Sebastian Grabowiecki

Sebastian Grabowiecki OCist herbu Grzymała (ur. ok. 1540 w Mszczyczynie, zm. 19 października 1607 w Moskwie) – poeta późnorenesansowy zaliczany do grupy "polskich poetów metafizycznych", jeden z czołowych prekursorów baroku, petrarkista, sekretarz królewski Stefana Batorego.

Sebastian Grabowiecki

Data i miejsce urodzenia	ok. 1540 Mszczyczyn
Data i miejsce śmierci	19 października 1607 Moskwa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	poezja
Epoka	renesans barok
Ważne dzieła
Setnik rymów duchownych Setnik rymów duchownych wtóry

Życie

Niewiele wiadomo na temat życia Sebastiana Grabowieckiego. Początkowo przyszły poeta prowadził karierę dworską u Zygmunta II Augusta, a potem Stefana Batorego. Później został duchownym. Niewiadome są powody dla których polityk i żołnierz Grabowiecki rozstał się z życiem świeckim. Wiemy na pewno, iż przeżywszy śmierć żony, natychmiast porzucił życie szlachcica i został zakonnikiem. Być może za zasługi wojenne czy dyplomatyczne otrzymał w nowej roli stanowisko opata klasztoru cystersów w Bledzewie, które pełnił aż do śmierci.

Monografię Sebastiana Grabowieckiego napisali Andrzej Litwornia i Mirosława Hanusiewicz.

Twórczość

Pisał psalmy pokutne i sonety włoskie ostatecznie ułożone na wzór ćwiczeń duchowych dla braci zakonnych, zebrane w dwutomowym Setniku rymów duchownych. Dzieło odznaczało się doskonałością formalną i nowatorstwem w zakresie języka poetyckiego, inicjującym barok w literaturze rodzimej; uważane jednak za zbyt trudne i hermetyczne dla zwykłego odbiorcy, popadło w zapomnienie. Odkryty ponownie pod koniec XIX wieku, Grabowiecki zwrócił na siebie uwagę jako jeden z najwybitniejszych liryków polskich; porównywano go do Jana Kochanowskiego oraz nazywano "dużym brylantem", który "nosi w sobie ziarnko geniuszu". Późniejsza krytyka, odkrywając w jego poezji wpływy włoskie i hiszpańskie, stała się bardziej chłodna w ocenie. Współcześnie poeta ten wzbudza skrajne reakcje, na ogół jednak stawia się go obok Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jako czołowego pisarza wczesnobarokowego.

Tłumaczył religijne dzieła Franciszka Petrarki, Bernarda Tassa i Gabriela Fiammy, w których dawał wyraz swoim potrydenckim sympatiom. Część badaczy dopatruje się w duchowej postawie Grabowieckiego znamion pobożności kwietystycznej, najbliższe związki łączyły go jednak z nurtem devotio moderna oraz augustynizmem. Poeta jest także autorem traktatu anty-reformacyjnego, Martinus Lauter eiusque levitas.

Setnik rymów duchownych (1590)

Autor jednego tomu wierszy Setnik rymów duchownych (1590), przekłady i trawestacje poetów włoskich, wznowionego dopiero w 1893 jako Rymy duchowne) oraz antyreformacyjnej broszury Martinus Lauter eiusque levitas (1585).

W przeciwieństwie do reprezentującego humanistyczny aktywizm Sępa, Grabowiecki postulował w swej twórczości metafizycznej koncepcję kwietyzmu. O ile dla tamtego życie było ciągłym „bojowaniem”, o tyle twórca Setnika rymów duchownych skłaniał się ku koncepcji silniej ascetycznej – kwietyzmu właśnie, poszukując w deprecjonowanym świecie Bożego ładu, zgodnie z ideami kwietyzmu ukojenie wewnętrzne uznając za kres peregrynacji duchowej.

Silnie akcentując dążenie do pojednania się z Bogiem, Grabowiecki nie reprezentował później dopiero w Polsce rozwiniętych idei mistycznych. W swej liryce neguje on wartość poznania empirycznego, za podstawowe i jedyne uznając – duchowe, metafizyczne, otrzymane jednak nie staraniami ludzkimi, ale łaską zsyłaną przez dobroć Stwórcy. Bóg jest bowiem w koncepcji świata poety jedynym źródłem prawdy, a pojednanie z Nim jedyną drogą do jej poznania. W istnieniu doczesnym człowiek jest samotny, świat jawi mu się jako obcy, niemożliwy do pełnego ogarnięcia i wrogi.

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 224-225. ISBN 83-01-02722-3.

Linki zewnętrzne

• Sebastian Grabowiecki – dzieła w bibliotece Polona