Teodozja Lisiewicz
Teodozja Lisiewicz (ur. 24 lub 25 grudnia 1903 we Lwowie, zm. 8 maja 1975 w Londynie) – polska aktorka radiowa i teatralna, pisarka, podporucznik Polskich Sił Zbrojnych, działaczka kulturalna i społeczna.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 lub 25 grudnia 1903 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki |
teatr, literatura |
 Teodozja Lisiewicz (ok. 1943) | |
 podporucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
Związek Walki Zbrojnej |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodziła się 24[1][2] lub 25 grudnia 1903 we Lwowie jako córka Zygmunta (adwokat) i Eugenii z domu Kubickiej[3][4][5][6][7]. Miała brata Mieczysława (poeta, pisarz, także dramaturg, oficer lotnictwa, ur. 1897, zm. 2 września 1975 w Londynie)[4][8][9]. W 1922 została absolwentką Gimnazjum Sióstr Niepokalanek w Jarosławiu[4][10]. Została zatrudniona w rozgłośni Polskiego Radia Lwów, w którym w 1930 pracowała w dziale programowym, od 1936 pełniła funkcję sekretarki[4][11]. Ponadto na potrzeby radia tworzyła felietony, słuchowiska, cykliczne przeglądy nowości książkowych (jako „Helena Boyer”), współtworzyła audycję Wesoła Lwowska Fala, w której kreowała postać Ciotki Bańdziuchowej[4][12][11]. W latach 30. występowała także w przedstawieniach teatralnych[4]. Poza tym udzielała się jako tłumaczka sztuk, recenzentka w prasie[4][12].
Podczas II wojny światowej 1939, agresji ZSRR na Polskę i nastaniu okupacji sowieckiej pozostała we Lwowie podjęła działalność w Związku Walki Zbrojnej, służąc w Komendzie Głównej[1][3]. 2 kwietnia 1940 została aresztowana przez NKWD i była osadzona we w lwowskich więzieniach przy ul. Łąckiego[13] i Brygidki[14]. Wyrokiem z 26 kwietnia 1941 została skazana na karę ośmiu lat pozbawienia wolności za działalność kontrrewolucyjną, po czym wywieziona w głąb ZSRR i odbywała karę w Siewwostłagu na Kołymie[1][3][13]. Na mocy amnestii 12 sierpnia 1941 odzyskała wolność[13]. Po dotarciu do Buchary, następnie przystąpiła do Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet w ramach formowanych wówczas Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, wraz z którymi ewakuowała się przez Bliski Wschód[12]. Tam była aktorką zespołów teatralnych Armii Polskiej na Wschodzie[12]. Później trafiła do Wielkiej Brytanii[3][4][15]. W 1943 została członkinią Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet w ramach Polskich Sił Powietrznych[3][4]. Formalnie była funkcjonariuszką brytyjskiej służby Women’s Auxiliary Air Force[6]. Otrzymała awans na stopień podporucznika[4]. Służyła jako oficer administracyjny[6].
Po zakończeniu wojny pozostała na emigracji w Wielkiej Brytanii[4]. W 1949 przystąpiła do założonej wówczas przez gen. Władysława Andersa Stowarzyszenia byłych Sowieckich Więźniów Politycznych, pełniąc funkcję sekretarza rady[3]. Podjęła działalność dramatopisarską, tworząc utwory sceniczne[4][16][17]. Poza tym również występowała na scenie jako aktorka[4] (wcieliła się w rolę Eugenii w dramacie Tango Sławomira Mrożka, wystawionym pod koniec 1965 w teatrze w Ognisku Polskim w Londynie w reżyserii Leopolda Kielanowskiego[18][19][20]). Publikowała w londyńskim tygodniku „Wiadomości”[21][22][23][24], „Biuletynie” Koła Lwowian we Lwowie[25]. W 1959 została współpracowniczką czasopism „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” oraz „Tygodnik Polski”, podpisując się jako „Siostra Anna”[4]. W 1961 współtworzyła założone wówczas pismo „Głos Kobiet” (do 1971)[4]. Należała do londyńskich oddziałów ZASP[4] i PEN Clubu[26]. Od 1968 do 1974 pełniła funkcję prezesa Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie[4][12]. Jako pisarka i dziennikarka była popularna w polskim środowisku emigracyjnym[27].
29 października 1924 wyszła za mąż za urzędnika BGK Henryka Sorga[potrzebny przypis], lecz rozwiodła się. Z tego związku miała syna Pawła Sorga (ur. 1929)[13]. Po wojnie wyszła za mąż za Karola Gołuchowskiego[28]. Powróciwszy do panieńskiego nazwiska po wojnie przedstawiała się nim, w tym także formą Lisiewiczówna[29]. Zmarła 8 maja 1975 w Londynie[1][4][6]. Została pochowana na cmentarzu Hampstead Cemetery w Londynie (sekcja O 9, miejsce 4 B; w tym miejscu spoczął również Karol M. A. Gołuchowski)[2].
