Wikipedia

Senatorowie dożywotni we Włoszech

Senatorowie dożywotni we Włoszech (wł. Senatore a vita) są członkami Senatu, wyższej izby Parlamentu Włoch.

Giorgio Napolitano – zrezygnował z mandatu senatora dożywotniego w związku z wyborem na urząd prezydenta Republiki Włoskiej. Po rezygnacji z tego stanowiska powrócił do Senatu

Instytucję senatorów dożywotnich wprowadziła uchwalona przez konstytuantę Konstytucja Włoch z 27 grudnia 1947. Przepis art. 59 tego aktu prawnego przewidział dwa rodzaje senatorów dożywotnich – z urzędu i z mianowania. Z mocy prawa staje się nim każdy były prezydent Republiki Włoskiej (art. 59 zdanie pierwsze). Ponadto prezydent może powierzyć godność senatora dożywotniego pięciu obywatelom w uznaniu ich zasług dla kraju w sferze społecznej, naukowej, artystycznej lub literackiej (art. 59 zdanie drugie)[1][2].

Wątpliwości budziła wykładnia zdania drugiego art. 59 odnoszącego się do senatorów dożywotnich z mianowania, dotyczyły one kwestii interpretacji liczby senatorów. Luigi Einaudi łącznie mianował ośmiu senatorów, jednak każdorazowo liczba senatorów z mianowania nie przekraczała pięciu. Kolejni prezydenci nominowali senatorów w taki sposób, że łączna liczba senatorów z mianowania aktualnie zasiadających w Senacie nie przekraczała pięciu. Trend ten zmienił się w czasach Sandra Pertiniego i jego trzech następców – każdy z nich nominował po pięciu senatorów dożywotnich, niezależnie od liczby urzędujących senatorów powołanych przez poprzedników. W 2020 w poprawce do tego przepisu (przyjętej w referendum) wprowadzono ostatecznie doprecyzowanie, że liczba urzędujących w danym czasie senatorów z mianowania nie może przekraczać pięciu[3].

Spośród prezydentów Republiki Włoskiej z prerogatywy mianowania senatora dożywotniego ani razu nie skorzystali Enrico De Nicola i Oscar Luigi Scalfaro.

Wszyscy byli prezydenci Włoch sprawowali mandat senatora do czasu swojej śmierci. Francesco Cossiga 27 listopada 2006 zadeklarował rezygnację z tej funkcji, którą jednak w głosowaniu z 31 stycznia 2007 Senat odrzucił większością 178 głosów „przeciw” przy 100 głosach „za”[4]. W przypadku senatorów mianowanych jeden raz doszło do rezygnacji z nominacji – dyrygent Arturo Toscanini ogłosił tę decyzję już dzień po jej otrzymaniu. Dwie osoby zaprzestały wykonywania mandatu w związku z wyborem przez specjalne kolegium na urząd prezydenta. Z tego powodu z godności senatora dożywotniego zrezygnowali Giovanni Leone (prezydent w latach 1971–1978) i Giorgio Napolitano (prezydent w latach 2006–2015). Obaj po zakończeniu urzędowania powrócili do Senatu jako senatorzy dożywotni z mocy prawa.

Według stanu na 2023 mandaty senatorów dożywotnich wykonuje pięciu senatorów z mianowania[5]. We wrześniu 2023 zmarł ostatni z zasiadających w izbie byłych prezydentów – Giorgio Napolitano[6].

