Sztos (określenie)
Sztos – określenie w języku polskim, występujące w socjolekcie młodzieżowym, gdzie oznacza „coś fajnego, niesamowitego, fantastycznego”[1]. Słowo to funkcjonuje również w kilku innych znaczeniach: używane jest m.in. jako slangowe określenie stosunku płciowego lub szkolnej oceny celującej.
Zapożyczono je z języka niemieckiego[2]. Pierwotne niemieckojęzyczne znaczenie to „pchnięcie, uderzenie”[1]. Słowo pochodzi z początków XX wieku, obecne było w żargonie graczy i przestępców[2]. W latach 20. w Warszawie znana była gra karciana o nazwie „sztos”[3].
Określenie to zostało odnotowane w Słowniku języka polskiego Witolda Doroszewskiego wydawanym w latach 1955–1969, ale w 2. połowie XX wieku nie było w powszechnym obiegu. W latach 90. przypomniane zostało w tytule polskiego filmu o cinkciarzach (komedia sensacyjna Sztos, reż. Olaf Lubaszenko, 1997)[1]. Wtedy oznaczało szybkie działanie lub coś zaskakującego. Łączyło się również ze środowiskiem złodziei samochodów[4].
Wydany w 2002 roku Praktyczny słownik języka polskiego odnotowuje słowo „sztos” jako jeden z potocznych synonimów aktu płciowego[5]. W 2013 roku dziennik „Rzeczpospolita” zwrócił uwagę, że wraz z powstaniem filmu Sztos 2 (2012), słowo nabrało nowych znaczeń, jednak jedno z nich zostało zachowane: stosunek seksualny z prostytutką[4].
Według redakcji PWN rosnąca popularność tego słowa widoczna była na przełomie 2014 i 2015 roku[1]. Wydany w 2016 roku Słowniczek współczesnej gwary uczniowskiej odnotowuje słowo jako synonim do pojęcia oceny celującej uzyskanej w szkole[6].
Odbiór
edytujW 2016 roku „sztos” zwyciężył w konkursie na Młodzieżowe Słowo Roku zorganizowanym przez PWN, uzyskując 180 głosów wśród 3000 głosujących[2].
Redakcja PWN (2016) zwróciła uwagę na elastyczność tego wyrazu:
Słowo jest krótkie, określa coś pozytywnego i jest na tyle ogólne, że można je stosować do niemal dowolnej sytuacji. Doskonale nadaje się więc do komunikacji w internecie (często wzbogacane o takie emocje, jak: oznaczające OK lub oznaczający ogień), gdzie „sztosem” może być nowa płyta ulubionego wykonawcy, premierowy odcinek serialu czy selfie na portalu społecznościowym[2].
W kulturze
edytujOprócz filmów Olafa Lubaszenki wyraz „sztos” znalazł również inne odniesienia w kulturze. W 2015 roku zespół hip-hopowy Dwa Sławy wydał album pod tytułem Ludzie sztosy[7].
Zobacz też
edytuj
- dzban (Młodzieżowe Słowo Roku z 2018)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d sztos – Ciekawostki językowe PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2017-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-19)].
- ↑ a b c d Sztos, ogar, beka i masakra. Młodzieżowe słowa roku – tvp.info. tvp.info. [dostęp 2017-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-02)].
- ↑ Tajemnica sali bilardowej w cukierni Leżajskiego. „Express Poranny”. Nr 23, s. 4, 9 maja 1923.
- ↑ a b Jacek Cieślak: Sztos nie tylko z czasów trójmiejskiego Nikosia – Kultura – rp.pl. rp.pl. [dostęp 2017-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
- ↑ Małgorzata Karwatowska, Ostra jazda bez trzymanki, czyli seks w werbalizacjach licealistów, Bogusław Nowowiejski (red.), „Białostockie Archiwum Językowe”, 2010 (10), Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010, s. 133–146, ISSN 1641-6961 [dostęp 2017-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-01].
- ↑ Monika Kresa i inni, Słowniczek współczesnej gwary uczniowskiej, Warszawa: Bel Studio, 2016, s. 42, ISBN 978-83-7798-192-4, OCLC 947207458 [dostęp 2017-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-01].
- ↑ Krzysztof Nowak: Recenzja Dwa Sławy „Ludzie sztosy”: Produkty swagopodobne nie przejdą. interia.pl. [dostęp 2017-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)].