Skróty farmaceutyczne
lista w projekcie Wikimedia
Skróty farmaceutyczne – zapisane na recepcie w skróconej formie polecenia i informacje lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii lub felczera dla farmaceuty dotyczące sposobu jej realizacji. Z reguły formułuje się je w języku łacińskim. Mogą odnosić się do leków gotowych lub recepturowych. Ich pisownia, oparta na tradycji, odbiega czasami od powszechnie przyjętych zasad. Pojawiają się w niej na przykład kropki na końcu skrótów powstałych przez ściągnięcie. Niektóre zaczynają się wielką literą, inne małą.
Odrębną grupę tworzą skróty stosowane w nazwach leków gotowych.
Skróty farmaceutyczne występują w różnych częściach recepty.
Skrót stosowany w Praepositio
edytuj- Rp. (z łac. recipe – weź) – polecenie wywodzące się z czasów, gdy wszystkie leki były sporządzane ręcznie w aptece według przepisu sporządzenia.
Skróty stosowane w Praescriptio
edytuj- dla nazw środków leczniczych i ich ilości:
- lag. (z łac. lagena – opakowania) – oznacza liczbę opakowań leku gotowego
- dla odmierzanych substratów recepturowych:
- gtt. lub gutt. (z łac. guttae – kropli)
- q.s. (z łac. quantum satis – ile wystarczy) – oznacza, że ilość potrzebnego składnika farmaceuta ustala według zaleceń farmakopei lub własnego doświadczenia
- a.a. lub aa (z łac. ana partes aequales – w równych częściach) – oznacza polecenie odważenia lub odmierzenia dwóch lub więcej występujących przed poleceniem składników w równych ilościach
- d.t.d. (z łac. dentur tales doses – daj takich dawek)
- div. in part. aeq. (z łac. divide in partes aequales – podziel w równych częściach) – oznacza, że po wymieszaniu wszystkich substratów należy uzyskaną masę podzielić na wskazaną ilość jednostek dawkowania (czopków, globulek, proszków)
- disp. (z łac. dispensa – rozdziel)
- filtr. (z łac. filtra – przesącz)
Skróty stosowane w Subscriptio
edytujStanowią informacje dla farmaceuty dotyczące składu, postaci i ilości leku.
W przypadku leku sporządzanego w aptece ta część recepty rozpoczyna się zwrotem:
- M.f. (z łac. misce [ut] fiat – zmieszaj, aby było [powstało]; dosł. zmieszaj i uczyń)
po którym następuje nazwa pożądanej formy recepturowej, na przykład:
- M.f.ung. (z łac. misce [ut] fiat unguentum – zmieszaj, aby powstała maść)
- M.f.mixt. (z łac. misce [ut] fiat mixtura – zmieszaj, aby powstała mieszanina [mikstura])
Skróty stosowane w Signatura
edytujDotyczą informacji dla pacjenta o sposobie podania leku, jego dawkowaniu i czasie kuracji.
Rozpoczyna je polecenie dla farmaceuty:
- DS, DS. lub D.S. (z łac. da signa – wydaj; oznacz; dosł. podaj [przedstaw] znaki [oznaczenie]) – określające, jaką informację ma umieścić na opakowaniu leku
| Skrót | Termin | Znaczenie | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|
| aa, aa. | ana | po (tyle jednostek) | ||
| ad us. ext. | ad usum externum | do użytku zewnętrznego | ||
| ad us. int. | ad usum internum | do użytku wewnętrznego | ||
| Add. | adde | dodaj | ||
| Aq.dest. | Aqua destillata | woda destylowana | ||
| c. | cum | z | ||
| caps.amyl. | capsulae amylaceae | kapsułki skrobiowe, opłatki | ||
| Coch. ampl. | cochleare amplum | łyżka duża stołowa | ||
| Col. | Colatura | cedzonka | ||
| cp., cmp., comp. | compositus, -a, -um | złożony, -a, -e | ||
| conc. | concisus | pocięty | ||
| conct. | concentratus | stężony | ||
| consp. | consperge | posyp | np. pigułki talkiem | |
| consp.Lyc. | consperge Lycopodio | posyp zarodnikami widłaka goździstego | żółty, drobnoziarnisty proszek | |
| cont. | contusus | potłuczony | ||
| cort. | cortex | kora | ||