Lista senatorów dożywotnich

edytuj

Byli prezydenci Republiki Włoskiej

edytuj
Prezydent Zdjęcie Objęcie mandatu Wygaśnięcie mandatu Źródło
Enrico De Nicola   12 maja 1948 1 października 1959
(zmarł) 		[7]
Luigi Einaudi   11 maja 1955 30 października 1961
(zmarł) 		[8]
Giovanni Gronchi   11 maja 1962 17 października 1978
(zmarł) 		[9]
Antonio Segni   6 grudnia 1964 1 grudnia 1972
(zmarł) 		[10]
Giuseppe Saragat   29 grudnia 1971 11 czerwca 1988
(zmarł) 		[11]
Giovanni Leone   15 czerwca 1978 9 listopada 2001
(zmarł) 		[12]
Sandro Pertini   2 czerwca 1985 24 lutego 1990
(zmarł) 		[13]
Francesco Cossiga   28 kwietnia 1992 17 sierpnia 2010
(zmarł) 		[14]
Oscar Luigi Scalfaro   15 maja 1999 29 stycznia 2012
(zmarł) 		[15]
Carlo Azeglio Ciampi   15 maja 2006 16 września 2016
(zmarł) 		[16]
Giorgio Napolitano   14 stycznia 2015 22 września 2023
(zmarł) 		[17]

