owi Porterowi w wyprawie do Waszyngtonu.
Josh McDermmit Eugene Porter Przed apokalipsą Eugene mieszkał w Dallas. Gdy nastała apokalipsa, zjawił się Abraham Ford w Dallas i Eugene powiedział mu o tajnej misji, mającej na celu naprawienia świata i żeby zawieźli go do Waszynghtonu. Naukowiec i biochemik.
Emily Kinney Beth Greene Córka Hershela i Annette Greene'ów, przyrodnia siostra Maggie i Shawna. Całe życie spędziła na farmie ojca. Po wybuchu epidemii Beth, jej rodzina, jej chłopak Jimmy oraz pracownicy farmy próbują przetrwać chroniąc się w rodzinnym gospodarstwie Greene'ów. Po ataku na więzienie tworzy dwuosobową grupę z Darylem, który staje się jej bliski. Po uprowadzeniu znajduje się w szpitalu Grady Memorial w Atlantcie, gdzie musi się zmierzyć z wieloma wyzwaniami. Zabita przez strażniczkę szpitala.
Lennie James Morgan Jones Mąż Jenny i ojciec Duana. Podczas podróży do obozu uchodźców jego żona zostaje zakażona wirusem, więc Morgan z rodziną zatrzymuje się w King County. Jenny umiera i przemienia się w zombie. Morgan z synem pogrążeni w żałobie pozostają w mieście ukrywając się w jednym z opuszczonych domów. Podczas przeszukiwania okolicy mężczyzna napotyka Ricka i ratuje mu życie, a następnie opowiada mu co się wydarzyło, gdy szeryf był w śpiączce.
Allana Masterson Tara Chambler Ocalała z apokalipsy, jedna z głównych bohaterek. Po raz pierwszy pojawia się w czwartym sezonie serialu. Jest córką Davida Chamblera. Miała siostrę Lilly oraz siostrzenicę Meghan.
Cailey Fleming Judith Grimes Córka Lori oraz siostra Carla, która przyszła na świat w więzieniu.

Przegląd sezonów

edytuj
Serie Odcinki Premierowa emisja   Premierowa emisja   Wydanie na DVD
Premiera serii Finał serii Premiera serii Finał serii Region 1 Region 2
1 6 31 października 2010 5 grudnia 2010 6 listopada 2010 11 grudnia 2010 8 marca 2011 16 maja 2011
2 13 16 października 2011 18 marca 2012 22 października 2011 24 marca 2012 28 sierpnia 2012 27 sierpnia 2012
3 16 14 października 2012 31 marca 2013 16 października 2012 2 kwietnia 2013
4 16[5] 13 października 2013[6] 30 marca 2014 14 października 2013 31 marca 2014
5 16 12 października 2014 29 marca 2015 13 października 2014 30 marca 2015
6 16 11 października 2015 3 kwietnia 2016 12 października 2015 4 kwietnia 2016
7 16 23 października 2016 2 kwietnia 2017 24 października 2016 3 kwietnia 2017
8 16 22 października 2017 15 kwietnia 2018 23 października 2017 16 kwietnia 2018
9 16 7 października 2018 31 marca 2019 8 października 2018[7] 1 kwietnia 2019
10 22 15 6 października 2019[8] 5 kwietnia 2020 7 października 2019 6 kwietnia 2020
1 4 października 2020 5 października 2020
6 28 lutego 2021[9] 4 kwietnia 2021 1 marca 2021[10] 5 kwietnia 2021
11 24 8 22 sierpnia 2021 10 października 2021 23 sierpnia 2021[11] 11 października 2021
8 20 lutego 2022[12] 10 kwietnia 2022 21 lutego 2022[12] 11 kwietnia 2022
8 2 października 2022 20 listopada 2022 3 października 2022 21 listopada 2022[11]


Produkcja

edytuj

8 listopada 2010 telewizja AMC zapowiedziała kontynuację serialu[13]. Amerykańska premiera drugiej serii, która liczy trzynaście odcinków, miała miejsce 16 października 2011[14]. 25 października 2011 stacja AMC ogłosiła, że powstanie trzecia seria[15]. Premiera pierwszego odcinka trzeciej serii odbyła się 14 października 2012 w USA. 13 października 2013 rozpoczęto nadawanie czwartego. Piąty sezon zaczęto nadawać 12 października 2014 roku, a sezon szósty 11 października 2015. Sezon ma 16 odcinków podzielonych na dwie części po 8 odcinków, premiera drugiej części w lutym 2016[16]. 30 października 2015 stacja AMC ogłosiła oficjalne przedłużenie serii na siódmy sezon[17].