| d. | da, detur, dentur | daj, niech będzie dodany, niech będą dodane | ||
| d.t.d. | dentur tales doses | niech będą dane takie dawki (w ilości) | ||
| dct., dec. | decoctum | odwar | ||
| dep.,depur. | depuratus, -a, -um | oczyszczony, -a, -e | ||
| dil. | dilutus, -a, -um | rozcieńczony, -a, -e | ||
| disp. | dispensa | rozdziel | ||
| div. in part. aeq. | divide in partes aequales | podziel na równe części | np. przy sporządzaniu globulek metodą ręczną | |
| dos. | dosis, doses | dawka, dawki | ||
| DS | da signa; detur, signetur | daj oznaczenie; niech będzie wydany i oznaczony | ||
| excip. | excipiens | środek rozcieńczający | ||
| f. | fiat | niech powstanie (zrób) | ||
| filtr. | filtra | przesącz | ||
| f.l.a. | fiat lege artis | niech będzie (wykonane) zgodnie z zasadami sztuki | ||
| fl., flor. | flos, flores | kwiat, kwiaty | ||
| fol. | folium, folia | liść, liście | ||
| fruct., fr. | fructus | owoc | ||
| glac. | glacialis | lodowaty | termin dotyczący stężonego kwasu octowego | |
| glob. vag. | globuli vaginales | gałki (globulki) dopochwowe | ||
| gtt., gutt. | gutta, guttae | kropla, krople | ||
| hb. | herba | ziele | ||
| inf. | infusum | napar | ||
| inj. | injectio | zastrzyk | ||
| in oll.alb. | in olla alba | do białego słoika | ||
| in vitr.nigr. | in vitro nigro | do ciemnej butelki | wykonanej ze szkła oranżowego, chroniącego przed wpływem słońca | |
| lag. | lagena | opakowanie | ||
| lag. orig. | lagena originalis | opakowanie oryginalne (fabryczne) | ||
| lat. | latitudo, latitudinis | szerokość, szerokości | przy sporządzaniu plastrów leczniczych (emplastra) | |
| Lin. | Linimentum | mazidło | ||
| liq. | liquor | roztwór | ||
| long. | longitudo, longitudine | długość, długości | ||
| lot. | lotio | płyn do obmywania | ||
| mac. | macera, maceratio | namocz, maceruj, wytrawiaj; maceracja, wytrawienie | ||
| M.D.S., mds. | misce, da signaturam; misce, da signa | zmieszaj, oznacz | ||
| m.f. | misce fiat | zmieszaj, aby powstało; zrób | ||
| M. pil. | Massa pillularum | masa pigułkowa | ||
| Mixt. | Mixtura | mieszanka płynna; mieszanina; mikstura | ||
| Mixt. agit. | mixtura agitanda | mieszanka, którą należy wstrząsnąć (przed użyciem) | ||
| moll. | mollis | miękki | ||
| Muc. | Mucilago | kleik | ||
| No, Nr | Numero; Numerus | w ilości; liczba | ||
| Nuc. | Nuces | orzechy | np. Nuces Colae – orzechy Cola | |
| obd., obduc. | obduce | powlecz, pokryj | ||
| Obl. | Oblatae | opłatki | ||
| Ol. | Oleum | olej | ||
| p. | pars | część | ||
| pd. | ponderis | o ciężarze | ||
| Pil. | Pillula, Pillulae | pigułka, pigułki | ||
| pt., praecip. | praecipitatus, -a, -um | strącony (wytrącony), -a, -e | ||
| Pulv. | Pulvis | proszek | ||
| q.s. | quantum satis, quantum sufficit | ile potrzeba, ile wystarczy | ||
| Rad. | Radix | korzeń | ||
| rasp. | raspatus | strugany; w postaci strużek | np. Oleum Cacao raspatum – wiórki masła kakaowego | |
| rec. | recens, recenter | świeży, świeżo | ||
| Rhiz. | Rhizoma | kłącze | ||
| S. | Signa | oznacz | ||
| Sat. | Saturatio | saturacja; wysycenie | ||
| Scat. | Scatula | pudełko | ||
| s.f.coct. | sub finem coctionis | pod koniec gotowania | ||
| ster. | sterilisa | wysterylizuj | ||
| s.sign.ven. | sub signo veneni | ze znakiem trucizny |
Przypisy
edytuj- ↑ S. Bukowiecki: Receptura. Zarys technologii lekarstw. Warszawa: 1968, s. 79–83.
Bibliografia
edytuj- S. Bukowiecki: Receptura. Zarys technologii lekarstw. Warszawa: 1968.
- B. Koskowski: Receptura, czyli prawidła przepisywania i przyrządzania leków. Warszawa: 1946.
