Spycimierz

wieś w województwie łódzkim
(Przekierowano z Spicymierz)
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 29 maj 2024. Od tego czasu wykonano 4 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Spycimierz (lub Spicymierz, Spicimierz) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Uniejów. Spycimierz leży w historycznej ziemi sieradzkiej.

Spycimierz
wieś
Ilustracja
Dywan kwiatowy podczas procesji Bożego Ciała (2021)
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

poddębicki

Gmina

Uniejów

Liczba ludności (2011)

338

Strefa numeracyjna

63

Kod pocztowy

99-210[2]

Tablice rejestracyjne

EPD

SIMC

0298873

Położenie na mapie gminy Uniejów
Mapa konturowa gminy Uniejów, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Spycimierz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Spycimierz”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Spycimierz”
Położenie na mapie powiatu poddębickiego
Mapa konturowa powiatu poddębickiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Spycimierz”
Ziemia51°56′53″N 18°46′27″E/51,948056 18,774167[1]
Parafia Spycimierz

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.

Spycimierz uzyskał lokację miejską około 1357 roku, zdegradowany po 1450 roku[3]. Wieś arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie szadkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[4].

Nazwa miejscowości pochodzi od męskiego imienia słowiańskiego Spycimir, które występuje również w formie Spycimierz. Miejscowość w staropolskiej formie Spicimir notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116[5].

Historia

edytuj

Wieś położona na południe od Uniejowa. Istniał tu gród, wspomniany w kronice Galla Anonima pod r. 1107, zbudowany na miejscu, w którym krzyżowały się szlaki piesze: z Pomorza na Ruś oraz z Łęczycy do Kalisza. Był to obiekt pierścieniowaty, o stosunkowo niewielkich rozmiarach. Urządzenia obronne składały się z wału drewniano-ziemnego o konstrukcji rusztowej, zwieńczonego drewnianym ostrokołem. W grodzie tym w toku walk ze Zbigniewem Bolesław Krzywousty więził arcybiskupa Marcina, stronnika swego brata. Warownia spicymierska była siedzibą kasztelana i przetrwała w tym charakterze do początków XIV stulecia, czyli do przejścia grodu w prywatne ręce. Gall Anonim odnotował, że pod Spicymierz w 1108 r. latem zapuścił się zbrojny oddział Pomorzan. Spicymierz wymieniony jest także w bulli papieża Innocentego II w 1136 r. jako gród książęcy.

Kasztelania spicymierska wchodziła w skład Księstwa sieradzkiego i obejmowała na prawym brzegu Warty tereny do rzeki Ner. Kasztelan spicymierski został wymieniony w dokumencie Konrada mazowieckiego z 1236 r. W bliżej nieznanych okolicznościach przed 1331 r. gród przeszedł w prywatne ręce Pawła Ogończyka. Upadek grodu nastąpił w 1331 r., kiedy to Krzyżacy, podążający na umówione spotkanie z Janem Luksemburskim pod Kaliszem skorzystali z przepraw przez Wartę właśnie w rejonie Spicymierza. Stary gród został wtedy doszczętnie zniszczony: „Podłożyli ogień i gród spalili, ponieważ w inny sposób dobyć go nie mogli” (według zeznań Pawła Ogończyka na procesie przeciw Krzyżakom). Badania archeologiczne wykazały, iż w jakiś czas po spaleniu w miejscu byłej warowni, wykorzystując resztki wału obronnego, usypano niewielki stożek, na którym wzniesiono drewniane umocnienia. W ten sposób powstał drewniany „zameczek” pełniący funkcję prywatnej siedziby.

W XIV w. Spicymierz utracił znaczenie na rzecz sąsiedniego Uniejowa. Obecnie grodzisko bardzo wyraźnie wyodrębnia się spośród otaczających go łąk: usytuowane jest pomiędzy nurtem rzeki a starorzeczem, tuż pod wsią. Prowadzi do niego polna droga. Miejsce to okoliczna ludność nazywa „Górą” lub „Kasztelanką”.