Senatorowie dożywotni z mianowania

edytuj
Nominujący Senator Profesja lub funkcja Data nominacji Uzasadnienie Wygaśnięcie mandatu Źródło
Luigi Einaudi Guido Castelnuovo matematyk 5 grudnia 1949 zasługi naukowe 27 kwietnia 1952
(zmarł) 		[18][19]
Arturo Toscanini dyrygent 5 grudnia 1949 zasługi artystyczne 6 grudnia 1949
(rezygnacja) 		[20][19]
Pietro Canonica rzeźbiarz i kompozytor 1 grudnia 1950 zasługi artystyczne 8 czerwca 1959
(zmarł) 		[21][19]
Gaetano De Sanctis historyk specjalizujący się w tematyce starożytności 1 grudnia 1950 zasługi naukowe 9 kwietnia 1957
(zmarł) 		[22][19]
Pasquale Jannaccone ekonomista 1 grudnia 1950 zasługi naukowe 22 grudnia 1959
(zmarł) 		[23][19]
Carlo Alberto Salustri poeta znany pod pseudonimem Trilussa 1 grudnia 1950 zasługi literackie
i artystyczne 		21 grudnia 1950
(zmarł) 		[24][19]
Luigi Sturzo duchowny katolicki, inicjator chadeckiej Włoskiej Partii Ludowej 17 września 1952 zasługi naukowe
i społeczne 		8 sierpnia 1959
(zmarł) 		[25][19]
Umberto Zanotti Bianco archeolog 17 września 1952 zasługi naukowe
i społeczne 		28 sierpnia 1963
(zmarł) 		[26][19]
Giovanni Gronchi Giuseppe Paratore polityk, minister i przewodniczący Senatu 9 listopada 1957 zasługi naukowe
i społeczne 		26 lutego 1967
(zmarł) 		[27][28]
Antonio Segni Cesare Merzagora polityk, minister i przewodniczący Senatu 2 marca 1963 zasługi społeczne 1 maja 1991
(zmarł) 		[29][30]
Ferruccio Parri polityk, działacz ruchu oporu, premier i minister 2 marca 1963 zasługi społeczne 8 grudnia 1981
(zmarł) 		[31][30]
Meuccio Ruini polityk, prawnik, działacz ruchu oporu i współtwórca Konstytucji Włoch 2 marca 1963 zasługi społeczne 6 marca 1970
(zmarł) 		[32][30]
Giuseppe Saragat Vittorio Valletta przedsiębiorca, długoletni prezes koncernu motoryzacyjnego FIAT 28 listopada 1966 zasługi społeczne 10 sierpnia 1967
(zmarł) 		[33][34]
Eugenio Montale poeta 13 czerwca 1967 zasługi literackie
i artystyczne 		12 września 1981
(zmarł) 		[35][34]
Giovanni Leone polityk, premier i przewodniczący Izby Deputowanych 27 sierpnia 1967 zasługi naukowe
i społeczne 		24 grudnia 1971
(wybrany na prezydenta Republiki Włoskiej) 		[12][34]
Pietro Nenni polityk, wicepremier i minister, lider Włoskiej Partii Socjalistycznej 25 listopada 1970 zasługi społeczne 1 stycznia 1980
(zmarł) 		[36][34]
Giovanni Leone Amintore Fanfani polityk, premier i minister, lider Chrześcijańskiej Demokracji 10 marca 1972 zasługi naukowe
i społeczne 		20 listopada 1999
(zmarł) 		[37][38]
Sandro Pertini Leo Valiani polityk, działacz ruchu oporu, dziennikarz 12 stycznia 1980 zasługi społeczne 18 września 1999
(zmarł) 		[39][40]
Eduardo De Filippo aktor teatralny i filmowy, reżyser 26 września 1981 zasługi literackie i artystyczne 31 października 1984
(zmarł) 		[41][40]
Camilla Ravera polityk, współzałożycielka Włoskiej Partii Komunistycznej 8 stycznia 1982 zasługi społeczne 14 kwietnia 1988
(zmarła) 		[42][40]
Carlo Bo krytyk literacki, wieloletni rektor Uniwersytetu w Urbino 18 lipca 1984 zasługi literackie 21 lipca 2001
(zmarł) 		[43][40]
Norberto Bobbio prawnik, działacz ruchu oporu 18 lipca 1984 zasługi naukowe 9 stycznia 2004
(zmarł) 		[44][40]
Francesco Cossiga Giovanni Spadolini polityk, premier i minister, lider republikanów 2 maja 1991 zasługi naukowe,
literackie i społeczne 		4 sierpnia 1994
(zmarł) 		[45][46]
Gianni Agnelli przedsiębiorca, główny akcjonariusz koncernu motoryzacyjnego FIAT 1 czerwca 1991 zasługi społeczne 24 stycznia 2003
(zmarł) 		[47][46]
Giulio Andreotti polityk, premier i minister 1 czerwca 1991 zasługi społeczne
i literackie 		6 maja 2013
(zmarł) 		[48][46]
Francesco De Martino polityk, wicepremier i minister, lider Włoskiej Partii Socjalistycznej 1 czerwca 1991 zasługi naukowe,
literackie i społeczne 		18 listopada 2002
(zmarł) 		[49][46]
Paolo Emilio Taviani polityk, działacz ruchu oporu, minister, lider Chrześcijańskiej Demokracji 1 czerwca 1991 zasługi naukowe i społeczne 18 czerwca 2001
(zmarł) 		[50][46]
Carlo Azeglio Ciampi Rita Levi-Montalcini neurobiolog, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny 1 sierpnia 2001 zasługi naukowe
i społeczne 		30 grudnia 2012
(zmarła) 		[51][52]
Emilio Colombo polityk, premier i minister 14 stycznia 2003 zasługi społeczne 24 czerwca 2013
(zmarł) 		[53][52]
Mario Luzi poeta 14 października 2004 zasługi literackie
i artystyczne 		28 lutego 2005
(zmarł) 		[54][52]
Giorgio Napolitano polityk, przewodniczący Izby Deputowanych i minister 23 września 2005 zasługi społeczne 15 maja 2006
(wybrany na prezydenta Republiki Włoskiej) 		[55][52]
Sergio Pininfarina przedsiębiorca, wieloletni prezes rodzinnego przedsiębiorstwa konstrukcyjnego Pininfarina 23 września 2005 zasługi społeczne 3 lipca 2012
(zmarł) 		[56][52]
Giorgio Napolitano Mario Monti ekonomista i polityk, komisarz europejski 9 listopada 2011 zasługi naukowe
i społeczne 		urzęduje [57]
Claudio Abbado dyrygent i pianista związany m.in. z La Scalą, London Symphony Orchestra i Operą Wiedeńską 30 sierpnia 2013 zasługi artystyczne 20 stycznia 2014
(zmarł) 		[58]
Elena Cattaneo wykładowczyni akademicka, neurobiolog 30 sierpnia 2013 zasługi naukowe urzęduje [58]
Renzo Piano architekt, laureat Nagrody Pritzkera 30 sierpnia 2013 zasługi artystyczne urzęduje [58]
