Sobór Przemienienia Pańskiego w Petersburgu

Sobór Przemienienia Pańskiego
Спасо-Преображенский Собор
	nr rej. 7810634000
	sobór parafialny
	; Widok ogólny
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Petersburg
Miejscowość	Petersburg
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	petersburska
Wezwanie	Przemienienia Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	6/19 sierpnia
	Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne ikony	Ikona Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” (kopia)
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1827
Data zakończenia budowy	1828
Data poświęcenia	1828
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni
Styl	klasycystyczny (empire)
Architekt	Wasilij Stasow
Kopuła; • liczba kopuł	; 5
Liczba ikonostasów	3
Ołtarz; • liczba ołtarzy; • wezwania ołtarzy bocznych	; 3; Świętych Klemensa i Piotra, św. Sergiusza z Radoneża
	Położenie na mapie Rosji Sobór Przemienienia Pańskiego
	Położenie na mapie Petersburga Sobór Przemienienia Pańskiego
	59°56′35,0″N 30°21′09,0″E/59,943056 30,352500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Sobór Przemienienia Pańskiego – prawosławny sobór w Petersburgu, na Placu Prieobrażenskim w rejonie centralnym miasta, w jurysdykcji eparchii petersburskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W Imperium Rosyjskim była to świątynia pułkowa Lejb-Gwardyjskiego Preobrażeńskiego Pułku, jak również pozostałych formacji gwardyjskich wojska rosyjskiego.

Historia

Okoliczności budowy pierwszego soboru Przemienienia Pańskiego

Budowa soboru miała związek z wydarzeniami r. 1741. Dzięki poparciu pułków gwardyjskich Elżbieta, córka Piotra I, przeprowadziła zamach stanu i odsunęła od władzy Iwana VI i faktycznie rządzącą krajem regentkę, jego matkę Annę^[2]. Elżbieta planowała wzniesienie cerkwi w sąsiedztwie gwardyjskich koszar od momentu przejęcia władzy. Autorem projektu świątyni, cerkwi Przemienienia Pańskiego z trzema ołtarzami, był Michaił Ziemcow. Budowa obiektu trwała od 1743 do 1754, w wymienionym roku budowla została poświęcona^[3]. W 1796 car Paweł I nadał świątyni rangę soboru wszystkich jednostek gwardii^[3].

Funkcjonowanie soboru w Rosji carskiej

W 1825 sobór został niemal całkowicie zniszczony przez pożar, z wnętrza wyniesiono jedynie niektóre cenne elementy wyposażenia. Car Aleksander I polecił natychmiastową odbudowę świątyni. Nowy projekt opracował Wasilij Stasow. Prace budowlane trwały od 1827 do 1828. Pięciokopułowy sobór utrzymany był w stylu klasycystycznym (styl empire). Z uwagi na związek soboru z wojskiem w jego wnętrzu znajdowały się sztandary pułkowe oraz przedmioty zdobyte w czasie wojen rosyjsko-tureckich, jak również gwardyjskie mundury carów Aleksandra I, Mikołaja I i Aleksandra II. Po śmierci tego ostatniego w zamachu zorganizowanym przez Narodną Wolę do soboru wstawiono szablę, którą miał przy sobie car w momencie ataku^[3]. Ponadto wokół świątyni wzniesiono w latach 1832–1833 ogrodzenie z przetopionych zdobycznych armat tureckich^[4]. Sobór nie podlegał strukturom eparchii petersburskiej, lecz protoprezbiterowi duchowieństwa armii i floty, sprawami gospodarczymi zarządzał ktitor wskazywany przez dowódcę Pułku Prieobrażenskiego, typowany spośród zasłużonych oficerów gwardii. Świątynią parafialną sobór stał się dopiero po rewolucji październikowej, w 1918^[3].

W ZSRR

Sobór Przemienienia Pańskiego przez cały okres istnienia ZSRR pozostawał czynny^[3], przez pewien czas należał do Żywej Cerkwi^[5]. Najważniejsze elementy wyposażenia jego wnętrza również pozostały na swoim miejscu. Jedynie w czasie akcji konfiskaty kosztowności cerkiewnych ze świątyni wyniesiono większość cennych ikon, natomiast elementy wyposażenia związane z wojskiem trafiły do Muzeum Artylerii, a następnie do zbiorów Ermitażu^[3].

Architektura

Wystrój wnętrza

W soborze znajduje się czterorzędowy złocony ikonostas z ikonami napisanymi przez A. Ugriumowa, W. Szebujewa oraz A. Iwanowa^[3], wykonany według projektu Stasowa^[4]. Szczególnym kultem otaczane są przechowywane w obiekcie ikony Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego oraz kopia Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”. Pierwsza z ikon została napisana przez Simona Uszakowa dla cara Aleksego, następnie była własnością jego drugiej żony Natalii Naryszkiny i jej syna Piotra. Car Piotr zawsze miał ikonę przy sobie, zaś do soboru Przemienienia Pańskiego wizerunek trafił w 1938^[3]. Drugi z wymienionych wizerunków został napisany na polecenie Natalii Aleksiejewny, siostry Piotra I, bezpośrednio na podstawie oryginalnej ikony przechowywanej w cerkwi Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” w Moskwie. Ikona była przechowywana w cerkwi pod tym samym wezwaniem przy ulicy Szpalernej w Petersburgu do jej zamknięcia w 1932^[3].

Trzy ołtarze soboru poświęcone są Przemienieniu Pańskiemu, św. Klemensowi i św. Piotrowi, patriarsze Aleksandrii oraz św. Sergiuszowi z Radoneża. W świątyni znajduje się panikadiło na 120 świec^[3].

Przypisy

↑ Wpis do rejestru
↑ Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 254. ISBN 978-83-233-2615-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Спaсо-Преображенский собор
↑ ^a ^b Спасо-Преображенский собор
↑ РЕЛИГИОЗНАЯ ЖИЗНЬ ЛЕНИНГРАДА В ГОДЫ ВОЙНЫ

[1] Wpis do rejestru

[2] Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 254. ISBN 978-83-233-2615-1.

[ru-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Спaсо-Преображенский собор

[spb-4] Спасо-Преображенский собор

[5] РЕЛИГИОЗНАЯ ЖИЗНЬ ЛЕНИНГРАДА В ГОДЫ ВОЙНЫ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]