Słownik wielojęzyczny

Słownik wielojęzyczny, słownik multilingwalny – słownik opisujący więcej niż dwa języki. Do hasła w języku wyjściowym podane są ekwiwalenty (odpowiedniki) w innych językach.

Historia

Na początku XVI wieku zaczęły powstawać słowniki wielojęzyczne z językiem łacińskim jako językiem haseł. Słowniki te służyły do nauki języka łacińskiego. Niektóre z nich zostały następnie przekształcone w słowniki dwujęzyczne. Były to słowniki ogólne i fachowe (specjalistyczne).

Przykłady dawnych słowników wielojęzycznych z częścią niderlandzką i polską, m.in.:

z łaciną jako językiem wyjściowym (słowniki ogólne):

• Ambrosius Calepinus, Dictionarium undecim linguarum, Basel 1590 (słownik ogólny). W 1502 roku powstał najpierw słownik dwujęzyczny łacińsko-grecki, do niego sukcesywnie dołączano inne języki (w porządku chronologicznym): włoski, hiszpański, francuski, niemiecki, hebrajski, angielski, niderlandzki, polski, węgierski. Język polski jako jeden z jedenastu języków dołączył w 1585. Był to pierwszy znany słownik multilingwalny: Słownik Calepinusa miał bogatą mikrostrukturę, zawierał informacje gramatyczne i przykłady użycia do łacińskich haseł. Słownik liczy ok. 21 500 haseł. W 1616 ukazał się w Krakowie słownik dwujęzyczny Lexicon Latino-Polonicum. Alias Kalepin skrocony.

• Hieronymus Megiser, Thesaurus polyglottus. Frankfurt/M. 1603 (słownik ogólny). Jako ekwiwalenty występują wyrazy/wyrażenia nie tylko z języków europejskich, ale też z języków afrykańskich i azjatyckich. 8000 – 8500 haseł.

Przykłady na niderlandzkie i polskie odpowiedniki w słowniku Megisera:

Omnipotens – Belgice, Allmachtich;

Polonice, Wszechmoczni

• Christianus Mentzel, Lexicon plantarum polyglotton universale, Berolini 1715 (słownik specjalistyczny, terminologia botaniczna). Języki ekwiwalentów: włoski, hiszpański, francuski, angielski, niderlandzki, duński, czeski, polski, litewski, węgierski, sporadycznie: języki azjatyckie, afrykańskie, amerykańskie.

• Philipp Andreas Nemnich, Allgemeines Polyglotten-Lexicon der Naturgeschichte, Hamburg 1793-1795 (słownik specjalistyczny), 4 tomy, nazwy roślin, zwierząt, minerałów. 4000 artykułów hasłowych.

Z językiem niemieckim jako językiem wyjściowym (słownik ogólny):

• Georg Henisch, Teütsche Sprach und Weißheit, Augustae Vindelicorum 1616

(angielski, niderlandzki, czeski, francuski, starogrecki, hiszpański, węgierski, włoski, polski) Słownik Henischa miał duże znaczenie dla rozwoju leksykografii niemieckiej, jako jeden z pierwszych słowników z hasłami niemieckimi (nie łacińskimi).

Słowniki współczesne

Przykładowym słownikiem ogólnym z językiem angielskim, jako wiodącym językiem haseł, jest The Concise Dictionary of 26 Languages in Simultaneous Translation, który zredagował Peter M. Bergman (1968) (Library of Congress Catalog Card Number: 67-14284).

Większość nowszych słowników wielojęzycznych to słowniki specjalistyczne, dotyczą więc określonego działu tematycznego. Hasłami są wyrazy, ale również zwroty, przysłowia.

Współczesne słowniki wielojęzyczne z językiem polskim jako językiem wyjściowym (wybór):

• Arkadiusz Musierowicz: Pięciojęzyczny słownik gleboznawczy (1976).
• Wiesław Jeżewski: Ilustrowany słownik samochodowy sześciojęzyczny (1987).
• Janina Dembska, Wincenty Okoń: Pięciojęzyczny słownik terminów pedagogicznych. Polski, Angielski, Francuski, Niemiecki, Rosyjski (1990).
• Wielojęzyczny słownik zwrotów handlowych (1993).
• Piotr Ratajczak: Słownik pięciojęzyczny ekonomiczno-handlowy (1993).
• Dobrosława i Andrzej Świerczyńscy: Przysłowia w sześciu językach (1995).
• Barbara Webb, Małgorzata Czarnomska: Słownik żeglarski 10-języczny: polski, francuski, niemiecki, holenderski, angielski, hiszpański, włoski, portugalski, turecki, grecki (2012).
• Janusz Taborek: Das Wörterbuch der Fußballsprache. Polnisch – Russisch – Englisch – Deutsch (2014). Rec. Ryszard Lipczuk: Studia Niemcoznawcze LIV, 2014, 648-650.

Zobacz też

• Johannes Murmellius

Bibliografia

• Stanisław Prędota: Mehrsprachige Wörterbücher des 16. bis 18. Jahrhunderts mit einem niederländischen und polnischen Teil. Frankfurt/M.: Peter Lang, 2004. ISBN 3-631-52847-7. Rec. Ryszard Lipczuk, [w:] Germanistik. Internationales Referatenorgan mit bibliographischen Hinweisen. Bd. 46, 1-2. Tübingen: Niemeyer, 2005, s. 121.
• Magdalena Lisiecka-Czop: Zur Präsentation von Kollokationen in mehrsprachigen Fachwörterbüchern, [w:] Krzysztof Nerlicki, Barbara Komenda-Earle, Katarzyna Sztandarska (red.), Texte und Wörterbücher. Translatorische, lexikalische und glottodidaktische Aspekte = Stettiner Beiträge zur Sprachwissenschaft. Band 8. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2018, s. 129-148. ISBN 978-3-8300-9668-9.

Linki zewnętrzne

• Studies on Multilingual Lexicography (degruyter.com)[1]