Stanisław Wincenty Kasznica
Stanisław Wincenty Antoni Kasznica (ur. 23 lutego 1874 w Warszawie, zm. 17 listopada 1958 w Krosinku koło Mosiny) – prawnik polski, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (później Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), działacz polityczny, kierownik Departamentu Organizacyjnego sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku[1].
 Stanisław Kasznica | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 lutego 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Profesor nauk prawnych | |
| Specjalność: prawo administracyjne | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1904 – prawo |
| Profesura |
1920 |
| Rektor | |
| Uczelnia | |
| Okres spraw. |
1929–1931 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Senator I kadencji (II RP) | |
| Okres spraw. |
12 listopada 1922–13 lipca 1927 |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Józefa (prawnika, profesora Szkoły Głównej) i Izabelli z Trębickich h. Ślepowron[2]. Był potomkiem posła Antoniego Trębickiego[3]. Uczęszczał do szkół średnich w Warszawie, we Lwowie i w Krakowie, gdzie w 3 czerwca 1893 w Gimnazjum św. Anny zdał maturę.
Początkowo studiował chemię na uniwersytecie we Lwowie (1893/94), następnie medycynę (1894/95), a od 1895 prawo w Warszawie. W 1902 r. otrzymał w Warszawie stopień kandydata nauk prawnych, a w 1904 w Krakowie – stopień doktora praw. Był członkiem Ligi Narodowej w 1905 roku[4]. W 1905 przebywał w Heidelbergu jako stypendysta Akademii Umiejętności. Następnie poświęcił się pracy w administracji (Wydział Krajowy we Lwowie) oraz działalności politycznej. Był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (1904–1908) i posłem na sejm galicyjski (1913–1914). Był współwydawcą dwutygodnika „Rzeczpospolita” (1908–1914). W latach 1912–1919 był profesorem Akademii Rolniczej w Dublanach. Podczas I wojny światowej został członkiem Wydziału Wykonawczego Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1914 roku jako przedstawiciel Konserwatywnego Centrum był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego[5]. W 1915 pod zarzutem zdrady stanu aresztowany przez władze austriackie i więziony. Należał do współzałożycieli Zjednoczenia Narodowego (1915). W 1918 przyczynił się do ukonstytuowania Polskiego Komitetu Narodowego we Lwowie.
W 1919 był dyrektorem departamentu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie. W styczniu 1920 został mianowany profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Poznańskiego, objął tamże Katedrę Prawa Administracyjnego. W latach 1929–1931 był rektorem UP, następnie w roku akademickim 1931/32 prorektorem, kilkakrotnie dziekanem Wydziału Prawno-Ekonomicznego. Pracę naukowo-dydaktyczną łączył z działalnością polityczną. W 1921 był rządowym ekspertem w sprawie autonomii Małopolski Wschodniej. W 1923 przewodniczył komisji reformy administracji. W latach 1922–1927 pełnił mandat senatora wybranego z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego. Był wiceprezesem klubu senackiego tej organizacji, która w 1922 współtworzyła Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe, które z kolei w 1925 współtworzyło nowe SChN. Stanisław Kasznica był przewodniczącym zarządu głównego tej partii. Wycofał się z życia politycznego po przewrocie majowym.
Współpracował z instytucjami katolickimi. W 1935 wydał zbiór szkiców o tematyce religijnej pt. Rozważania (łącznie wydana sześciokrotnie, m.in. Londyn 1944, Rzym 1945, Poznań 1946). Obok pracy naukowej i działalności społeczno-politycznej organizował dyskusje światopoglądowe, rekolekcje zamknięte, a także pisał na tematy związane z wiarą.
W latach 1933–1935 był ekspertem rządowym, uczestniczącym w opracowywaniu projektu ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. W latach 1935–1939 był sędzią Trybunału Kompetencyjnego.
W 1939 po wkroczeniu Niemców do Poznania został uwięziony jako zakładnik, a w grudniu wysiedlony do Limanowej. W latach 1942–1944 przebywał w Warszawie i od 1943 wykładał na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Jego podręcznik Polskie prawo administracyjne ukazał się w wydaniu podziemnym w Warszawie w 1943 (pod ps. dr A. Łużycki, z fikcyjną datą wydania – 1938[6]; kolejne wydania: Poznań 1946, 1947). W marcu 1945 powrócił do Poznania. Kierował odbudową Wydziału Prawnego UP i zorganizował Sekcję Prawną w Instytucie Zachodnim. Do 1948 r. był redaktorem naczelnym czasopisma „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”. Przeniesiony w stan spoczynku z końcem 1947, do 1950 wykładał na Akademii Handlowej. W październiku 1956 reaktywowany na UAM.
Śmierć
edytujZmarł 17 listopada 1958 w Krosinku k. Mosiny pod Poznaniem. Pochowany zgodnie z jego wolą na cmentarzu w Mosinie (cmentarz II, sektor V, miejsce 3)[7][8].