Odbiór

edytuj

Reakcja krytyków

edytuj

Serial spotkał się z generalnie pozytywną reakcją krytyków. W agregatorze recenzji Rotten Tomatoes, ogólny wynik serialu wyniósł 80%, a w agregatorze Metacritic 79 punktów na sto[18][19]. Z kolei w polskim agregatorze Mediakrytyk, średnia ocen wyniosła 6,3 na 10[20].

Spin-offy

edytuj

Pierwszym serialem dziejącym się w samym świecie przedstawionym co Żywe trupy jest Fear the Walking Dead, który pokazuje jak świat pogrążył się w chaosie wraz z wybuchem plagi nieumarłych.

Kolejnym serialem należącym do franczyzy jest The Walking Dead: Nowy świat, osadzony w późniejszych czasach. 14 sierpnia 2022 rozpoczęto nadawanie następnego spin-offu - antologii Tales of the Walking Dead.

Miały powstać trzy filmowe spin-offy, ukazujące m.in. losy Ricka Grimesa, po jego odłączeniu się od reszty grupy[21], lecz zamiast nich powstają nowe seriale. Pierwszy z nich, The Walking Dead: Dead City pojawił się w czerwcu 2023. The Walking Dead: Daryl Dixon miał premierę we wrześniu tego samego roku, a The Walking Dead: The Ones Who Live, serial o Ricku i Michonne, w lutym 2024.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Premiera "The Walking Dead" w Polsce i na świecie równocześnie. [dostęp 2011-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-18)].
  2. The Walking Dead – Netflix [online], www.netflix.com [dostęp 2019-03-01].
  3. Oglądaj The Walking Dead | Disney+ [online], www.disneyplus.com [dostęp 2022-07-08] (pol.).
  4. Breaking Bad Director Michelle MacLaren Talks The Walking Dead. dreadcentral.com. [dostęp 2012-05-06]. (ang.).
  5. Season Four of AMC’s „The Walking Dead” Begins Production 6 maja in Atlanta. AMC, 27 lutego, 2013. [dostęp 2013-02-27]. (ang.).
  6. Megan Masters: Walking Dead @ Comic-Con: Season 4 Premiere Date Revealed! Plus: Watch the New Trailer. TVLine, 19 lipca, 2013. [dostęp 2013-07-19]. (ang.).
  7. FOX i FOX Comedy w październiku 2018. [w:] premierywtv.pl [on-line]. [dostęp 2018-09-14]. (pol.).
  8. The Walking Dead – zwiastun 10. sezonu. Kiedy premiera?. [w:] naekranie.pl [on-line]. [dostęp 2019-07-19]. (pol.).
  9. ‘The Walking Dead’ Sets Return Date For Extended 10th Season; Robert Patrick, Okea Eme-Akwari Join Cast – Watch A Virtual Table Read. [w:] deadline.com [on-line]. [dostęp 2020-11-19]. (ang.).
  10. 6 rzeczy, które warto wiedzieć dziś rano – 2. The Walking Dead – zapowiedź powrotu serialu. serialowa.pl. [dostęp 2020-11-28]. (pol.).
  11. a b Finałowy sezon „The Walking Dead” od 23 sierpnia w FOX, ostatni odcinek widzowie zobaczą w 2022 roku. wirtualnemedia.pl. [dostęp 2021-08-08]. (pol.).
  12. a b 8 newsów na sobotę: "The Walking Dead" wróci w lutym, wkrótce finał "The Expanse", klip z serialu "Koło Czasu". serialowa.pl. [dostęp 2021-10-09]. (pol.).
  13. AMC Resurrects "The Walking Dead" for a Second Season
  14. Walking Dead @ Comic-Con: Get the Premiere Date! A Chilling New Trailer! Season 2 Teases!. [w:] TVLine [on-line]. July 22, 2011. [dostęp 2011-10-23]. (ang.).
  15. Bill Gorman: 'The Walking Dead' Renewed For A Third Season By AMC. TV by the Numbers, 2011-10-25. [dostęp 2011-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-27)]. (ang.).
  16. AMC Announces "The Walking Dead" Season Six Will Debut Sunday, October 11th at 9:00PM ET/PT with Extended 90-Minute Premiere Episode
  17. The Walking Dead oficjalnie z sezonem siódmym!. [dostęp 2015-10-30].
  18. The Walking Dead. Rotten Tomatoes. [dostęp 2022-07-28]. (ang.).
  19. The Walking Dead. Metacritic. [dostęp 2022-07-28]. (ang.).
  20. The Walking Dead. Mediakrytyk. [dostęp 2022-07-28]. (pol.).
  21. Lesley Goldberg: 'Walking Dead' Shocker: Danai Gurira to Exit (Exclusive). The Hollywood Reporter, 2019-02-08. [dostęp 2020-02-04]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj