Telde
Telde – gmina w Hiszpanii (Wyspy Kanaryjskie), na wyspie Gran Canaria. Przedmieścia Las Palmas[2].
 Kościół Matki Boskiej z Candelaria w Tara | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Wspólnota autonomiczna | |||||
| Prowincja |
Las Palmas | ||||
| Alkad |
María del Carmen Castellano Rodríguez | ||||
| Powierzchnia |
102.43 km² | ||||
| Wysokość |
130 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
928 | ||||
| Kod pocztowy |
35200 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
GC | ||||
Położenie na mapie Wysp Kanaryjskich  | |||||
Położenie na mapie Oceanu Atlantyckiego  | |||||
 27°59′N 15°25′W/27,983333 -15,416667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Według danych INE w 2022 roku liczyło 102 472 mieszkańców[1].
Historia
edytuj
Przed inwazją hiszpańskich kolonialistów Telde było stolicą wschodniej części wyspy. Prawdopodobnie mieszkało tutaj ok. 14000 Guanczów. Prawdopodobnie było to także centrum kultu religijnego o czym świadczy znalezienie figurki tzw. „idola z Tary” (obecnie w Muzeum Kanaryjskim w Las Palmas de Gran Canaria). Obecne miasto powstało na podstawie bulli papieskiej Klemensa VI z 1351, które czyniło z Telde pierwsze biskupstwo na Wyspach Kanaryjskich. Opór rodowitych mieszkańców był bardzo silny, ponadto misjonarze próbowali poza przymusową ewangelizacją uczynić z nich siłę niewolniczą. Kolejną próbę podjęli Jean de Bethencourt i Gadifer de la Salle, była to próba pokojowa, ale również nie przyniosła żadnych efektów. Następny podbój wyspy próbował dokonać Diego de Silva, który wylądował w okolicy Galdaru, wybudował wieżę warowną i chciał zbrojnie pokonać aborygenów. Nie udało mu się to, pamiątką po jego obecności na wyspie jest nazwa wąwozu – Barranco de Silva. Guanczowie pod dowództwem Doramasa bronili się do 1482, kiedy to Hiszpanie przybyli zwiększonymi siłami i podbili tereny obecnego Telde budując kolejną wieżę obronną w miejscu obecnego bazyliki św. Jana Baptisty. Kolejne lokowanie miasta miało miejsce w połowie 1483 z rozkazu kapitana Królewskiej Bractwa Rycerzy Andaluzji Cristóbala Garcíi del Castillo. Rozpoczęto budowę domów i sadzono trzcinę cukrową. Konkwista w mieście zakończyła się ok. 1490, Telde zostało administracyjną i sądową stolicą wyspy oraz centrum religijnym dla jej wschodniej części. Początkowo istniały trzy oddzielne dzielnice, San Juan i San Francisco oraz dzielnica biedy San Gregorio. Połączyły się dopiero w XIX wieku, ale do dnia dzisiejszego widać pomiędzy nimi wyraźną różnicę, mimo że przez wieku San Gregorio stało się dzielnicą handlową. Historycy uważają, że w San Gregorio mieszkali potomkowie Maurów i wyzwoleni niewolnicy, dzielnica ta ma wąskie i kręte uliczki, liczne zaułki. San Juan to dzielnica okazałych rezydencji i szerokich ulic, a San Francisco czyste, ale zabudowane bez przepychu. Okolice Telde mają żyzne gleby toteż Hiszpanie poza trzciną cukrową rozpoczęli uprawę winorośli, bananów i pomidorów oraz pszenicę i jęczmień. Część zwierząt hodowlanych pozostała po aborygenach, ale przywieziono również bydło z kontynentu. W XVIII wieku wprowadzono ziemniaki i proso. W odróżnieniu od Las Palmas de Gran Canaria Telde nigdy nie padło ofiarą ataku piratów i miało dostęp do słodkiej wody. Od końca XVIII w mieście wybuchały bunty związane z podwyżkami podatków, brakiem ulg podczas klęsk urodzaju i na tle politycznym. Ostatnie miały miejsce podczas rządów Franco i zostały krwawo stłumione.
Obecnie Telde to drugie pod względem ludności miasto Gran Canarii, ma znaczenie jako centrum handlu i edukacji.
Obiekty historyczne i atrakcje turystyczne
edytuj
- Iglesia de San Juan Bautista de Telde – bazylika z początku XVI wieku ufundowana przez rodzinę Garcia del Castilio, wzorowana na bazylice w Sewilli z portykiem z 1525 w stylu gotyku portugalskiego. W XX wieku dobudowano dwie wieże w stylu neogotyckim. Wewnątrz znajduje się figura Chrystusa wykonana z ciasta kukurydzianego i przywieziona przez meksykańskich Indian Tarasco przed 1550. Ołtarz główny sprzed 1516 w stylu gotyku flamandzkiego oraz wykonany we Flandrii tryptyk Maryi Dziewicy zawierający pięć scen religijnych z początku XVI wieku;
- Nekropolia w Jinamar z ponad 500 nagrobkami dawnych mieszkańców miasta;
- Dzielnica San Juan z zabudową w stylu mudejar (mauretański gotyk);
- Dzielnica San Francisco z XVIII-wiecznym kościołem o tej samej nazwie z XIX wieku, który stoi na miejscu dawnego kościoła Santa Maria la Antigua;
- Muzeum Fernanda i Juana León y Castillo – muzeum-dom rodzinny wybitnego polityka (Fernanda) i inżyniera, twórcy latarni morskiej i portu w Las Palmas de Gran Canaria (Juan), poza przedmiotami związanymi z rodziną León y Castillo zawiera kolekcję medali i malarstwa XIX wiecznego;
- Cuatro Puertas (Cztery Drzwi) – skalna komora, która z czasach Guanczów pełniła funkcję sakralną, prawdopodobnie rytuały religijne i obrzędy ku czci bogów płodności;
- Ogród botaniczny;
- Mini ogród zoologiczny;
- Multikino.
Osoby związane z Telde
edytuj
Sport
edytujW mieście rozgrywane są kobiece turnieje tenisowe rangi ITF, pod nazwą ITF Gran Canaria Yellow Bowl, z pulą nagród 10 000 $.
Swoją siedzibę ma także klub piłki nożnej, Unión Deportiva Telde.
Współpraca
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Cifras oficiales de población de los municipios españoles en aplicación de la Ley de Bases del Régimen Local (Art. 17). Instituto Nacional de Estadística. [dostęp 2023-09-29]. (hiszp.).
- ↑ Dirección General de Vivienda y Suelo: Áreas Urbanas en España, 2021.
Bibliografia
edytuj- Antonio Rumeu de Armas „La invasión de Las Palmas por el almirante holandés Van der Does en 1599”, Wydawnictwo: Cabildo Insular de Gran Canaria 1999.
- Eduardo Aznar Vallejo „La integración de las islas Canarias en la Corona de Castilla (1478-1526): aspectos administrativos, sociales y económicos”, Gran Canaria 1983.