Carlo Rubbia fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki 30 sierpnia 2013 zasługi naukowe urzęduje [58]
Sergio Mattarella Liliana Segre działaczka społeczna, ocalała z Holokaustu 19 stycznia 2018 zasługi społeczne urzęduje [59]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Konstytucja Włoch. Zbigniew Witkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004. [dostęp 2020-01-18].
  2. ↑ La Costituzione. quirinale.it. [dostęp 2011-02-14].
  3. ↑ Matteo Garavoglia: Italy’s constitutional referendum: The right solution to long-standing problems?. lse.ac.uk, 17 września 2020. [dostęp 2020-09-21]. (ang.).
  4. ↑ La biografia di Francesco Cossiga. Vita ed attività politica del „Picconatore”. italynews.it, 18 sierpnia 2008. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  5. ↑ Senatori a vita. senato.it. [dostęp 2023-09-22]. (wł.).
  6. ↑ Sylwia Wysocka: W wieku 98 lat zmarł były prezydent Włoch Giorgio Napolitano. wnp.pl, 22 września 2023. [dostęp 2023-09-22].
  7. ↑ Enrico DE NICOLA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  8. ↑ Luigi EINAUDI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  9. ↑ Giovanni GRONCHI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  10. ↑ Antonio SEGNI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  11. ↑ Giuseppe SARAGAT. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  12. ↑ a b Giovanni LEONE. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  13. ↑ Sandro PERTINI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  14. ↑ Francesco COSSIGA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  15. ↑ Oscar Luigi SCALFARO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  16. ↑ Carlo Azeglio CIAMPI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  17. ↑ Giorgio NAPOLITANO. senato.it. [dostęp 2015-02-01]. (wł.).
  18. ↑ Guido CASTELNUOVO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  19. ↑ a b c d e f g h Luigi Einaudi (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  20. ↑ Arturo TOSCANINI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  21. ↑ Pietro CANONICA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  22. ↑ Gaetano DE SANCTIS. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  23. ↑ Pasquale JANNACCONE. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  24. ↑ Carlo Alberto SALUSTRI (TRILUSSA). senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  25. ↑ Luigi STURZO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  26. ↑ Umberto ZANOTTI BIANCO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  27. ↑ Giuseppe PARATORE. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  28. ↑ Giovanni Gronchi (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  29. ↑ Cesare MERZAGORA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  30. ↑ a b c Antonio Segni (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  31. ↑ Ferruccio PARRI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  32. ↑ Meuccio RUINI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  33. ↑ Vittorio VALLETTA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  34. ↑ a b c d Giuseppe Saragat (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  35. ↑ Eugenio MONTALE. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  36. ↑ Pietro NENNI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  37. ↑ Amintore FANFANI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  38. ↑ Giovanni Leone (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  39. ↑ Leo VALIANI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  40. ↑ a b c d e Sandro Pertini (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  41. ↑ Eduardo DE FILIPPO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  42. ↑ Camilla RAVERA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  43. ↑ Carlo BO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  44. ↑ Norberto BOBBIO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  45. ↑ Giovanni SPADOLINI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  46. ↑ a b c d e Francesco Cossiga (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  47. ↑ Giovanni AGNELLI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  48. ↑ Giulio ANDREOTTI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  49. ↑ Francesco DE MARTINO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  50. ↑ Emilio Paolo TAVIANI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  51. ↑ Rita LEVI-MONTALCINI. senato.it. [dostęp 2012-12-30]. (wł.).
  52. ↑ a b c d e Carlo Azeglio Ciampi (le nomine). quirinale.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  53. ↑ Emilio COLOMBO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  54. ↑ Mario LUZI. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  55. ↑ Giorgio NAPOLITANO. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  56. ↑ Sergio PININFARINA. senato.it. [dostęp 2011-02-09]. (wł.).
  57. ↑ Mario MONTI. senato.it. [dostęp 2011-11-11]. (wł.).
  58. ↑ a b c d Nominacje na dożywotnich senatorów. Za zasługi. money.pl, 30 sierpnia 2013. [dostęp 2013-08-30].
  59. ↑ Liliana SEGRE. senato.it. [dostęp 2018-03-11]. (wł.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Senatorowie_dożywotni_we_Włoszech&oldid=73881285”