Salangana sundajska
Salangana sundajska[5] (Aerodramus fuciphagus) – gatunek małego ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae). Zamieszkuje Azję Południowo-Wschodnią. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Aerodramus fuciphagus[1] | |||
| (Thunberg, 1812) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
salangana sundajska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia
edytujTakson ten jako pierwszy opisał Carl Peter Thunberg w 1812 roku, nadając mu nazwę Hirundo Fuciphaga. Holotyp pochodził z Jawy. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Aerodramus, który często łączono z rodzajem Collocalia. Salangana sundajska była dawniej łączona w jeden gatunek z wieloma innymi gatunkami salangan, m.in. maskareńską (A. francicus) i brunatną (A. unicolor)[2].
Obecnie wyróżnia się 8 podgatunków[2][6][7][8]:
- A. f. inexpectatus (Hume, 1873) – salangana andamańska[5]
- A. f. vestitus (R. Lesson, 1843) – salangana malajska[5]
- A. f. perplexus (Riley, 1927)
- A. f. fuciphagus (Thunberg, 1812) – salangana sundajska[5]
- A. f. dammermani (Rensch, 1931)
- A. f. micans (Stresemann, 1914)
- A. f. germani (Oustalet, 1876) – salangana indochińska[5]
- A. f. amechanus (Oberholser, 1912)
Niektórzy autorzy wydzielali podgatunki germani i amechanus do osobnego gatunku Aerodramus germani[6][7]. Proponowany podgatunek bartelsi uznano za synonim podgatunku nominatywnego[2][6].
Zasięg występowania
edytujWystępuje na wyspach i wybrzeżach Azji Południowo-Wschodniej. Nie migruje[4]. Poszczególne podgatunki zamieszkują[2][7]:
- A. f. inexpectatus – Andamany i Nikobary
- A. f. vestitus – Sumatra, Belitung i Borneo
- A. f. perplexus – archipelag Maratua (u północno-wschodnich wybrzeży Borneo)
- A. f. fuciphagus – Jawa, wyspy Kangean i zachodnie Małe Wyspy Sundajskie
- A. f. dammermani – Flores (środkowe Małe Wyspy Sundajskie)
- A. f. micans – Sumba, Sawu i Timor (południowo-środkowe i wschodnie Małe Wyspy Sundajskie)
- A. f. germani – wybrzeża kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej aż po Półwysep Malajski, archipelag Mergui, zachodnia część wyspy Hajnan, Borneo i południowe Filipiny
- A. f. amechanus – wyspy Anambas (u południowo-wschodnich wybrzeży Półwyspu Malajskiego)
Morfologia
edytujPtak mały; długość ciała do 13 cm, rozpiętość skrzydeł do 12 cm[9][10]. Ubarwieniem przypomina wiele innych gatunków jerzyków[11]. Wierzch ciała brunatny, a spód ciała brązowy[9]. Kuper w zależności od podgatunku od białego u populacji z Singapuru, po ciemniejszą biel u północnych populacji[9]. Pomimo iż ptak prowadzi dzienny tryb życia, ma zmysł echolokacji[9].
Ekologia i zachowanie
edytuj
Zamieszkuje tereny trawiaste blisko jaskiń, lasy, skruby oraz okazjonalnie osiedla ludzkie[9]. Niekiedy zbierają się w duże stada, gdzie polują nad polami, lasami, osadami[11] czy nad wodą[6].
Salangana sundajska odżywia się bezkręgowcami[9], niemal wyłącznie owadami (takimi jak chrząszcze, termity, błonkoskrzydłe, muchówki, jętki, motyle, ćmy, pluskwiaki, karaczany czy ważki)[6]. Odnotowano też spożywanie pająków podróżujących z babim latem[6].
.jpg)
W okresie lęgowym ptaki tysiącami odbywają lęgi w jaskiniach i szczelinach skalnych, często wśród innych przedstawicieli jerzykowatych[9][11]. Jaskinie zamieszkane przez te ptaki mogą być wykorzystywane przez wiele pokoleń[9]. Galaretowate gniazda salangan sundajskich są miseczkowate, zrobione ze śliny ptaków, czasem z dodatkiem mchu i owadów, gdzie samica składa 2 białe jaja[9][10][11]. W wielu krajach azjatyckich gniazdo salangany uchodzi za przysmak i jest używane do tworzenia tzw. zupy z jaskółczych gniazd, cenionej szczególnie w Chinach[9][12].
Status
edytujMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje salanganę sundajską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji nie jest znana, ale ptak ten opisywany jest jako bardzo liczny w dogodnych dla niego siedliskach[4][13]. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy ze względu na nadmierne eksploatowanie gniazd i niepotrzebne niepokojenie ptaków, co utrudnia odchów piskląt[4][9][13].
Przypisy
edytuj- ↑ Aerodramus fuciphagus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Edible-nest Swiftlet (Aerodramus fuciphagus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).
- ↑ D. Lepage: Edible-nest Swiftlet Aerodramus fuciphagus (Thunberg, 1812). [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-08-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Aerodramus fuciphagus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Collocalini Bonaparte, 1853 (wersja: 2024-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-16].
- ↑ a b c d e f Limparungpatthanakij, W.L., C. Hansasuta & G.M. Kirwan: White-nest Swiftlet (Aerodramus fuciphagus), version 1.1. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney & S.M. Billerman) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2024. [dostęp 2025-01-16]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-01-16]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-01-16].
- ↑ a b c d e f g h i j k Bilbile i inne ptaki ogrodów, [w:] David Alderton, Encyklopedia ptaków świata, Peter Barrett, Dragon, s. 443, ISBN 978-83-8172-650-4 [dostęp 2021-08-14].
- ↑ a b Zupa z jaskółczych gniazd. traveliger.pl. [dostęp 2021-08-14]. (pol.).
- ↑ a b c d White-nest Swiftlet. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2025-01-16]. (ang.).
- ↑ jaskółcze gniazda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-14].
- ↑ a b Species factsheet: Aerodramus fuciphagus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-08-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].