Stanisław Portalski
Stanisław Portalski (ur. 24 kwietnia 1920 w Starej Białej, zm. 26 listopada 2011 w Londynie), polski chemik, doktor inżynier chemii technicznej, profesor inżynierii chemicznej na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie, 1991-2011 dziekan Wydziału Nauk Technicznych Uniwersytetu. Prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (2003-2011).
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujSyn Władysława i Walerii z Boronińskich. Ukończył szkołę powszechną w Starej Białej, następnie w latach 1933-1939 uczęszczał do Gimnazjum im. Władysława Jagiełly w Płocku (popularnej Jagiellonki). W 1939 roku zdał tam maturę z pierwszą lokatą.
Agresja III Rzeszy na Polskę zastała go jako junaka hufca pracy w Osowcu nad Biebrzą. Po agresji ZSRR na Polskę bierze udział w obronie Grodna przed Armią Czerwoną (21-22 września 1939), następnie wraz z innymi obrońcami przekracza granicę polsko- litewską i 23 września zostaje internowany przez Litwinów, początkowo w Birsztanach nad Niemnem, a później w Wiłkomierzu i Wyłkowyszkach. Poznał tam Edwarda Szczepanika, późniejszego ostatniego premiera Rządu RP na uchodźstwie i prezesa Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.
Po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną w czerwcu 1940, a następnie jej aneksji przez ZSRR, obozy internowanych na Litwie zostały przejęte przez NKWD, a internowani wywiezieni w głąb ZSRR. Stanisław Portalski wraz ze współtowarzyszami został wywieziony początkowo do Pawliszczew Bor, następnie na półwysep Kola, u ujścia rzeki Panoj, gdzie pracował przy dostarczaniu żywności i materiałów do budowy lotniska.
Po ataku III Rzeszy na ZSRR i układzie Sikorski-Majski uwolniony, wstąpił do armii polskiej pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Przydzielony do Szkoły Podchorążych, później do Kompanii Lotniczej. W marcu 1942 roku ewakuowany z ZSRR przez Morze Kaspijskie do Pahlevi w Persji, a jako personel lotniczy dalej przez Bombaj i Kapsztad do Szkocji. Wstąpił do Administracyjnego Ośrodka Polskiego Lotnictwa w Blackpool, ukończył kurs obsługi radaru i został instruktorem obsługi radia i radaru w Gimnazjum Łączności dla Małoletnich Polaków. Następnie ukończył z pierwszą lokatą Oficerską Szkołę Łączności RAF w Cranwell. Awansował na plutonowego ze specjalnością radiomechanika. Pełnił służbę w 307 dywizjonie myśliwskim Nocnym „Lwowskich Puchaczy”. Został odznaczony Medalem Lotniczym po raz pierwszy i po raz drugi[1].
Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na uchodźstwie. Zamieszkał w Londynie i rozpoczął studia chemiczne na Polish University College w Londynie (największej polskiej technicznej szkole wyższej w Wielkiej Brytanii zorganizowanej przez polskich profesorów – członków Rady Akademickiej Szkół Technicznych – RAST). Polish University College ukończył jako inżynier chemik, a w 1950 uzyskał dyplom magistra chemii na Uniwersytecie Londyńskim.
Po ukończeniu studiów podjął pracę na Wydziale Inżynierii Chemicznej University College London jako asystent a później wykładowca. W 1952 roku przeniósł się na Battersea Polytechnic w Londynie, gdzie w 1960 obronił doktorat. W tezie doktorskiej wyprowadził teoretyczny wzór na obliczanie pofalowanej powierzchni cienkich warstewek cieczy spływających w kolumnach reakcyjnych i udowodnił ścisłą zależność między liczbami Reynoldsa i Froude’a w przepływach dwufazowych. Praca doktorska Stanisława Portalskiego, The relationship between the Froude and Reynolds numbers in falling vertical films została opublikowana w American Institute of Chemical Engineers (AIChE) Journal w lipcu 1964. Od 1968 roku pracował na University of Surrey w Guildford, w hrabstwie Surrey jako starszy wykładowca hydrodynamiki i termodynamiki, był jednocześnie kierownikiem laboratorium chemicznego na Wydziale Inżynierii Chemicznej.
Przeszedł na emeryturę w 1985 roku, kontynuując przez następne osiem lat pracę w laboratorium chemicznym. Specjalizował się w praktycznych zastosowaniach teorii przepływów wielofazowych w procesach realizowanych w chemii przemysłowej i optymalizacją produkcji metanolu.
Od 1964 był profesorem inżynierii chemicznej na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie (PUNO), od 1991 roku aż do końca życia sprawował funkcję dziekana Wydziału Nauk Technicznych. W 1965 roku został członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie w Londynie (PTNO). W roku 1986, na zaproszenie prof. Edwarda Szczepanika, ówczesnego prezesa PTNO został redaktorem naczelnym Rocznika PTNO. Funkcję tę pełnił do 1997, następnie w latach 1997–2003 był Sekretarzem Generalnym PTNO. W 2003, po śmierci Edwarda Szczepanika został wybrany prezesem Towarzystwa. Funkcję tę sprawował do końca życia.
Autor 10 prac naukowych w: Industrial and Engineering Chemistry, Chemical Engineering Science, Transactions of the Institute of Chemical Engineering. Był współredaktorem siedmiotomowej pracy: Materiały do dziejów polskiej emigracji niepodległościowej 1939-1990 wydanego przez PTNO. W latach 1985–95 wraz z prof. Edwardem Szczepanikiem przygotowywał dwa Kongresy Kultury Polskiej i pracę The Polish Cultural and Scientific Heritage at the Dawn of the Third Millennium opublikowaną w 2003, redagował w niej dział: Mathematics, Natural Sciences and Technology. Autor monografii Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (2009).
Odznaczony papieskim orderem Benemerenti, Złotym Krzyżem Zasługi (przez prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego (1989), Medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939” i Krzyżem Zesłańców Sybiru. Doktor honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. 11 listopada 1990 został odznaczony przez prezydenta RP Ryszarda Kaczorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[2]. 19 kwietnia 2013 został odznaczony pośmiertnie przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w krzewieniu polskich tradycji narodowych, za upowszechnianie wiedzy o polskiej historii i kulturze, za działalność na rzecz polskich środowisk w Wielkiej Brytanii[3].
Dwukrotnie żonaty: z Dorothy Lawry – dzieci: Aniela i Kazimierz, oraz z Haliną Zawirską, córka Aniela.
Przypisy
edytuj- ↑ Portalski Stanisław. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-09-01]..
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 57, Nr 4 z 20 grudnia 1990.
- ↑ M.P. z 2013 r. poz. 304.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Fórmaniak, Laudacja dla Prof. Dr. Inż. Stanisława Portalskiego wygłoszona 14 października 2010 roku z okazji przyznania Jemu Doktora Honoris Causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie (strona archiwalna z 2011-12-03, WayBack Machine)
- Zmarł Stanisław Portalski (Jagiellończyk) – bohater narodowy w kraju i na obczyźnie. jagiellonka.plock.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)].