Twórczość pisarska
edytuj- Słoneczniki (1939)[4]
- Dwa ogniwa (1950)[30]
- Skórka z pomarańczy (1950)[4][31]
- Przesyłka do Polski. Obrazek sceniczny (1952)[32]
- W sobotę popołudniu (1955)[33]
- Chleb (1967)[34]
- Jaworowe buty[4]
- Madame X-ow[4]
- Szalenie miły wieczór[4]
- Szklanka mleka[4]
- Pokój ludziom dobrej woli[4]
- wspomnienia z czasu uwięzienia w czasie niewoli sowieckiej (1972/1973)[14]
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Medal Lotniczy – dwukrotnie[6]
- inne odznaczenia wojenne[4]
- Nagroda specjalna w konkursie na sztukę dramatyczną, zorganizowanym przez teatr Nasza Reduta w Chicago (1953, za sztukę Madame X-ow)[35]
- jedno z dwóch wyróżnień w konkursie o kulcie matki Boskiej wśród żołnierzy polskich wszystkich epok o Nagrodę im. Prymasa Kardynała Augusta Hlonda (1958, za pracę Tajemnica; nagród nie przyznano)[36]
- Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie – dwukrotnie (1967, 1968)[4]
- Nagroda im. Anny Godlewskiej[4]
- nagrody w konkursach dramaturgicznych[4][32]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Z żałobnej karty. Teodozja Lisiewicz. „Biuletyn”. Nr 28, s. 95, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b Karolina Grodziska: Polskie groby na cmentarzach Londynu. T. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, s. 91. ISBN 978-83-88857-15-7.
- ↑ a b c d e f Adam Treszka. Ś. p. Teodozja Lisiewicz (przemówienie podczas pogrzebu). „Biuletyn”. Nr 28, s. 90-91, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Teodozja Lisiewicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 27.
- ↑ a b c d e Teodozja Lisiewicz. listakrzystka.pl. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ W „Biuletynie” Koło Lwowian w Londynie wskazano dzień urodzenia 24 grudnia 1903. W innych źródłach były podawane także inne daty urodzenia: 28 stycznia 1897 oraz rok 1905.
- ↑ Z żałobnej karty. Mieczysław Lisiewicz. „Biuletyn”. Nr 29, s. 100, Grudzień 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Zbigniew A. Grabowski. Polska literatura emigracyjna. „Archiwum Emigracji”. Z. 10, s. 17, 19, 20093.
- ↑ Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 28.
- ↑ a b Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 29.
- ↑ a b c d e Jerzy Feliks Szymański: Losy skoczka. Warszawa: Dom Wydawniczy PWN, 2017, s. 211. ISBN 978-83-7705-931-9.
- ↑ a b c d Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 30.
- ↑ a b Stanisław Kuniczak. O lwowianach, Lwowie, Małopolsce Wschodniej i Wołyniu. Zza krat. „Biuletyn”. Nr 24, s. 56, Czerwiec 1973. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 31.
- ↑ Zbigniew A. Grabowski. Polska literatura emigracyjna. „Archiwum Emigracji”. Z. 10, s. 19, 20093.
- ↑ Jerzy R. Krzyżanowski. Londyński „pamiętnik literacki”. „Archiwum Emigracji”. Z. 10, s. 51, 20093.
- ↑ Tymon Terlecki. Teatr–Feniks. „Kochany kłamca” w Londynie. „Wiadomości”. Nr 41 (1019), s. 5, 10 października 1965.
- ↑ Ogłoszenie. „Wiadomości”. Nr 49 (1027), s. 5, 5 grudnia 1965.
- ↑ Fascynujące przedstawienie fascynującej sztuki. „Tango” Sławomira Mrożka w Teatrze Polskim w Londynie. „Wiadomości”. Nr 51/52 (1029/1030), s. 17, 19-26 grudnia 1965.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Mr. Smith. „Wiadomości”. Nr 11, s. 1, 15 marca 1953.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Jaracz. „Wiadomości”. Nr 37/38, s. 3, 15/22 września 1957.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Impresjonizm i klasycyzm. „Wiadomości”. Nr 7, s. 3, 16 lutego 1958.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Gleba poetycka. Teresie Roztworowskiej. „Wiadomości”. Nr 36, s. 3, 8 września 1963.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Maria Dulębianka wojowniczka o prawa kobiet. „Biuletyn”. Nr 25, s. 36-39, Grudzień 1973. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Mirosław A. Supruniuk. Literatura wielu emigracji – wstęp. „Archiwum Emigracji”. Z. 10, s. 9, 20093.
- ↑ Anna Mieszkowska. Listy do Pani Hanki. „Archiwum Emigracji”. Z. 5-6, s. 5, 2002-2003.
- ↑ Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 35.
- ↑ Teodozja Lisiewicz. Korespondencje. Nie Lisiewicz, tylko Lisiewiczówna. „Wiadomości”. Nr 39, s. 6, 29 września 1957.
- ↑ Dwa ogniwa. books.google.pl. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Ulotka Teodozja Lisiewicz „Skórka z pomarańczy”: komedia w 3 aktach. books.google.pl. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ a b Milewska-Młynik. Losy 2015 ↓, s. 34.
- ↑ Książki nadesłane. „Wiadomości”. Nr 498, s. 6, 16 października 1955.
- ↑ Stefania Kossowska. „Chleb”. „Wiadomości”. Nr 9, s. 5, 26 lutego 1967.
- ↑ Kronika. Konkurs na sztukę. „Wiadomości”. Nr 43, s. 6, 25 października 1953.
- ↑ Kult Matki Boskiej wśród żołnierzy. „Wiadomości”. Nr 33, s. 6, 17 sierpnia 1958.
Bibliografia
edytuj- Anna Milewska-Młynik, Losy Teodozji Lisiewicz – słynnej Ciotki Bańdziuchowej z „Wesołej Lwowskiej Fali”, „Zesłaniec”, Nr 65, Rada Naukowa Związku Sybiraków, 2015, s. 27-35.