Szare gleby leśne
Szare gleby leśne – gleby występujące w strefie lasostepu, które zajmują miejsce pomiędzy między strefą gleb płowych i czarnoziemów.
Są to gleby strefowe dla strefy przejściowej klimatu umiarkowanego ciepłego. Występują one wąskiej, nieciągłej strefie położonej na północ od czarnoziemów w kontynentalnej, leśno-łąkowo-stepowej części Ameryki Północnej i Eurazji[1]. Kontynentalizm klimatu powoduje chłodne zimy, ciepłe lata i opady w zakresie 400–600 mm, z maksimum w lecie. Występujące wtedy zwiększone parowanie i transpiracja roślin powoduje nieprzemywny typ gospodarki wodnej - woda opadowa nie dociera do poziomu wód gruntowych[2]. Jedynie w trakcie wiosennych roztopów nadmiar wody może wsiąkać do głębszych poziomów, wymywając przy okazji, głównie przy pomocy procesu płowienia, w głąb profilu węglany, a także frakcję iłu i związki żelaza i glinu, co powoduje powstawanie poziomów wymycia i wzbogacania[3].
Istotnym procesem zachodzącym w szarych glebach leśnych jest darniowa akumulacja przez roślinność, w powierzchniowej części gleby, resztek organicznych wraz z pobranymi przez korzenie, z głębszych poziomów gleby, składnikami mineralnymi. Skutkuje to nagromadzeniem w powierzchniowych poziomach gleby próchnicy, związków mineralnych i kompleksów mineralno-organicznych (głównie próchnicy z wapniem). Poziom próchniczny zawiera 8 do 2% próchnicy (jej ilość szybko maleje wraz z głębokością). Odczyn poziomu próchnicznego jest kwaśny, głębiej - obojętny, w poziomie węglanowym - zasadowy. W kompleksie sorpcyjnym przeważają wapń i magnez[2].
Typowy układ poziomów glebowych w profilu szarej gleby leśnej:
O - poziom organiczny o niewielkiej miąższości
A - poziom próchniczny o miąższości ok. 25. cm, szara barwa
AE - poziom próchniczno-eluwialny o miąższości ok. 20 cm, osypka krzemionkowa powoduje, że barwa jest jasnoszara
B - poziom iluwialny (wzbogacania) o miąższości ok. 55 cm, akumulacja frakcji iłu i związków żelaza, brunatna barwa
Bk (Bca) - poziom wzbogacenia w węglan wapnia o miąższości ok. 60 cm, barwa płowoszara i konkrecje węglanu wapnia
C - skała macierzysta, najczęściej less, utwory lessopodobne lub glina[2][3]
W zależności od intensywności procesów glebotwórczych tworzących szare gleby leśne wyróżnia się trzy ich podtypy. Najbardziej na północ, na granicy z glebami darniowo-bielicowymi, położone są jasnoszare gleby leśne, o poziomie próchnicznym miąższości 10–15 cm zawierającym 2-4% próchnicy. Na południe od nich swoje zasięgi mają szare gleby leśne właściwe o miąższości poziomu próchnicznego 15–15 cm, zawierającego 4-5% próchnicy. Najbardziej na południe, graniczące z czarnoziemami, leżą ciemnoszare gleby leśne o miąższości poziomu próchnicznego powyżej 25 cm, zawierającego 5-8% próchnicy, a także słabo zaznaczającym się już przemywaniu ("bielicowaniu")[2].
Wielu spośród rosyjskich gleboznawców badających szare gleby leśne wiąże ich powstawanie z degradacją czarnoziemów po wkroczeniu na step lasów liściastych[2].
Większość powierzchni zajmowanej przez szare gleby leśne jest wykorzystywana rolniczo. Przeważa uprawa pszenicy, kukurydzy, buraków cukrowych, lnu, a w europejskiej części Rosji również sadownictwo[3].
Nazwa i charakterystyka szarych gleb leśnych jest wzięta z radzieckiej klasyfikacji gleb, która wyróżniała Серые лесные почвы[4]. Według międzynarodowej systematyki gleb WRB szare gleby leśne są najczęściej klasyfikowane jako Phaeozems, zaś według amerykańskiej klasyfikacji Soil Taxonomy - jako Alfisols[3].
Przypisy
edytuj- ↑ M.A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 51-52. ISBN 83-01-02198-5.
- ↑ a b c d e Bednarek i Prusinkiewicz 1999 ↓.
- ↑ a b c d Bednarek i Skiba 2015 ↓.
- ↑ Егоров В.В., Фридланд В.М., Иванова Е.Н., Розов Н.Н.: Классификация и диагностика почв СССР. Колос, 1977, s. 1-221. (ros.).
Bibliografia
edytuj- Renata Bednarek, Zbigniew Prusinkiewicz: Geografia gleb. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 87-88. ISBN 83-01-12247-1.
- Renata Bednarek, Stefan Skiba, Geografia gleb świata, [w:] Andrzej Mocek (red.), Gleboznawstwo, wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015, s. 381, ISBN 978-83-01-17994-6.