Na terenie wsi znajduje się 5 bunkrów wybudowanych w okresie II wojny światowej. W 1993 sołtys Stanisław Pełka zdobył tytuł Najaktywniejszego sołtysa roku 1992 województwa konińskiego[6].

W Spycimierzu znajduje się szkoła podstawowa[7], Koło Gospodyń Wiejskich[8] oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka została założona w 1927 roku przez księdza Stanisława Zaborowicza i Stanisława Trzaskowskiego - nadleśniczego Nadleśnictwa Uniejów. W 1970 roku, przy OSP, powstała Strażacka Orkiestra Dęta[9].

Tradycja kwiatowych dywanów na procesję Bożego Ciała

edytuj

Spycimierz najbardziej znany jest z dywanów kwiatowych, które członkowie miejscowej parafii od dziesięcioleci układają na procesję Bożego Ciała[10]. W 2018 roku tradycja ta została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego[11]. W marcu 2020 roku Polska zgłosiła tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Spycimierzu oraz w czterech miejscowościach (Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie i Zimna Wódka) w województwie opolskim do wpisu na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości prowadzoną przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO[12]. 15 listopada 2021 r. komisja oceniająca UNESCO wydała dokument zawierający rekomendacje do wpisu na Listę w 2021 r. Komisja pozytywnie zarekomendowała wpisanie tradycji dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.[13]Decyzja o wpisie została podjęta 15 grudnia 2021 r. podczas XVI sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.[14]

Historia dywanów kwiatowych w Spycimierzu sięga trudnego do sprecyzowania okresu. Wprawdzie najstarsza pisemna relacja o tym zwyczaju pochodzi z kroniki parafialnej z 1957 r., ale przekaz ustny jest znacznie starszy. Za najstarszy należy uznać legendę o pojawieniu się tego zwyczaju wraz z powrotem żołnierzy napoleońskich do rodzinnej wsi. Skład dywanów kwiatowych zmieniał się i ewoluował na przestrzeni lat. Na początku używano żółtego piasku i gałązek, więc dawna dekoracja była skromna. Później zaczęto używać kwiatów, a obecny sposób ubierania traktu ukształtował się po 1945 roku. Kolorowy dywan z żywych kwiatów układany jest przez parafian wzdłuż drogi Bożego Ciała, która ma około 1 km długości. Uroczysta procesja przechodzi po nim o godz. 17:00[15].

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127527
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1205 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72-73.
  4. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 67.
  5. Monumenta Poloniae Historica, tom I. Lwów: Akademia Umiejętności w Krakowie, 1864, s. 453
  6. Wiadomości z miast i gmin, w: Kronika Wielkopolski, nr 3/1993, s. 190, ISSN 0137-3102
  7. Publiczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Promocji I Rozwoju Spycimierza I Okolicy, Spycimierz 7, Spycimierz [online], www.eduranking.pl [dostęp 2023-09-03].
  8. Koła Gospodyń Wiejskich [online], Uniejów [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  9. Ochotnicza Straż Pożarna > Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu [online], Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu [dostęp 2023-09-03] (pol.).
  10. Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu, https://spycimierskiebozecialo.pl
  11. Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK/
  12. Wniosek o wpis na Listę UNESCO, https://spycimierskiebozecialo.pl/pl/krajowa-lista-ndk/
  13. Examination of nominations for inscription on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, LHE/21/16.COM/8.b, str. 52, https://ich.unesco.org/en/16com
  14. "Elementy wpisane w 2021 r. na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości" https://ich.unesco.org/en/RL/flower-carpets-tradition-for-corpus-christi-processions-01743
  15. Układanie dywanów, https://spycimierskiebozecialo.pl/pl/tradycja/ukladanie-dywanow/

Bibliografia

edytuj
  • A. Ruszkowski: Sieradz i okolice. Sieradz, 2000

Linki zewnętrzne

edytuj