s/y Śmiały
Śmiały – polski kecz typu J-140, jacht, na którym w latach 1965–1966 zrealizowano wyprawę żeglarsko-geologiczną dookoła Ameryki Południowej (kpt. Bolesław Kowalski), a w roku 1970 – rejs wokół Islandii z zachodu na wschód (kpt. Andrzej Rościszewski).
| |
| Bandera | |
|---|---|
| Numer na żaglu |
XIV PZ-5, PZ 25 |
| Port macierzysty | |
| Właściciel | |
| Dane podstawowe | |
| Typ | |
| Materiał |
stal |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Data budowy |
1958 |
| Dane techniczne | |
| Liczebność załogi |
10 |
| Długość całkowita (L) |
18,0 m |
| Szerokość (B) |
4,00 m |
| Zanurzenie (D) |
2,80 m |
| Masa całkowita |
29 ton |
| Ożaglowanie | |
| Typ ożaglowania | |
| Powierzchnia ożaglowania |
144 m² |
| Liczba masztów |
2 |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik |
SW266 (WSW Andrychów) |
| Moc silnika |
54 KM |
| Prędkość maks. |
11 w. |
Historia i budowa
edytujJacht zbudowano w roku 1958 w Stoczni Gdańskiej[2] dla Polskiego Związku Żeglarskiego. Projektanci – Włodzimierz Kuchta, Wojciech Samoliński, Zdzisław Pieńkawa – korzystali z przykładu niemieckiego stalowego kecza Peter von Danzing[3]. W latach 1959–1960 wybudowano, z inicjatywy AZS, 6 takich jachtów – Joseph Conrad, Dar Opola, Jurand, Śmiały, Otago i Jan z Kolna – niekiedy nazywanych Jurandami. Kadłub został wykonany ze stali, a pokład i nadbudówki pokryto drewnem. Jacht wyposażono w dwa drewniane maszty, oraz - początkowo - w silnik typu "Puck", który był słaby w stosunku do masy kadłuba, co utrudniało manewrowanie[4][5].
W roku 1960 „Śmiały” znalazł się w Trzebieży, gdzie pływała na nim m.in. Teresa Remiszewska. W latach 70. i 80. XX w. jego opiekunami byli m.in.: Jan Słota (1975), Marek Czechowski (1976–1978), Wojciech Dulat (1980–1981), Marek Wierszałowicz (1982–1986), Bohdan Dąbrowski, Wojciech Wilk oraz Roman Józik[4].
Jacht był poddawany kolejnym przebudowom. Został wyposażony w silnik SW266 produkcji WSW Andrychów oraz zbiorniki paliwa o pojemności 300 litrów. Zamontowano m.in. radiostację UKF Sailor Compact, radiopławę EPIRB oraz GPS Standard Horizon Cp 300i.
W 1992 roku przeprowadzono generalny remont – zachowując wcześniejszy styl stworzono komfortowe warunki pływania, odpowiadające również turystom: wykonano zabudowę wnętrza z drewna dębowego, salon, dwie kabiny dwuosobowe i jedną trzyosobową, pełne wyposażenie hotelowe i kuchenne. Pojemność zbiorników wody wynosiła 1000 litrów.
Po remoncie „Śmiały” uczestniczył w rejsach szkoleniowych (najczęściej po Bałtyku, rzadziej po Morzu Północnym i fiordach norweskich) oraz zlotach The Tall Ships’ Races (29 rejsów w latach 1998–2012)[4][5][6]. Od 2014 nie żegluje, z braku funduszy na remont. W roku 2019 został sprzedany Fundacji Klasyczne Jachty[1], która zapowiedziała odbudowę i powrót jachtu na oceany[7]
W marcu 2020 roku po raz pierwszy od wielu lat uruchomiono silnik "Śmiałego"[8].
Historyczne rejsy
edytujRejs dookoła Ameryki Południowej (1965–1966)
edytujNaukowo-żeglarską wyprawę jachtu „Śmiały” dookoła Ameryki Południowej zorganizowało Polskie Towarzystwo Geograficzne z inicjatywy Bronisława Siadka z redakcji czasopisma Poznaj Świat. Kapitanem był Bolesław Kowalski (PTG), pierwszym oficerem i głównym mechanikiem Jerzy Knabe[9]. W całym rejsie uczestniczyli również Bronisław Siadek, Krzysztof Wojciechowski (UMCS, zastępca kierownika naukowego), Krzysztof Baranowski (Trybuna Ludu). W części rejsu brali udział: Tadeusz Wilgat[10] (kierownik naukowy), Mieczysław Kluge (PTG), Tomasz Romer[11] (I oficer i lekarz wyprawy; w innych źródłach wymieniany, prawdopodobnie omyłkowo, jako Tadeusz Romer[12]) oraz Ludomir Mączka, który płynął od Buenos Aires do Szczecina, jako II oficer i bosman[11][12].
