Telcz
Telcz (cz. ⓘTelč, niem. Teltsch) – XIV-wieczne, zabytkowe miasto w południowo-zachodnich Morawach w Republice Czeskiej, w kraju Wysoczyna, w powiecie Igława. W 2022 roku liczyło 5140 mieszkańców[1]. Historyczne centrum Telczy jest cennym, zabytkowym zespołem architektonicznym i jest wpisane na listę światowego dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
 Historyczne centrum miasta z lotu ptaka | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kod statystyczny |
CZ0632 588024 | ||||
| Burmistrz |
Roman Fabeš | ||||
| Powierzchnia |
24,86 km² | ||||
| Wysokość |
514 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
588 56 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
JI | ||||
Położenie na mapie kraju Wysoczyna  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
 49°11′N 15°28′E/49,183333 15,466667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
II, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1992 |
Około 10 km na płn.-wsch. (okolice wsi Pavlov) znajdują się źródła rzeki Dyja.
Nazwa
edytujPierwotnie miasto nosiło nazwę Telec (pol. cielec = młody byczek), z czasem przekształconą na Teleč i miało formę męskoosobową. W aktualnej wersji nazwa "Telč" jest w języku czeskim rodzaju żeńskiego[2].
Demografia
edytuj| Rok | 1869 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1921 | 1930 | 1950 | 1961 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2003 | 2006 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności[3] | 4 733 | 5 272 | 5 079 | 4 785 | 4 647 | 4 533 | 4 420 | 4 288 | 5 146 | 5 367 | 5 875 | 6 049 | 6 053 | 6 053 | 5 883 | 5 540 |
Historia
edytujPierwsza wzmianka pisemna o mieście pochodzi z 1315 roku. W 1339 Karol IV Luksemburski oddał miasto w ręce Jindřicha III, pana na Hradcu z rodu Witkowców w zamian za graniczny zamek Bánov. Witkowcy przyczynili się do jego znacznej rozbudowy. Po 1354 Menhart z Hradca zbudował zamek, kościół, mury miejskie oparte o umocnienia wodne oraz gotyckie stare miasto. Miasto uzyskało przywilej dorocznego jarmarku oraz prawo miecza. W 1386 pożar zniszczył zachodnią połowę zabudowy rynkowej razem z kościołem i ratuszem. W 1423 miasto prócz zamku zdobyli husyci pod wodzą Jana Hvězdy z Vícemilic. Z czasem miasto uzyskało kolejne przywileje: warzenia piwa oraz solny[4].
Miasto rozkwitało od połowy XVI stulecia dzięki Zachariaszowi z Hradca. Miasto i zamek zostały przebudowane z udziałem włoskich architektów. Powstał miejski wodociąg. Założono szpital, gildie, nowe stawy. Po bezpotomnej śmierci Zachariasza miejscowość przechodzi w 1604 we władanie Wilhelma Slawaty, męża dziedziczki Łucji Otylii. W czasie wojny trzydziestoletniej miasto znacznie ucierpiało, m.in. splądrowane w 1645 przez Szwedów[4].
W 1655 w mieście osadzono jezuitów, którzy zbudowali kościół Imienia Jezus (1667) oraz przebudowali część starych budowli. Pod ich auspicjami powstało łacińskie gimnazjum, szkoła muzyczna, apteka i obserwatorium meteorologiczne[4].
Po wygaśnięciu Slawatów od 1712 miasto przechodzi najpierw w ręce rodu Lichtenstein-Kastelkorn, a następnie jego dziedziców pieczętujących się podwójnym herbem Podstatský-Lichtenstein, w których władaniu pozostanie aż do 1945 roku[4]. Po powstaniu styczniowym władze austriackie internowały w Telczy polskich powstańców, którzy przekroczyli granice cesarstwa. Trzech z nim zmarło i zostało pochowanych na miejscowym cmentarzu. W 2018 r. odsłonięto upamiętniające ich tablice[5]. Od 1898 roku przez miasto przechodzi kolej z Jihlavy do Schwarzenau w Dolnej Austrii[4].
W 1992 r. zabytkowe centrum miasta zostało zapisane na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
.jpg)
Współpraca
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2022. Český statistický úřad. [dostęp 2023-01-28]. (cz.).
- ↑ Ladislav Hosák, Rudolf Šrámek, Místní jména na Moravě a ve Slezsku M-Ž. Svazek II., Praha: Academia, 1980, s. 578–579.
- ↑ Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. Český statistický úřad, 2007-03-03. s. 568–569. [dostęp 2013-03-03]. (cz.).
- ↑ a b c d e Telc.cz: Historie. telc.eu. [dostęp 2022-04-09]. (cz.).
- ↑ Zmarli i internowani w Telczu Powstańcy Styczniowi upamiętnieni. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-09-18. [dostęp 2022-04-09]. (pol.).