Wikipedia

Stary Błeszyn

wieś w województwie zachodniopomorskim

Stary Błeszyn (do 1945 niem. Alt Blessin) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Mieszkowice. Według danych z 2011 miejscowość liczyła 137 mieszkańców[3].

Stary Błeszyn
wieś
Ilustracja
Fragment miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryfiński

Gmina

Mieszkowice

Liczba ludności (2011)

137

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

74-505[2]

Tablice rejestracyjne

ZGR

SIMC

0779348

Położenie na mapie gminy Mieszkowice
Mapa konturowa gminy Mieszkowice, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stary Błeszyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Błeszyn”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Stary Błeszyn”
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego
Mapa konturowa powiatu gryfińskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Stary Błeszyn”
Ziemia52°45′38″N 14°20′39″E/52,760556 14,344167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wieś znajdowała się od ok. 1250 na terytorium powstałej Nowej Marchii, pierwsza wzmianka pochodzi z 1399. Przez wieki była własnością rodu von Sack, następnie XVII-XIX w. części wsi należały również do rodów von Schönebeck, von Wobeser, von Treskow, von Sydow, von Oelsen. W połowie XIX w. majątki uległy parcelacji. Od 1945 leży w granicach Polski.

Położenie

edytuj

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Stary Błeszyn należy do prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Freienwaldzka.

Miejscowość położona jest 10 km na zachód od Mieszkowic.

Stary Błeszyn posiada układ przestrzenny o mało czytelnej, wielodrożnicowej kompozycji. Niektóre drogi uległy częściowemu zatarciu, zaś ich pierzeje składają się z pojedynczych obiektów. Zagrody wiejskie są z reguły małe, głównie 2-budynkowe, o nieregularnym kształcie działek siedliskowych. Zabudowa jest zróżnicowana pod względem materiałowym (budynki szachulcowe, murowane lub o łączonej konstrukcji). Dawny kościół z 1736 r. został zburzony podczas działań wojennych w 1945 r. i nie odbudowany, działka przykościelna pozostaje niezagospodarowana. Interesującym elementem kompozycji przestrzennej wsi jest rozległy, śródleśny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX w., położony w płn-wsch. części miejscowości. Jego pierwotny układ przestrzenny uległ zatarciu, nekropolia jest porośnięta w całości lasem, pierwotną funkcję terenu daje się odczytać po obecności pojedynczych, zdewastowanych nagrobków oraz pozostałości ozdobnej zieleni wysokiej.

Demografia

edytuj

Ludność w ostatnich 3 stuleciach[4][5][6][7][8][3]:

Historia

edytuj
  • VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
  • 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
  • 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
  • 1112–1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
  • Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
  • 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
  • 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
  • 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
  • 1337 – księga ziemska margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego nie zawiera wzmianki o wsi
  • 25.07. 1399 – pierwsza wzmianka pod nazwą Blosen, Blesen; Zygmunt Luksemburski potwierdza Clausowi von Sack (Claws Saks) z Przyjezierza, iż wraz z innymi członkami rodu von Sack posiadają do wspólnej ręki otrzymane dziedzicznie od Jana Zgorzeleckiego dobra: siedzibę (Hausstätte) w Różankach, (Dorfstätte) w Przyjezierzu i całą wieś Błeszyn[9]
  • 1402–1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
  • 1433 – podczas wojny polsko-krzyżackiej, okoliczne tereny zostają zdobyte i splądrowane przez Husytów
  • 1535–1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
  • 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
  • 1604 – wieś liczy 470 mieszkańców i 74 domy mieszkalne
  • 1670 – jedna czwarta wsi zostaje opuszczona
  • 1701 – powstanie Królestwa Prus
Właściciele Starego Błeszyna
Właściciel Lata Udział
von Sack przed 1399–1670 cała wieś
von Sack 1670–1767 ¾ wsi
Jakob Ludwig von Grape 1768–1775 ¾ wsi
von Knobelsdorf? 1775–1789 ¾ wsi
Friedrich Karl Ludwig Sigismund
von Treskow		 1789–1803 ¾ wsi
von Waldow 1803? – 1830 ¾ wsi
von Schönebeck 1670–1705 ¼ wsi
von Wobeser 1705–1715 ¼ wsi
? 1715–1781 ¼ wsi
Adolf Friedrich von Buch 1781–1792 ¼ wsi
Wilhelm Ludwig von Sydow 1792–1805 ¼ wsi
von Oelsen 1805–1830 ¼ wsi
von Oelsen 1830–ok. 1850 cała wieś
von Plötz 1855
  • Do 1705 – właścicielem części wsi jest ród von Schönebeck
  • Do 1715 – właścicielem części wsi jest rodzina von Wobeser
  • 1718/19 – we wsi jest 22 chałupników (niem. Kossäten) i 29 chłopów czynszowych (niem. Freihäuseler)
  • 1736 – wybudowano ryglowy kościół (zburzony w 1945)
  • Do 1767 – właścicielem części majątku jest rodzina von Sack (ostatni właściciel z tego rodu to George Friedrich von Sack (1770–1786), posiadał również Witnicę i Altreetz)
  • 1781 – właścicielem ¼ wsi staje się Adolf Friedrich von Buch ze Stolpe
  • 1789–1803 – Friedrich Karl Ludwig Sigismund von Treskow (1772-1853) wymieniany jako właściciel ¾ wsi Błeszyn[10]
  • 1792 – ¼ majątku Błeszyn, wraz z Witnicą, nabywa Wilhelm Ludwig von Sydow
  • Pocz. XIX w. - powstaje kolonia Nowy Błeszyn (Neu Blessin), co doprowadza do zmiany nazwy wsi na Stary Błeszyn (Alt Blessin)
  • 1803? – od von Treskowa jego część wsi nabywa porucznik von Waldow z Chełma Dolnego
  • 1805 – ¼ wsi zostaje zakupiona od Wilhelma Ludwiga von Sydow przez jego zięcia Johanna Christiana Magnusa von Oelsen (ożenionego w 1802 z córką Charlotte von Sydow), razem z majątkiem w Witnicy
  • 1806–1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
  • 1807–1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach (najpierw w królewszczyznach, następnie w dobrach prywatnych); w zamian za uwłaszczenie dziedzic otrzymywał od chłopa odszkodowanie pieniężne, w postaci robocizny w określonym czasie lub części ziemi, przy czym to nie mogło przekroczyć połowy gospodarstwa chłopskiego
  • 1815-1818 - reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
  • 1816 – obowiązek uwłaszczenia chłopów w Prusach ograniczono do gospodarstw sprzężajnych, tj. posiadających co najmniej dwa zwierzęta pociągowe (konie lub woły)
  • 1830 – von Oelsen scala wszystkie części wsi w jeden majątek
  • 1850 – uwłaszczenie chłopów w Prusach rozszerzono na wszystkie gospodarstwa chłopskie, aczkolwiek do tego czasu wielu chłopów zostało przez panów usuniętych z ziemi lub zbankrutowało
  • Poł. XIX w. – majątek ulega parcelacji, powstają gospodarstwa po 20-25 ha
  • 1855 – jako jeden z właścicieli wsi wymieniany jest von Plötz[11]
  • 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
  • 1901 – większość zabudowy wsi ulega spaleniu
  • 05.02.1945 – zajęcie przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego; wieś zniszczona podczas walk nad Odrą
  • IV 1945 – budowa przeprawy przez Odrę, po której przeszły m.in. oddziały 3 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego; przeprawa zostaje zorganizowana przez 7 i 9 Batalion Saperów oraz 6 i 31 Batalion Pontonowy.
  • 1975–1998 – miejscowość należy administracyjnie do województwa szczecińskiego

Nazwa

edytuj

Nazwa na przestrzeni wieków: Blosen, Blesen 1399; Blezyn 1409

Administracja

edytuj

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Stary Błeszyn.

Architektura

edytuj
  • stodoła wraz z reliktami bramy, z 2 połowy XIX w.
  • budynki w konstrukcji ryglowej z XIX / XX w.

Związki wyznaniowe

edytuj

Kaplica pw. św. Józefa Opiekuna Rodzin należy do parafii rzymskokatolickiej pw. Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Czelinie; adaptowana w 1994 z pomieszczenia gospodarczego na cele kultu religijnego[12].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129659
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1218 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ a b Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-04-11].
  4. ↑ Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 112.
  5. ↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 20.
  6. ↑ Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 119.
  7. ↑ Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats. Alexander August Mützell, Leopold Krug (red.). T. 1. Karl August Kümmel, 1821, s. 127.
  8. ↑ Ale Blessin (GenWiki). [dostęp 2015-07-14]. (niem.).
  9. ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. 19. Cz. 1. F.H. Morin, 1860, s. 87.
  10. ↑ Leopold von Ledebur: Adelslexikon der preussischen Monarchie. T. 3. Rauh, 1858, s. 26.
  11. ↑ Leopold von Ledebur: Adelslexikon der preussischen Monarchie. T. 2. Rauh, 1854, s. 208.
  12. ↑ Tygodnik Katolicki Niedziela. Edycja szczecińska 02/2003. [dostęp 2011-06-12].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Stary_Błeszyn&oldid=73099040”