Stanisław Rembek
Stanisław Edmund Rembek (ur. 6 lipca 1901 w Łodzi, zm. 21 marca 1985 w Warszawie, urodzony jako Ehrenberg[1]) – polski pisarz, nauczyciel, działacz konspiracyjny, tłumacz, żołnierz Armii Krajowej.
 Stanisław Rembek (ok. 1930) | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 lipca 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 marzec 1985 |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Gatunek | |
| Ważne dzieła | |
Życiorys
edytujStanisław Rembek urodził się w Łodzi 6 lipca 1901 roku. Ojcem był kierownik robót budowlanych Edmund Ehrenberg, matką Kazimiera z Osmanowiczów. Rodzina mieszkała wówczas w Łasku. W 1909 roku Ehrenbergowie przeprowadzili się do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie Stanisław uczęszczał najpierw do gimnazjum rosyjskiego, a następnie do Gimnazjum im. Henryka Dąbrowskiego. Był aktywnym harcerzem, redagował szkolną gazetę „Razem”. Od końca 1914 zaczął prowadzić dziennik. W 1918 wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 przerwał naukę i wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Został kanonierem w 1. Baterii 10. Kaniowskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Do rezerwy przeszedł 17 stycznia 1921 roku[2] Uczestnik wojny obronnej 1939[3]. W czerwcu 1921 zdał maturę w Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim[4].
Z wykształcenia historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego[3]. Studiował również dziennikarstwo w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1921 roku wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Debiutował na łamach pisma „Ognisko” w 1922 roku. Najpierw w marcu ukazał się jego artykuł Duch wolności w konstytucji 17 marca 1921 r., następnie powieść młodzieżowa w odcinkach Ekspedycja karna. Podjął też współpracę z „Kurierem Gnieźnieńskim”, na którego łamach ukazały się opowiadania Pytanie i Dojrzałe kłosy. Od 1923 współpracował z dziennikiem PPS „Robotnik”. Został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich, poznał też pisarzy zrzeszonych w PEN Clubie[4][5].
W latach 1924–1938 był nauczycielem polonistą[3], najpierw w gimnazjum żeńskim w Radomiu, potem w Szkole Handlowej w Piotrkowie Trybunalskim[6]. Mieszkał też i uczył w Łęczycy i Równem na Wołyniu[4]. W 1928 roku odbył podróż po Europie. Przebywał w Czechosłowacji, Austrii, Włoszech i Francji. Był zatrudniony jako kreślarz w biurze budowlanym w Algierii. Przyjaźnił się z zoologiem Augustem Dehnelem i jego żoną. W 1932 ukończył w Zambrowie kurs oficerski w stopniu podporucznika. W 1935 ożenił się z Marią z Dalewskich Dehnelową[4].
We wrześniu 1939 roku brał udział w obronie Warszawy[6]. Czas okupacji spędził w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Plantowej, a wnikliwe opisy codziennego życia tamtych lat zawarł w wydanym pośmiertnie Dzienniku okupacyjnym. W konspiracji uczestniczył w tajnym nauczaniu. Był związany z Polskimi Socjalistami, ukrywał Żydów, został członkiem Armii Krajowej[3][4].
W 1949 na łamach Biblioteki Rolnika Polskiego ukazały się Opowiadania Nikołaja Gogola w przekładzie Rembeka. W 1958 roku pisarz został członkiem PEN-Clubu[4]. Po wojnie okresowo jego twórczość była objęta zakazem publikacji, m.in. w okresie stalinowskim. Wówczas to żyjącemu w biedzie pisarzowi pomógł Bolesław Piasecki, który też spowodował w 1956 roku druk w Instytucie Wydawniczym PAX zbioru opowiadań Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe[3]. Dzieło to zawiera dedykację: „Bolesławowi Piaseckiemu jako ubogi dowód pamięci o wytrwałej pomocy okazanej w najcięższej epoce życia poświęcam”[7]. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 297-3-25)[8].
Publikacje
edytujPowieści
edytuj- Nagan (wyd. 1928, 1990)
- W polu (wyd. 1937, 1958 (emigracyjne), 1983, 1993, 1996)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (wyd. 1947, 1956, 1977, 2000)
- Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe (wyd. 1956, 1971, 1977, 2001, 2009, 2012)
- Przemoc i szabla (wyd. 2001)
- Cygaro Churchilla (wyd. 2004)
Dzienniki
edytuj- Dzienniki. Rok 1920 i okolice (Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa 1997, ISBN 83-85571-09-4)
- Dziennik okupacyjny (wyd. 2000)
Życie prywatne
edytujBył żonaty z Marią z domu Dalewską, córką Adolfa Dalewskiego[9]. Miał dwie córki: Zdzisławę i Marutę[10]. Pasierbicą pisarza jest Maria Magdalena Stępniewska, która przygotowała do druku dwa jego pośmiertnie wydane dzienniki[11].
Upamiętnienie
edytujPostać pisarza została ukazana w filmie dokumentalnym Jana Sosińskiego „Rembek”, wyprodukowanym w 1993[3].
Ulice Stanisława Rembeka znajdują się w Piotrkowie Trybunalskim i Grodzisku Mazowieckim.
Ekranizacje
edytujNa podstawie powieści Wyrok na Franciszka Kłosa Andrzej Wajda nakręcił film pod tym samym tytułem. Juliusz Machulski na motywach opowiadań Przekazana sztafeta oraz Igła wojewody zrealizował film Szwadron.
Nagrody
edytuj- 1938 – nagroda Fundacji im. Franciszka Salezego Lewentala,
- 1938 – nagroda miasta Kalisza im. Adama Asnyka,
- 1945 – nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki[4][11].
Przypisy
edytuj- ↑ Rembek Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-22].
- ↑ Stanisław Rembek „Dzienniki. Rok 1920 i okolice” Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa 1997 r., str 37-137.
- ↑ a b c d e f Krzysztof Feusette, Portrety. Stanisław Rembek [online], Rzeczpospolita, 13 sierpnia 2009 [dostęp 2020-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-05].
- ↑ a b c d e f g Maciej Urbanowski: Stanisław Rembek. Kalendarium biograficzne. W: Stanisław Rembek: Dziennik 1920 i Okolice. Opowiadania. T. I. Warszawa: PIW, 2021, s. 513-517. ISBN 978-83-8196-264-3.
- ↑ Wiesław Wohnout, Beck, Szembek, Rembek, [w:] Stanisław Rembek, Wyrok na Franciszka Kłosa, Oficyna Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-19-1, s. 171.
- ↑ a b Nota o pisarzu w: Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 334.
- ↑ Według: Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe, seria: Polska Literatura Współczesna XIII, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61174-22-6, s. 4.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ADOLF DALEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-03].
- ↑ Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 34.
- ↑ Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 144.
- ↑ a b Nota o pisarzu w: Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, Agencja Wydawnicza Agawa, Warszawa 2000 ISBN 83-85571-17-5, s. 334.