Teofil Ney
Teofil Michał Ney (ur. 22 kwietnia 1893 w Siedliszowicach, zm. 1940 w Charkowie) – major żandarmerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 major żandarmerii
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Teofil Michał Ney |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
22 kwietnia 1893 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Komenda Placu Grudziądz |
| Stanowiska |
komendant placu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Jana i Julianny z Górskich. Młodość spędził w Siedliszowicach, gdzie ukończył szkołę powszechną. W dniach 27–28 września 1912 złożył egzamin dojrzałości w c. k. I Gimnazjum w Tarnowie[1], a następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Od 1912 działał w Związku Strzeleckim, w którym pełnił funkcje sekretarza i instruktora miejscowego plutonu. W sierpniu 1914 rozpoczął służbę w Legionach Polskich. W listopadzie tego roku został ranny. Do stycznia 1915 przebywał w szpitalu. W marcu 1915, w stopniu wachmistrza, przeniesiony został do żandarmerii i przydzielony do ekspozytury etapowej żandarmerii I Brygady Legionów w Kątach, której komendantem był wachmistrz Felicjan Plato Bałaban. Ekspozytura podlegała komendantowi Etapu I Brygady i działała do dnia 1 lipca niezależnie od oddziału żandarmerii polowej przy Komendzie I Brygady, Jana Jura-Gorzechowskiego. 17 lipca 1915 został wyznaczony na komendanta posterunku żandarmerii przy Komendzie Etapu i Stacji Zbornej I Brygady w Sandomierzu. Po likwidacji posterunku (20 listopada 1915) pełnił służbę w Żandarmerii Polowej przy Komendzie I Brygady. 1 kwietnia 1917 rozpoczął miesięczne szkolenie na Wyższym Kursie Szkoły Żandarmerii w Warszawie. Był to kurs dla starszych podoficerów przewidzianych do objęcia stanowisk oficerskich. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. Był dowódcą posterunku żandarmerii przy 6 pułku piechoty Legionów w Twierdzy Dęblin. 9 listopada 1918 w Warszawie dowodził patrolem złożonym z sześciu ochotników, który zajął Główną Stację Telefoniczną przy ulicy Zielonej i Belweder, a rano następnego dnia koszary przy ulicy Huzarskiej, za Parkiem Łazienkowskim.
10 listopada 1918 z rozkazu rotmistrza Norberta Okołowicza zorganizował ekspozyturę żandarmerii w Warszawie. Początkowo przydzielono mu 50 żandarmów, a następnie kolejnych 50, jeden samochód i zaprzęg parokonny oraz dwa rowery. Na stanowisku dowódcy ekspozytury posiadał uprawnienia dyscyplinarne dowódcy kompanii i był odpowiedzialny za utrzymanie porządku i dyscypliny w mieście, rozbrajanie ludności cywilnej, poszukiwanie przestępców politycznych oraz ochronę magazynów i składów wojskowych, a także szkolenie podwładnych i żandarmów z ekspozytur powiatowych na terenie Okręgu Generalnego „Warszawa”. Powierzone mu zadanie realizował za pomocą systemu patroli uprawnionych do występowania zarówno wobec osób wojskowych, jak i cywilnych. Według stanu z 20 lutego 1919 podlegało mu 4 oficerów, 49 podoficerów, 20 szeregowców i 22 „przydzielonych”. Wymienieni żołnierze pełnili służbę w sześciu posterunkach zlokalizowanych na terenie warszawskiego Rejonu Umocnionego w: Twierdzy Zegrze, Jabłonnie, forcie Dębe, Serocku, Nieporęcie i Twierdzy Modlin. W kwietniu tego roku skierowany został do Wołkowyska z zadaniem zorganizowania żandarmerii etapowej. Następnie kieruje Ekspozyturą Żandarmerii Polowej w Mińsku. Tam likwiduje dużą centralę szpiegowską i sowiecki oddział partyzancki. Od 11 sierpnia 1920, służył w oddziale żandarmerii polowej Okręgu Etapowego 1 Armii dowodzonym przez rotmistrza Bronisława Batscha. 25 sierpnia tego roku objął dowództwo 17 szwadronu żandarmerii w 2 Armii, którym obsadził rejon Ostrołęka-Łomża-Zambrów.
W końcu 1921 przeniesiony został na stanowisko dowódcy batalionu celnego w m. Druja, na którym awansował do stopnia rotmistrza. W następnym roku pełnił służbę w Komendzie Głównej Batalionów Celnych. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów żandarmerii. W 1924 był w 9 dywizjonie żandarmerii w Brześciu. 13 września 1925 otrzymał przeniesienie do 3 dywizjonu żandarmerii w Grodnie[2].
12 kwietnia 1927 awansowany został na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 3. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii, i przeniesiony do 6 dywizjonu żandarmerii we Lwowie na stanowisko zastępcy dowódcy[3]. Od września tego roku pełnił obowiązki dowódcy dywizjonu. W styczniu 1931 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy 6 dywizjonu żandarmerii[4][5]. Na początku 1933 przeniesiony został do Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto w celu odbycia praktyki poborowej[6]. 15 lipca 1933 został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Powiat na stanowisko komendanta[7]. W 1934 otrzymał ostatnie przeniesienie służbowe do Komendy Placu Grudziądz na stanowisko komendanta[8]. Na tym stanowisku pozostał do II wojny światowej[9].
W czasie kampanii wrześniowej został ewakuowany na wschód i tam po agresji ZSRR na Polskę dostał do niewoli sowieckiej. Po raz ostatni był widziany 14 września 1939 w Kamieniu Koszyrskim przez siostrzeńca Jerzego Kluza. Był więźniem obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej zbiorowej mogile w Piatichatkach[10], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[11]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD pod poz. 2392[10].
Żonaty dwukrotnie. Z drugą żoną Teresą (zm. 1975) miał dwoje dzieci: córkę Eweline i syna Mariana. Z pierwszego małżeństwa: syna Jerzego i córkę Wandę.
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON[12] – mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[13][14]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[15][16][17].
Upamiętnienie
edytujW 2009, w ramach projektu parafiady „Dęby Pamięci”, przy Gimnazjum im. Jana Pawła II w Sztumie został posadzony dąb upamiętniający męczeńską śmierć z rąk Sowietów.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości 24 października 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[18]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie[19]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 10 listopada 1925 „za zasługi położone przy zwalczaniu bandytyzmu”[20]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[21]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[21]
- Odznaka za Rany i Kontuzje[21]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 46.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 92 z 13 września 1925 r., s. 502.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 669, 675.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 1 z 28 stycznia 1931 r.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 287, 794.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 1 z 11 kwietnia 1933 r.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 137.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 7 czerwca 1934 r.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 841.
- ↑ a b Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 367.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 18 [dostęp 2024-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 251, poz. 335.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 281.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1085.
- ↑ a b c Na podstawie fotografii [1].
![[1]](https://up.wiki.x.io/wikipedia/commons/9/9f/Teofil_Ney.jpg){kind=link}
Bibliografia
edytuj- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1912/13. Tarnów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- S. Zając, Oficerowie WP pomordowani przez stalinizm: mjr żand. Teofil Ney (1893–1940), „Polska Zbrojna” 1992, nr 214, s. 4.
- Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994, s. 80–81, 85, 110–111, 114, 189–190, 244, 473, 478.
- Wanda Roman, Żandarmi polscy zamordowani na Wschodzie. Wrzesień 1939–maj 1940, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (157), Warszawa 1996, ISSN 0043-7182, ss. 342.
- Tadeusz Wawrzyński, Oficerowie żandarmerii Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24 z 2001 r., s. 4, 12.
- Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, s. 39, 55, 57, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820.
- Edward Jaroszuk, Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 6. Lwowska żandarmeria w okresie międzywojennym, Biuletyn Żandarmerii Wojskowej Nr 10, listopad-grudzień 2005, s. 24–25.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.