Sula (rodzaj)
Sula – rodzaj ptaków z rodziny głuptaków (Sulidae).
| Sula | |||
| Brisson, 1760[1][2] | |||
 Głuptak białobrzuchy (S. leucogaster) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Sula | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
„Sula” Brisoon, 1760 (= Sula leucogaster Boddaert, 1783) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Rozmieszczenie geograficzne
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące głównie w tropikalnych częściach oceanów[11].
Morfologia
edytujDługość ciała 64–92 cm, rozpiętość skrzydeł 132–166 cm; masa ciała 724–2353 g; samice są średnio większe i cięższe od samców[12].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii[1]. Gatunkiem typowym jest (tautonimia) głuptak białobrzuchy (S. leucogaster).
Etymologia
edytuj- Sula: norweska nazwa Sula dla głuptaków, od staronordyjskiego Súla[13].
- Anaethetus: gr. αναισθητος anaisthētos ‘głupi, bezsensowny’, od negatywnego przedrostka αν- an-; αισθανομαι aisthanomai ‘zrozumieć’[14].
- Dysporus: gr. δυσπορος dusporos ‘niezgrabny, głupi’, od δυσ- dus- ‘ciężki, twardy’; πορος poros ‘przejście’[15].
- Sularius: wariant nazwy rodzaju Sula Brisson, 1760[16].
- Piscatrix: łac. piscatrix, piscatricis ‘rybaczka’, od piscator, piscatoris ‘rybak’, od piscari ‘łowić’, od piscis ‘ryba’[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pelecanus sula Linnaeus, 1758.
- Abeltera: gr. αβελτερος abelteros ‘głupi’, od negatywnego przedrostka α- a-; βελτερος belteros ‘lepszy’, od stopnia wyższego formy αγαθος agathos ‘dobry’[18].
- Hemisula: gr. ἡμι- hēmi- ‘pół-, mały’, od ἡμισυς hēmisus ‘połowa’; rodzaj Sula Brisson, 1760[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sula leucogaster rogersi Mathews, 1913 (= Pelecanus plotus J.R. Forster, 1844[d]).
- Parasula: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Sula Brisson, 1760[20]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sula dactylatra bedouti Mathews, 1913 (= Sula personata[e] Gould, 1846).
- Pseudosula: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Sula Brisson, 1760[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sula nebouxii A. Milne-Edwards, 1882.
- Prophalacrocorax: gr. προ pro ‘przed, z przodu’; rodzaj Phalacrocorax Brisson, 1760 (kormoran)[22]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Megus ronzoni Gervais, 1849.
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą następujące żyjące współcześnie gatunki[23]:
- Sula sula (Linnaeus, 1766) – głuptak czerwononogi
- Sula leucogaster (Boddaert, 1783) – głuptak białobrzuchy
- Sula brewsteri Goss, 1888 – głuptak siwogłowy
- Sula nebouxii A. Milne-Edwards, 1882 – głuptak niebieskonogi
- Sula variegata (von Tschudi, 1843) – głuptak peruwiański
- Sula dactylatra Lesson, 1831 – głuptak maskowy
- Sula granti Rothschild, 1902 – głuptak galapagoski
Oraz gatunki wymarłe[24]:
- Sula ronzoni (eocen, Francja)
- Sula sulita (późny miocen/wczesny pliocen, Peru)
- Sula universitatis (wczesny miocen, Floryda)
- Sula pohli (środkowy/późny miocen, Kalifornia)
- Sula magna (późny miocen/pliocen, Peru)
- Sula guano (miocen/pliocen, Floryda)
- Sula clarki (późny pliocen, Kalifornia)
- Sula phosphata (miocen/pliocen, Floryda)
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 60. (fr. • łac.).
- ↑ Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 494. (fr. • łac.).
- ↑ P. Browne: The civil and natural history of Jamaica in three parts. Wyd. 2.ª ed. London: Sold by B. White and Son, 1789, s. 481. (ang.).
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 279. (łac.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 72. (fr.).
- ↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. vi. (niem.).
- ↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 351. (łac. • niem.).
- ↑ a b G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 55, 1913–1915. (ang.).
- ↑ O. von Boetticher. Der Blaufuß-Tölpel "Camanay", Sula nebouxii Milne-Edwards. „Anzeiger der Ornithologische Gesellschaft in Bayern”. 4–5, s. 375, 1955. (niem.).
- ↑ C.J.O. Harrison. The taxonomic status of Milne-Edwards’s fossil sulids. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 95 (2), s. 52, 1975. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Storks, frigatebirds, boobies, cormorants, darters. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- ↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Boobies and Gannets (Sulidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Sula, DOI: 10.2173/bow.sulida1.01 [dostęp 2024-11-11] (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Sula [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Anaethetus [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Dysporus [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Sularius [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Piscatrix [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Abeltera [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Hemisula [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Parasula [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudosula [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Prophalacrocorax [dostęp 2024-11-11].
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sulidae Reichenbach, 1849 (1836) – głuptaki - Gannets and Boobies (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-11].
- ↑ M. Stucchi. Los Piqueros de la Formación Pisco Perú. „Boletín de la Sociedad Geológica del Perú”. 95, s. 75–91, 2003.
Bibliografia
edytuj- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).