Tachyspiza
rodzaj ptaków
Tachyspiza – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).
| Tachyspiza | |||||
| Kaup, 1844[1] | |||||
_2019_026.jpg) Krogulec mały (T. badia) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj |
Tachyspiza | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Falco soloensis Horsfield, 1821 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Rozmieszczenie geograficzne
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji, Melanezji, Australii, Afryce i Ameryce Południowej[14].
Morfologia
edytujDługość ciała 22–55 cm, rozpiętość skrzydeł 39–110 cm; masa ciała samic 68–1050 g, samców 78–470 g[14].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1844 roku niemiecki przyrodnik i paleontolog Johann Jakob Kaup w publikacji własnego autorstwa poświęconej llasyfikacji ssaków i ptaków[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) krogulec chiński (T. soloensis).
Etymologia
edytuj- Tachyspiza: gr. ταχυς takhus ‘szybki’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[15].
- Hieraspiza: gr. ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos ‘jastrząb’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[16]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco virgatus Temminck, 1822[17].
- Leucospiza: gr. λευκος leukos ‘biały’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Falco novaehollandiae J.F. Gmelin, 1788.
- Nisastur: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Nisus Lacépède, 1799 oraz Astur Lacépède, 1799[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco badius J.F. Gmelin, 1788.
- Urospiza: gr. ουρα oura ‘ogon’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco radiatus Temminck, 1822 (= Astur fasciatus Vigors & Horsfield, 1827).
- Scelospiza: gr. σκελος skelos ‘noga’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Accipiter francesiae A. Smith, 1834.
- Sparvius: fr. Épervier ‘krogulec’, od średniowiecznołac. sparverius ‘krogulec’[22]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Accipiter trinotatus Bonaparte, 1850.
- Eunisus: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Nisus Lacépède, 1799[23]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Falco sphenurus[e] Rüppell, 1836[24].
- Eusparvius: gr. ευ eu ‘dobry’; rodzaj Sparvius Bonaparte, 1854[25].
- Nisuoides: rodzaj Nisus Lacépède, 1799; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Nisuoides morelii Pollen, 1866 (= Accipiter francesiae A. Smith, 1834).
- Erythrospiza: gr. ερυθρος eruthros ‘czerwony’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[27]. Gatunek typowy: Astur griseogularis[f] G.R. Gray, 1861.
- Teraspiza: gr. τερας teras, τερατος teratos ‘cud, cudo’ (por. τηρεω tēreō ‘pilnować’); σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[28]. Gatunek typowy: Falco virgatus Temminck, 1822.
- Chirospizias: gr. χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[29].
- Dinospizias: gr. δεινος deinos ‘potężny, straszny’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco poliogaster Temminck, 1824.
- Spilospiza: gr. σπιλος spilos ‘plamka, cętka’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Accipiter trinotatus Bonaparte, 1850.
- Paraspizias: gr. παρα para ‘blisko’; σπιζιας spizias ‘jastrząb’, od σπιζα spiza ‘zięba’, od σπιζω spizō ‘ćwierkać’; πιαζω piazō ‘chwytać’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sparvius cirrocephalus Vieillot, 1817.