Życie prywatne
edytujBył dwukrotnie żonaty: z Amelią z Malewskich, a po jej śmierci z jej o 18 lat młodszą siostrą Eleonorą h. Jastrzębiec[2]. Z pierwszego małżeństwa miał synów: Stanisława, adwokata, przywódcę NSZ i Jana (zginął we wrześniu 1939 w bitwie nad Bzurą), zaś z drugiego – Andrzeja (1923–1993) – żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego, dominikanin (imię zakonne Krzysztof), Wojciecha i córkę Eleonorę[9].
Wybrane prace
edytujAutor licznych prac z zakresu prawa wyborczego, administracyjnego i organizacji władz administracji państwowej. Pseudonim literacki: Dr A. Łużycki[10].
- Skład wyznaniowy wschodnio-galicyjskiego ciała sędziowskiego, 1908
- Wydatki i dochody gmin podlegających ustawie 1866 r., Część 1, Tom 22 z Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych, 1909
- Teorja samorządu: wykłady p. prof. dr. Kasznicy z r. 1935/36, nakładem i w powielarni Koła Prawników i Ekonomistów T.S.U.P., 1937
- Myślą, sercem, wolą...: rozważań, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1939
- Rozważania, Veritas, 1945
- Polskie prawo administracyjne: pojęcia i instytucje zasadnicze, Księgarnia Akademicka, Poznań 1947
- O nowe formy duszpasterstwa, 1947
- Władza, Wydawnictwa IHN PAN, 1996
Nagrody i wyróżnienia
edytuj- Rektor honorowy Politechniki Lwowskiej (tytuł nadano mu za zasługi w latach 1914–1918)[11].
- 26 kwietnia 2012 Rada Miejska na wniosek Kapituły Medalu Rzeczypospolitej Mosińskiej pośmiertnie odznaczyła go Medalem jako najwyższym wyróżnieniem i uhonorowaniem za utożsamianie, umiłowanie i rozsławianie Ziemi Mosińskiej[7][8].
Upamiętnienie
edytuj24 maja 2013 odsłonięto tablicę umieszczoną przy wejściu do poznańskiego klasztoru Ojców Dominikanów, upamiętniająca kardynała Augusta Hlonda i byłego rektora Uniwersytetu Poznańskiego, prof. Stanisława Kasznicę – który w latach 30. ubiegłego wieku wraz z ówczesnym prymasem Polski przyczynił się do powrotu dominikanów do Poznania.
Pragniemy utrwalić w sercach i w kamieniu naszą wdzięczną pamięć o dwóch wybitnych Polakach, którzy przez całe życie troszczyli się o wychowanie i kształtowanie umysłów i serc młodzieży akademickiej
Przypisy
edytuj- ↑ Konstanty Srokowski, N. K. N. : zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego / Konstanty Srokowski., Kraków 1923, s. 146-147.
- ↑ a b Potomkowie Sejmu Wielkiego. [dostęp 2013-06-27].
- ↑ J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 238. ISBN 978-83-7510-373-1.
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 576.
- ↑ Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.
- ↑ J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 245. ISBN 978-83-7510-373-1.
- ↑ a b Rozmowa z Barbarą Miczko – Malcher: Historia prawdziwa – Wincenty i Stanisław Kasznica. 2012-10-02. [dostęp 2013-06-27].
- ↑ a b Grobowiec prof. Stanisława Kasznicy. Czas Mosiny, 2012-04-24. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].
- ↑ Z Eleonorą Kasznicą, siostrą ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego dowódcy NSZ, którego szczątki odnaleziono podczas ekshumacji na Łączce, rozmawia Maciej Walaszczyk. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-18)].
- ↑ Piotr Majewski, Andrzej Krzysztof Kunert: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939: słownik biograficzny. Wyd. Sejmowe, 2005.
- ↑ Kasznica Stanisław. www.zolnierzewolnosci.pl. [dostęp 2013-06-27].
- ↑ Marek Zaradniak: Stanisław Kasznica – uczony i patriota. Mija 55 lat od jego śmierci. Głos Wielkopolski, 17 listopada 2013. [dostęp 2016-02-10].
Bibliografia
edytuj- Bożena Knopek, Maria Zielińska, Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
- Teresa Krokowicz, Co pozostało? O rodzinach Kaszniców, Durskich i Szymańskich, Media Rodzina, Poznań 2013, ISBN 978-83-7278-847-4.
- Jerzy Michalski, Juliusz Bardach, Andrzej Ajnenkiel, Historia sejmu polskiego: W dobie rozbiorów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
- Aleksander Kakowski, Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Platan, 2000.
- Tomasz Schramm, Anna Marciniak, Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, Seria: Dzieje UAM nr 16; Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, ISBN 83-232-1423-9.
Linki zewnętrzne
edytuj- Internetowa Biblioteka Sejmowa
- Kasznica Stanisław (senior) – sylwetka w portalu Żołnierze Wolności
- Poczet Rektorów UAM: Stanisław Kasznica. amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)].