Soter Jaxa-Małachowski
Soter Jaxa-Małachowski (ur. w 1867 w Wolanowie w guberni chersońskiej[a], zm. 11 czerwca 1952 w Krakowie) – polski malarz, pejzażysta i marynista[1][2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
Biografia
edytuj
.jpg)
Pochodził z rodziny Małachowskich herbu Gryf, z gałęzi osiadłej w XIX w. w guberni chersońskiej. Uczył się w Szkole Sztuk Pięknych w Odessie, Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych 1892–1894 u Floriana Stanisława Cynka, Władysława Łuszczkiewicza i Izydora Jabłońskiego oraz w Szkole Malarstwa i Rysunku w Monachium od 1894 u Stanisława Grocholskiego[1].
W Monachium mieszkał do 1901 roku. Po powrocie do kraju osiadł w Krakowie, później przeniósł się na 2 lata do Zakopanego. W 1904 osiadł na stałe w Krakowie. Był członkiem założycielem Związku Powszechnego Artystów Polskich. Podróżował do Włoch w latach: 1905, 1925, 1928. Swoje prace wystawiał w różnych miastach Polski: Kraków, Warszawa – Salon Krywulta i Zachęta, Lwów, Łódź, Poznań, Lublin[3][1][4]. Jego specjalnością było malarstwo pejzażowe, głównie sceny morskie, widoki Tatr, sceny wiejskie. Charakterystyczne są dla niego pejzaże morskie oraz nokturny. Uznawany za najlepszego polskiego marynistę (porównywany ze znanym marynistą rosyjskim Iwanem Ajwazowskim[1]), nazywany bywa „malarzem trzech mórz” (Czarnego, nad którym się urodził, Śródziemnego, które poznał podczas podróży do Włoch, Bałtyckiego, które odwiedzał po powrocie do Polski)[4]. Ceniony i poszukiwany przez szerokie grono kolekcjonerów[1]. Wykonał też pewną liczbę portretów swojej rodziny[5] (jego modelką była jego muza i towarzyszka życiowa, Jadwiga Younga de Lenie, którą poślubił po powrocie z Monachium)[1].
Jako człowiek majętny początkowo malował dla przyjemności, po II wojnie światowej został zmuszony do zarobkowania malarstwem. W tym czasie malarstwo olejne zastąpił akwarelą, gwaszem i pastelem, pozwalające na szybsze notowanie wrażeń i wykonanie obiektu. Prace artysty znajdują się w zbiorach muzeów polskich i kolekcjach prywatnych[1].
Znane obrazy
edytuj- Most w Wenecji (1905),
- Brzeg morza (1925),
- Pejzaż portowy (1928),
- Rybacy przy łodziach (1931),
- W porcie (1931),
- Kanał w Wenecji (1934),
- Port (1935),
- Pejzaż (1937),
- Bałtyk (1938),
- Pejzaż nadmorski (1939),
- Pejzaż nadmorski z fragmentem portu (1939),
- Rozbitkowie,
- Mewy na plaży,
- Falochron.
Uwagi
edytuj- ↑ R. Biernacka w biogramie Jaxa-Małachowskiego opublikowanym w PSB napisała[6]:
Ur. 27 X w majątku rodzinnym w Wolanowie pod Odessą (...)
Wolanów nosi obecnie ukraińską nazwę Алтестове (pol. Ałtestowe, ros. Алтестово) i znajduje się ok. 20 km na północ od centrum Odessy. W XIX wieku dobra te należały do członków jednej z gałęzi rodu Małachowskich herbu Gryf[7].
Natomiast M. Siedlecki w swoim opracowaniu dotyczącym Jaxa-Małachowskiego napisał wprawdzie o Wolanowie, ale z nieznanych przyczyn powiązał go z Krymem[8]:
(...) urodził się na Krymie, w majątku Wolanów (w miejscowości leżącej obecnie na Ukrainie, w pobliżu Odessy)
i dalej konsekwentnie[9]:
Polski malarz urodził się wszak na Krymie (...)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Monika Nowakowska: Soter Jaxa-Małachowski – wybitny marynista, zwany „polskim Ajwazowskim”. Niezła Sztuka, 2019-07-28. [dostęp 2021-06-04]. (pol.).
- ↑ Soter August Jaxa-Małachowski – nota biograficzna. Krakowski Dom Aukcyjny. [dostęp 2022-12-26]. (pol.).
- ↑ Soter Jaxa Małachowski - O artyście. DESA Unicum. [dostęp 2021-06-04]. (pol.).
- ↑ a b Giełdon i Jankiewicz-Brzostowska 2014 ↓.
- ↑ Soter Jaxa-Małachowski. AgraArt, 1996-2020. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ Biernacka 1974 ↓, s. 413.
- ↑ Сергей Аргатюк: Землевладельцы Де-Волан, Алтести, Мархоцкие, Малаховские. КРАЄВЄД. [dostęp 2022-12-30]. (ukr.).
- ↑ Siedlecki 2021 ↓, s. 61.
- ↑ Siedlecki 2021 ↓, s. 64.
Bibliografia
edytuj- Róża Biernacka: Soter Małachowski (Jaxa-Małachowski). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX: Machowski Wawrzyniec – Maria Kazimiera. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, 1974, s. 413–414. [dostęp 2022-12-30].
- Liliana Giełdon, Monika Jankiewicz-Brzostowska: Soter Jaxa-Małachowski - malarz morza. Gdańsk: 2014. ISBN 978-83-64150-04-3.
- Michał Siedlecki: Soter August Jaxa-Małachowski – motyw czarnomorski w twórczości malarza. W: Polacy w Odessie. Studia interdyscyplinarne. redakcja: Jarosław Ławski, Natalia Maliutina, Robert Szymula. T. 5: Studia odeskie. Białystok - Odessa: Wydawnictwo Prymat, 2021, s. 61–72, seria: Colloquia Orientalia Bialostocensia XLIV. ISBN 978-83-7657-395-3. [dostęp 2022-12-30].