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą następujące gatunki[33]:
- Tachyspiza poliogaster (Temminck, 1824) – krogulec siwobrzuchy
- Tachyspiza badia (J.F. Gmelin, 1788) – krogulec mały
- Tachyspiza butleri (J.H. Gurney, Jr., 1898) – krogulec nikobarski
- Tachyspiza brevipes (Severtsov, 1850) – krogulec krótkonogi
- Tachyspiza soloensis (Horsfield, 1821) – krogulec chiński
- Tachyspiza francesiae A. Smith, 1834 – krogulec malgaski
- Tachyspiza trinotata (Bonaparte, 1850) – krogulec plamosterny
- Tachyspiza hiogaster (S. Müller, 1841) – krogulec rdzawobrzuchy
- Tachyspiza novaehollandiae (J.F. Gmelin, 1788) – krogulec australijski
- Tachyspiza poliocephala (G.R. Gray, 1858) – krogulec nowogwinejski
- Tachyspiza princeps (Mayr, 1934) – krogulec szarobiały
- Tachyspiza fasciata (Vigors & Horsfield, 1827) – krogulec brunatny
- Tachyspiza melanochlamys (Salvadori, 1876) – krogulec czarnogrzbiety
- Tachyspiza albogularis (G.R. Gray, 1870) – krogulec białobrzuchy
- Tachyspiza haplochra (P.L. Sclater, 1859) – krogulec czarnogardły
- Tachyspiza rufitorques (Peale, 1848) – krogulec rdzawoszyi
- Tachyspiza henicogramma (G.R. Gray, 1861) – krogulec molucki
- Tachyspiza luteoschistacea (Rothschild & E. Hartert, 1926) – krogulec białogardły
- Tachyspiza imitator (E. Hartert, 1926) – krogulec żałobny
- Tachyspiza erythropus (Hartlaub, 1855) – krogulec tropikalny
- Tachyspiza minulla (Daudin, 1800) – krogulec skromny
- Tachyspiza gularis (Temminck & Schlegel, 1844) – krogulec japoński
- Tachyspiza virgata (Temminck, 1822) – krogulec orientalny
- Tachyspiza nana (W. Blasius, 1897) – krogulec rdzawopierśny
- Tachyspiza erythrauchen (G.R. Gray, 1861) – krogulec rdzawy
- Tachyspiza cirrocephala (Vieillot, 1817) – krogulec obrożny
- Tachyspiza brachyura (E.P. Ramsay, 1880) – krogulec trójbarwny
- Tachyspiza rhodogaster (Schlegel, 1862) – krogulec różany
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Kaup 1844 ↓, s. 116.
- ↑ Kaup 1844 ↓, s. 119.
- ↑ E. Blyth. Further Observations on the Ornithology of the neighbourhood of Calcutta. „The Annals and Magazine of Natural History”. 14, s. 35, 1844. (ang.).
- ↑ J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3 (3), s. 259, 1845. (niem.).
- ↑ J.J. Kaup. Monographien der Genera der Falconidae. „Isis von Oken”. Jahrgang 1847, s. 169, 1847. (niem.).
- ↑ a b c Ch.L. Bonaparte. Tableau des oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e série. 6, s. 538, 1854. (fr.).
- ↑ F.P.L. Pollen. Description d’une espèce d’éperyier de Madagascar. Inconnue aux naturalistes. „Bulletin de la Société des sciences et arts de l’Ile de la Réunion”. Année 1866, s. 102, 1866. (fr.).
- ↑ Kaup 1867 ↓, s. 172.
- ↑ Kaup 1867 ↓, s. 170.
- ↑ C.J. Sundevall. Förnyad anordning av Dagrovfoglarna (Dispositio nova Accipitrum Hemeroharpagorum). „Öfversigt Konglica Svenska Vetenskaps-Akademiens nya Handlingar”. 31 (2), s. 25, 1874. (szw.).
- ↑ J. Cabanis. Uebersicht der von Herrn Carl Euler im District Cantagallo, Provinz Rio de Janeiro, gesammelten Vögel. „Journal für Ornithologie”. Vierte Folge. 22, s. 228, 1874. (niem.).
- ↑ T. Salvadori. Intorno a due collezioni di uccelli di Celebes inviate al Museo Civico di Genova dal D.r O. Beccari e dal Sig. A. A. Bruijn (Tav. XVIII). „Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova”. 7, s. 643, 1875. (wł.).
- ↑ G.M. Mathews: The Birds of Australia. Cz. 5. London: H.F. & G. Witherby, 1915–1916, s. 74. (ang.).
- ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Accipiter.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tachyspiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Hieraspiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Acciptres, or diurnal birds of prey, in the collection of the British Museum. Cz. 1. London: Printed by order of the Trustees, 1874, s. 229, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Leucospiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nisastur [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Urospiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Scelospiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Sparvius [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Eunisus [dostęp 2023-10-13].
- ↑ Ch.W. Richmond. Generic names applied to birds during the years 1906 to 1915, inclusive, with additions and corrections to Waterhouse’s “Index Generum Avium”. „Proceedings of the United States National Museum”. 53 (2221), s. 590, 1917. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Eusparvius [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nisuoides [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Erythrospiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Teraspiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Chirospizias [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Dinospizias [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Spilospiza [dostęp 2023-10-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Paraspizias [dostęp 2023-10-13].
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2024-07-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-22].
Bibliografia
edytuj- J.J. Kaup: Classification der Säugethiere und Vögel. Darmstadt: C. W. Leske, 1844, s. 1–144. (niem.).
- J.J. Kaup. On the Nisi and Astures of the Indian Archipelago and of New Holland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. For the year 1867, s. 168–179, 1867. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).