Felicjan Plato Bałaban
Felicjan Plato Bałaban (ur. 20 października 1891 w Husiatynie[1], zm. 1 lutego 1975 we Wrocławiu) – pułkownik żandarmerii Wojska Polskiego.
.jpg) Felicjan Plato Bałaban (przed 1931) | |
 pułkownik żandarmerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 października 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 lutego 1975 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
Dowództwo Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych |
| Stanowiska |
dowódca Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujFelicjan Plato Bałaban urodził się 20 października 1891 w Husiatynie, w rodzinie Karola i Sydonii (lub Stefanii)[1]. W latach 1898–1901 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Tłumaczu, a w latach 1901–1902 do Gimnazjum Wyższego w Stanisławowie. W latach 1902–1907 pobierał nauki w Gimnazjum Jezuitów w Bąkowicach. W 1910 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Brzeżanach[2]. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego. Absolutorium uzyskał w 1917. Przed I wojną światową rozpoczął pracę w Powiatowej Kasie Oszczędności w Brzeżanach w charakterze bilansisty. Był członkiem Związku Walki Czynnej i „Strzelca”. Występował wówczas pod pseudonimem „Felek”. W 1935 ożenił się z Wandą Nowak[1].
Służba w Legionach Polskich i c. k. armii
edytuj4 sierpnia 1914 rozpoczął służbę w Legionach Polskich. Do 25 marca 1915 walczył w 2 kompanii I batalionu 1 pułku Legionów. Następnie przeniesiony został do Oddziału Żandarmerii Polowej I Brygady Legionów Jana Jur-Gorzechowskiego. Posługiwał się wtedy pseudonimem „Orszuł”. Do 24 lipca 1915 był szefem Ekspozytury Etapowej Żandarmerii w Kętach. W sierpniu i wrześniu tego roku, w Lublinie pod kierownictwem ppor. Adama Koca ps. „Witold” prowadził nielegalną działalność agitacyjno-werbunkową do Legionów. Od 26 listopada do 15 lutego 1916 dowodził posterunkiem żandarmerii w Kowlu. 24 marca 1917 został przeniesiony do Żandarmerii II Brygady Legionów. 1 kwietnia tego roku rozpoczął miesięczne szkolenie na Wyższym Kursie Szkoły Żandarmerii w Warszawie. Był to kurs dla starszych podoficerów przewidzianych do objęcia stanowisk oficerskich. Uzyskał pierwszą lokatę na 24 słuchaczy i jednego hospitanta. 1 lipca 1917 został dowódcą posterunku żandarmerii przy 2 pułku ułanów w Mińsku Mazowieckim. Po kryzysie przysięgowym znalazł się w Żandarmerii Polowej Polskiego Korpusu Posiłkowego (niem. Feldgendarmerie des Polnischen Hilfskorps). Do korpusu wcielony został z innymi legionistami pochodzącymi z Galicji, którzy złożyli przysięgę na wierność cesarzowi Wilhelmowi II. W żandarmerii korpusu dowodził posterunkiem Nr 7 w Medyce przy 2 pułku ułanów. W październiku 1917 wraz z korpusem skierowany został na front do Bukowiny. W nocy z 15 na 16 lutego 1918 część II Brygady Legionów przeszła na stronę ententy (zobacz biogram Romana Góreckiego). Pozostali, którym nie udało się przebić przez linię frontu austriacko-rosyjskiego zostali internowani lub uwięzieni. Felicjan Platon Bałaban do 10 kwietnia 1918 był internowany w obozie Talaborfalva na Węgrzech. Następnie został wcielony do cesarsko-królewskiej armii i skierowany na front włoski. Do 30 października dowodził plutonem w 27 batalionie strzelców.
Służba w Wojsku Polskim
edytuj2 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu podchorążego i wziął udział w obronie Lwowa. Walczył na Odcinku I, a następnie Odcinku V (Szkoła Sienkiewicza). Po reorganizacji oddziałów wojskowych walczących o Lwów został oficerem prowiantowym II batalionu 1 pułku Strzelców Lwowskich. Do 1 lutego 1920 uczestniczył w walkach z Ukraińcami i bolszewikami.
1 lutego 1920 został przeniesiony z korpusu piechoty do korpusu żandarmerii i wyznaczony na stanowisko szefa Sekcji I Organizacyjno-Mobilizacyjnej (później Wydziału Organizacyjnego) Dowództwa Żandarmerii Polowej przy Naczelnym Dowództwie WP. 1 marca został awansowany na podporucznika, a już 1 kwietnia został zweryfikowany w stopniu rotmistrza. W Dowództwie Żandarmerii Polowej pełnił służbę do 24 maja 1921 po czym został skierowany na Górny Śląsk z zadaniem zorganizowania i wyszkolenia żandarmerii powstańczej. Został kierownikiem wyszkolenia żandarmerii w Naczelnym Dowództwie III powstania śląskiego. 27 lipca 1921 został dowódcą plutonu żandarmerii Wejherowo wchodzącego w skład 8 dywizjonu żandarmerii w Toruniu. W okresie od 1 listopada 1921 do 1 października 1922 był oddelegowany do Grupy Operacyjnej generała Szeptyckiego, której zadaniem było zajęcie Górnego Śląska. W dowództwie grupy pełnił obowiązki szefa bezpieczeństwa. Po rozformowaniu grupy operacyjnej przeniesiony został do 6 dywizjonu żandarmerii we Lwowie, w którym kolejno zajmował stanowiska: komendanta oddziału szkolnego (do 30 kwietnia 1923), kierownika Kadry (do 31 grudnia 1925) i zastępcy dowódcy dywizjonu (do 30 listopada 1926)[3][4]. Z dniem 1 grudnia 1926 został przeniesiony do Głównej Komendy Policji Państwowej na przeciąg sześciu miesięcy[5]. Pełnił tam obowiązki naczelnika Wydziału IV – Centrala Służby Śledczej. Termin powrotu do wojska przesuwano mu co sześć miesięcy[6][7]. Z dniem 13 listopada 1928 został przeniesiony z 6 dywizjonu żandarmerii do kadry oficerów żandarmerii i równocześnie wyznaczony na stanowisko w Dowództwie Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[8][9].
11 kwietnia 1929 powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy żandarmerii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a po awansie na podpułkownika wyznaczono na to stanowisko[10]. Równocześnie w latach 1936–1938 piastował funkcję prezesa Zarządu Polskiego Związku Szermierczego.
1 września 1939 mianowany został naczelnym szefem żandarmerii w Sztabie Naczelnego Wodza. W czasie kampanii wrześniowej ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany w obozie Târgoviște. 8 lutego 1941 przetransportowany z Rumunii do Austrii, a następnie osadzony w Oflagu VI B w Dössel, w którym przebywał do końca II wojny światowej w Europie. Po wyzwoleniu przez Amerykanów powrócił do kraju.
Zmarł 1 lutego 1975 we Wrocławiu[11]. Pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach[11] (sektor C2-II-13).
Awanse
edytuj- kapral – 1914
- wachmistrz – 1915
- starszy wachmistrz – 1916
- starszy wachmistrz podchorąży – 1917
- podchorąży – 1918
- podporucznik – 1 marca 1920
- porucznik – 30 lipca 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, warunkowo do ukończenia prac przez Komisję Weryfikacyjną[12]
- rotmistrz – 1 kwietnia 1920, 3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii
- major – 1 lipca 1923
- podpułkownik – 18 lutego 1930 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[13]
- pułkownik – 1936[14]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)[15]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[16]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (18 marca 1932)[17]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi[18]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[18]
- Państwowa Odznaka Sportowa[19]
- Odznaka Strzelecka[19]
- Order Zasługi II klasy (Węgry, zezwolenie w 1933)[20]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 21.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Brzeżanach za rok szkolny 1909/10. Brzeżany: 1910, s. 113.
- ↑ Rocznik oficerski 1923, s. 1058, 1063.
- ↑ Rocznik oficerski 1932, s. 962, 965.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 54 z 23.12.1926 r.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 11 czerwca 1927 r., Nr 16, s. 170, z dniem 1 czerwca 1927 przedłużono mu przeniesienie służbowe do M.S.Wewn. na kolejne 6 miesięcy. W rozkazie występuje jako Feliks Platon Bałaban.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 24 lipca 1928 r., Nr 11, s. 233. Przedłużono przeniesienie służbowe do MSWewn. do 15 listopada 1928.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 5 listopada 1928 r., Nr 14, s. 346.
- ↑ Rocznik oficerski 1928, s. 672, 674.
- ↑ Rocznik oficerski 1932, s. 287, 450.
- ↑ a b Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 28, s. 93, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 31 z 18.08.1920 r.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 5 z 20.02.1930 r., s. 66
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 281.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi, położane w służbie wojskowej i policyjnej”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 65, poz. 85 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ a b c Na podstawie fotografii [1].
- ↑ a b Na podstawie fotografii z 1934 r. [2].
- ↑ Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 292, 11 listopada 1933.
Bibliografia
edytuj- Dzienniki Personalne Ministra Spraw Wojskowych.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Władysław Wierzbicki, Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego, Koło Oddziałowe Stowarzyszenie Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, Londyn 1990.
- Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994.
- Jan Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918–1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436.
- Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820.
- Antoni Nawrocki, Dowódcy-komendanci Żandarmerii Wojskowej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1921–2005 [w:] 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, red. Marta Radzińska, Polonia Militaris, Żyrardów 2005, ISBN 83-921076-7-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Linki zewnętrzne
edytuj- Szermierka w Polsce w latach 1945–1989
- Obsada personalna obrony Lwowa 1 - 22.11.1918 r.. stankiewicze.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-16)].