Od 29 lipca 1965 r. do 30 października 1966 r. przepłynięto przez 3 morza i 2 oceany, w tym przez Kanał Kiloński, Anglię, Wyspy Kanaryjskie, Cieśninę Magellana, kanały Patagonii, Kanał Panamski i ponownie przez wody Europy. Długość trasy wyniosła 22 841 Mm[5]. Odwiedzono 31 portów w Argentynie, Chile, Peru, Panamie i na Bahamy. Załoga brała udział w realizacji programu naukowego, który obejmował m.in. pobieranie próbek wody w strefie nerytycznej oraz planktonu morskiego, badania bilansu energii promieniowania słonecznego w różnych strefach klimatycznych, badania z dziedziny medycyny morskiej (m.in. wyziębianie się ciała ludzkiego w różnych warunkach pogodowych, np. przeprowadzanie testów Cramptona[13]). Pomiary lądowe – głównie z zakresu wulkanologii, geomorfologii, geologii, glacjologii i hydrologii – wykonywano w 16 punktach trasy, m.in. w Andach, na ewaporatach pustyni Atakama, rafach koralowych i lodowcach Patagonii[12].
Rejs wokół Islandii i na Spitsbergen (1970 i 1972)
edytujW okresie od 10 czerwca do 30 lipca 1970 r. „Śmiały” odbył rejs dookoła Islandii (4 122 Mm). Portem początkowym i końcowym było Świnoujście (na trasie znalazły się Wyspy Owcze). Było to pierwsze polskie opłynięcie Islandii z zachodu na wschód (pierwszego w historii światowego żeglarstwa opłynięcia Islandii, lecz w przeciwnym kierunku, dokonał w roku 1968 polski jacht „Euros”, dowodzony przez kpt. Wojciecha Orszuloka[14][a]). W wyprawie uczestniczyła 9-osobowa załoga pod dowództwem kpt. Andrzeja Rościszewskiego[5], który otrzymał nagrodę „Rejs Roku 1970” oraz pierwszy „Srebrny Sekstant”[5][15].
Andrzej Rościszewski otrzymał honorowe wyróżnienie tej nagrody również za dokonanie żeglarskie z roku 1972, gdy prowadził SY „Śmiałego” z 10-osobową załogą na Spitsbergen. Wypłynięto w rejs 23 czerwca 1972 r. W pobliżu Norwegii (5 lipca, 64°35′N) przy wietrze 4°B nastąpiła groźna awaria, spowodowana rozklejeniem się drewna grotmasztu. Z niepełnym ożaglowaniem jacht dotarł do Lerwick na Szetlandach, gdzie – przy pomocy tamtejszych rybaków – prowizorycznie przedłużono maszt drzewcem spinakerbomu. „Śmiały” dotarł do kraju w miesiąc po awarii, przebywając ze złamanym masztem 1541 Mm[5].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ „Euros” przebył trasę powrotną prędzej od Witezia II, który w roku 1959 dotarł do Reykjavíku – jako pierwszy jacht polski (trasa: Świnoujście–Reykjavik–Świnoujście).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Fundacja Klasyczne Jachty. s. Strona internetowa. [dostęp 2020-01-06].
- ↑ Certyfikat okrętowy wystawiony przez Izbe Morską w Szczecinie 8 maja 1998 r.
- ↑ Gedanopedia. Żeglarstwo niemieckie XIX/XX w.. [w:] Encyklopedia Gdańska [on-line]. Fundacja Gdańska. [dostęp 2013-02-15]. (pol.).
- ↑ a b c Sławek Wyspiański wyspianski@o2.pl: Śmiały - żywa historia polskiego żeglarstwa. [w:] Rejs – Śmiały na Morzu Północnym 2008 [on-line]. www.smialy.wyspianski.net. [dostęp 2013-02-15]. (pol.).
- ↑ a b c d e f s/y „Śmiały”. [w:] Strona internetowa Centralnego Ośrodka Żeglarstwa w Trzebieży [on-line]. www.coz.com.pl. [dostęp 2013-02-15]. (pol.).
- ↑ Rejsy jachtem s/y Śmiały. [w:] Portal Rejsuj.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16]. (pol.).
- ↑ "Śmiały" znowu będzie pływał! Nowy właściciel planuje remont [online], zagle.se.pl [dostęp 2019-10-30].
- ↑ Nieco przedłużony weekend na Śmiałym właśnie dobiega końca. Większość instalacji działa, silnik działa [online], facebook.com [dostęp 2020-03-10].
- ↑ A. Sochacki: Jerzy Knabe. Biografia przygodowa. [w:] Centrum Wagabundy – Phoenix, AZ [on-line]. www.azpolonia.com, 2001-12-14. [dostęp 2013-02-15]. (pol.).
- ↑ Prof. Tadeusz Kazimierz Wilgat, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2013-02-16].
- ↑ a b Maciej Krzeptowski, Wojciech Jacobson: Mam na imię Ludomir. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 2003, s. 46-47. ISBN 978-83-89402-64-6.
- ↑ a b c Islandia i Bałtyk 1958–1962. W: Jan W. Zamorski: Z Marią przez życie i oceany. Opowieści kapitana Ludomira Mączki. Toronto: White-Red Anchor Publishing, 2010, s. 71–86. ISBN 0-9731383-0-2.
- ↑ Próba Cramptona - oceń swoją wydolność fizyczną. [w:] Portal SportConnect.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)]. (pol.).
- ↑ Kinga Rzucidło: Z historii polskiego jachtingu: Wojciech Orszulok. www.tawernaskipperow.pl/, 2011-09-01. [dostęp 2013-02-15]. (pol.).
- ↑ Aleksander Gosk: Rejs roku - historia nagrody. [w:] Portal myzeglarze.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16]. (pol.).