SS Wisła (1928)
SS Wisła – polski masowiec zbudowany został w 1928 w Wielkiej Brytanii dla towarzystwa Żegluga Polska. Konstrukcja: trójwyspowiec z jednym ciągłym pokładem i czterema ładowniami. Był on pierwszym statkiem zbudowanym specjalnie na polskie zamówienie (bliźniaczy statek „Niemen” został zakupiony w trakcie budowy). Służył w polskiej marynarce handlowej do 1961 roku, następnie jako magazyn do 1975.
 SS „Wisła” ok. 1946-48 | |
| Bandera | |
|---|---|
| Port macierzysty |
Gdynia/Szczecin |
| Armator | |
| Dane podstawowe | |
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Craig, Taylor and Co. Ltd., Stockton-on-Tees |
| Data wodowania |
1928 |
| Data wycofania ze służby |
17 stycznia 1961 |
| Dane techniczne | |
| Nośność (DWT) |
5070/5037[1] |
| Liczebność załogi |
32 |
| Długość całkowita (L) |
102,5 m |
| Szerokość (B) |
14,6 m |
| Zanurzenie (D) |
6,5 m |
| Pojemność | |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik |
3-cylindrowa maszyna parowa potrójnego rozprężania |
| Moc silnika |
1500 KM |
| Liczba śrub napędowych |
1 |
| Prędkość maks. | |
Historia
edytujW związku z planami rozwinięcia trampingu dalekiego zasięgu, przedsiębiorstwo Żegluga Polska postanowiło zakupić dwa nowe statki, o nośności po 5000 ton, w stoczni Craig, Taylor & Co. w Stockton-on-Tees: „Wisła” i „Niemen”. Cena kontraktowa wynosiła 10 funtów i 16 szylingów za tonę nośności. Wodowanie „Wisły” odbyło się 6 czerwca 1928, przejęcie przez polską załogę i wcielenie do służby 14 sierpnia 1928. Pod dowództwem pierwszego kapitana Adolfa Münzla, przypłynęła pierwszy raz do kraju (do Gdyni) 29 sierpnia z ładunkiem węgla. Po wejściu do służby statek pływał jako tramp, pomiędzy Bałtykiem a Morzem Śródziemnym.
W nocy z 12 na 13 kwietnia 1931 doszło do kolizji z niemieckim statkiem „Rose” (z jego winy), na skutek której „Wisła” zatonęła na mieliźnie koło duńskiego przylądka Gedser (na wyspie Falster). Następnie została 16 kwietnia podniesiona i wyremontowana w Kopenhadze. W latach 1935–1937 statek odbył pięć rejsów na linii do Ameryki Południowej, wożąc oprócz ładunków masowych, także drobnicę (w tym polskie samoloty RWD-13). Od 1937 pływał na linii lewantyńskiej (z Bałtyku do krajów Bliskiego Wschodu).
Przed wybuchem II wojny światowej, statek pod dowództwem kapitana Pawła Traczewskiego przypłynął 25 sierpnia 1939 do Gdyni z ładunkiem rudy, po czym 27 sierpnia został ewakuowany do Szwecji. Tuż po wybuchu wojny, statek przeszedł samotnie w ryzykownym rejsie z Bergen do Wielkiej Brytanii, gdzie dopłynął 3 września.
W pierwszym okresie wojny, do połowy 1940 (do upadku Francji), statek początkowo pływał w żegludze między Wielką Brytanią a afrykańskimi koloniami francuskimi. Statek otrzymał wówczas dwa działa do samoobrony. Następnie, od sierpnia 1940 do sierpnia 1944, pływał w konwojach atlantyckich, transportując w 18 rejsach ok. 90.000 ton sprzętu wojskowego i zaopatrzenia z Ameryki Północnej do Wielkiej Brytanii. Statek trzy razy uczestniczył w akcjach ratowania rozbitków z zatopionych jednostek: 26 marca 1941 ratując rozbitków z płonącego kanadyjskiego pomocniczego patrolowca „Otter”, 10 września 1941 ze storpedowanego przez „U-82” zbiornikowca „Bulysses” z konwoju SC-42[a], a 22 września 1943 ze storpedowanej przez „U-666” fregaty HMS „Itchen”. Z tego powodu oraz z powodu pomyślnego 36-krotnego przekroczenia Atlantyku, zyskał miano w polskiej marynarce „szczęśliwego statku”. Od sierpnia 1944 statek został skierowany do komunikacji z portami włoskimi na Morze Śródziemne, wożąc przede wszystkim węgiel. Od października do grudnia 1945 wykonywał przewozy na rzecz United Maritime Authority, po czym stał w Antwerpii.
Po wojnie 3 maja 1946 statek wrócił do Polski. Do końca 1950 pływał ponownie w składzie Żeglugi Polskiej, następnie do 1954 w składzie Polskich Linii Oceanicznych w Gdyni, a w końcu w składzie Polskiej Żeglugi Morskiej w Szczecinie. Woził przeważnie węgiel do portów bałtyckich i Morza Północnego, a przywoził rudę.
W latach 1948–1950 transportował broń i zaopatrzenie dla komunistycznej partyzantki DSE[b]. Wycofany został 17 stycznia 1961, lecz w dalszym ciągu służył jako holowana lichtuga bez napędu i pływający magazyn LCH-ZPS-1 w porcie w Szczecinie, a od 1967 jako stacjonarny magazyn pływający MP-ZPS-4. W międzyczasie, w 1966 zagrał w filmie Cała naprzód epizodyczną rolę statku przemytniczego „Rosita”. W grudniu 1975 został odholowany na złom do Belgii.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d po wojnie; Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 25.
Uwagi
edytuj- ↑ Akcja ratownicza rozbitków „Bulyssesa” stała się podstawą tytułowego opowiadania książki Arkadego Fiedlera Dziękuję ci kapitanie; kapitanem „Wisły” był wówczas Stanisław Szworc
- ↑ DSE – dosłowne tłumaczenie: Demokratyczne Wojsko Grecji, było komunistyczną partyzantką, prowadzącą walkę przeciw greckiej monarchii, od września 1946 r. czyli po referendum ustrojowym. Akcja statków PMH rozpoczęła się dopiero w grudniu 1948 r. czyli już po okresie dużych sukcesów DSE oraz stanowiła bardzo spóźnioną i niedostateczną logistycznie reakcję na amerykańskie wsparcie, dla greckiego rządu. Walki greckiej wojny domowej załamały się już w 1949r, po druzgocących klęskach DSE. Toteż akcja PMH przeszła do historii głównie, jako humanitarna ewakuacja 14 tysięcy partyzantów i ich bliskich, z kraju w którym czekałaby tych ludzi niemal pewna śmierć. Założone jesienią 1946 roku DSE, często bywa mylone z ruchem oporu, z okresu okupacji hitlerowskiej, gdy w Grecji działała lewicowa (ale nie komunistyczna) organizacja partyzancka ELAS.
Bibliografia
edytuj- Jerzy Miciński, Marek Twardowski, Księga statków polskich 1918–1945, tom 2, Maria Radecka (red.), Gdańsk: „Polnord - Oskar”, 1997, s. 129-130, 141-173, ISBN 83-86181-31-1, OCLC 749749877.
- Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 25. ISBN 83-10-08902-3.