Sątopy (województwo warmińsko-mazurskie)
Sątopy (niem. Santoppen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek, przy drodze z Reszla do Bisztynka. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.
| wieś | |
 Widok na wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1220[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-230[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NBA |
| SIMC |
0472182 |
Położenie na mapie gminy Bisztynek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
 54°03′42″N 21°00′53″E/54,061667 21,014722[1]
| |
.jpg)
Historia wsi
edytujPoczątki wsi
edytujWieś lokowana została 2 lutego 1337 przez prepozyta kapituły warmińskiej Jana i wójta warmińskiego Henryka z Lutr. Nazwa wsi pochodzi od nazwiska zasadźcy Prusa Santopa. W roku 1337 jako odbiorca przywileju lokacyjnego otrzymał on 60 włók ziemi na prawie chełmińskim. Sątopy były w tym czasie wsią pruską[4].
Po wystawieniu przywileju przystąpiono do budowy kościoła. W XIV i w połowie XV wieku funkcję proboszcza pełnili: Arnoldus, Jan Wartenberg, późniejszy biskup warmiński Henryk Voglesang, Laurenty Reynkomis, Bartłomiej de Leunenburg[4].
Dekretem biskupa warmińskiego Hermana dochody z parafii w Sątopach przeznaczone były na utrzymanie katedry we Fromborku. Decyzja biskupa Hermana obowiązywała do 1772 r.
We wsi została otwarta szkoła parafialna, najprawdopodobniej razem z powstaniem kościoła. W 1789 roku funkcję nauczyciela i zarazem organisty sprawował Jan Malecki[4].
Miejscowość została nawiedzona przez epidemię dżumy, nie znamy jednak liczby ofiar[4].
W 1783 roku Sątopy składały się z 49 domów. W połowie XIX wieku do miejscowej parafii należały wsie: Koprzywnik, Nisko, Świdrówka, Tarniny, Wojkowo[4].
28 sierpnia 1914 r.
edytujRosyjscy żołnierze podczas I wojny światowej wycofujący się po klęsce pod Tannenbergiem w zemście rabowali i palili napotkane miejscowości. W Sątopach w pobliżu gospody stojącej niegdyś u podnóża wzgórza kościelnego kozacy rozstrzelali 16 cywilów - mieszkańców Sątop, Warpun, Wojkowa i nauczyciela gimnazjum z Reszla. Tego samego dnia zastrzelono też proboszcza parafii w Sątopach Wernera. Jego ciało pochowano jednak w innym niż pozostałych miejscu. Masowy grób na cmentarzu parafialnym w Sątopach nie był pierwotnym miejscem pochówku rozstrzelanych mieszkańców. Pierwotnie cywilów pochowano w jednym z ogrodów we wsi, w masowym grobie, który oznaczono roślinami ułożonymi w kształt Żelaznego Krzyża. Dopiero po upływie kilku lat szczątki ekshumowano i przeniesiono na cmentarz[5].
Po II wojnie światowej
edytujPo II wojnie światowej kościół w Sątopach był kościołem filialnym parafii w Unikowie, a obecnie jest samodzielną parafią.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyński. Wieś w czasach PRL była chłopską enklawą na pegerowskich terenach[4].
Szkolnictwo
edytujWe wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej
Religia
edytujWe wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Sątopy dodatkowo znajdują się w parafii greckokatolickiej w Reszlu i parafii prawosławnej w Korszach.
Demografia
edytujZmiany w liczbie ludności Sątop
- 1820 r. – 375 osób[4]
- 1848 r. – 360 osób[4]
Zabytki
edytujOsoby związane z miejscowością
edytuj- Henryk IV Vogelsang – biskup warmiński w latach 1401–1415, proboszcz parafii w Sątopach
- Fabian Emmerich – duchowny rzymskokatolicki, kanonik dobromiejski, lekarz kapitulny, proboszcz miejscowej parafii.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121135
- ↑ Wieś Sątopy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-11-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Kod pocztowy Sątopy •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-11-12].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Sątopy [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2023-11-28] (pol.).
- ↑ Tragiczne pamiątki po I wojnie w Sątopach [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 92
- ↑ a b c Obiekty - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom X (s. 365 – hasło Sątop), Warszawa, 1889
- Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn