Rzyki
Rzyki – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Andrychów[4][5].
| wieś | |
 Kościół w Rzykach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2017) |
3180[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-125[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KWA |
| SIMC |
0045333 |
Położenie na mapie gminy Andrychów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wadowickiego  | |
 49°48′55″N 19°23′18″E/49,815278 19,388333[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie bielskim.
Położenie
edytujPola i zabudowania miejscowości Rzyki znajdują się w dolinie potoku Rzyczanka, oraz na stokach wznoszących się nad nią gór Beskidu Małego. Od południa jest to północno-wschodni grzbiet Potrójnej (Czarnego Gronia) i Pasmo Łamanej Skały, od wschodu odchodzący od Gronia Jana Pawła II jego boczny, północno-zachodni grzbiet[6]. Komunikację zapewnia MZK, PKS oraz busy.
Pochodzenie nazwy
edytujNazwa wsi pochodzi od licznie spływających potoków. Pierwotnie Rzyki określano jako Nową Wieś. Później pojawiły się: Rzeczki, Rzyczki. Po osadnikach wołoskich pozostały ślady w postaci nazw przysiółków np. Praciaki (od słowa proc – człowiek zajmujący się hodowlą świń[7]).
Integralne części wsi
edytuj| przysiółki | Czarny Groń, Hatale, Hatalówka, Młockówka, Potrójna, Praciaki, Pracica, Równice, Sordylówka |
| części wsi | Biczaki, Burowie, Butory, Frysie, Haczki, Jagódki, Kiszczaki, Kopry, Krzysie, Kubiki, Mikołajki, Młocki Dolne. Młocki Górne, Młynarczyki, Moskwiki, Mydlarze, Sabudy, Służyny, Sobale, Styły, Szafarze, Szczęśniaki, Ścibory, Tomiczki, Urbanki, Wantoły, Wawrzyny |
Historia
edytujRzyki powstały w latach 1558–1560[8]. Po raz pierwszy wzmiankowane zostały w 1564 roku jako Nowa Wieś, w 1569 jako Nowa Wieś Zagorniki, a w 1580 jako Rzeczki[9]. Zostały zasiedlone ludnością wołoską na prawie wołoskim. Były siedzibą wojdy dla okolic Beskidu Małego.
Słynęły z wyrobu gontów zwanych regionalnie pascekami. Mieszkańcy zajmowali się również tkactwem i wyrobem szkła. W XVIII w. na stokach Turonia (683 m) funkcjonowała niewielka huta szkła. W 1789 roku powołano tutaj sąd kupiecki, który rozpatrywał sprawy osadników klucza zatorskiego.
Według danych z 31 grudnia 2014 roku miejscowość miała 3171 mieszkańców. Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Jakuba).
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].
- Zespół sakralny: kościół pw. św. Jakuba Starszego, otoczenie.
Inne
- Stara kuźnia w Rzykach, przy której odpoczywał Karol Wojtyła.
Osoby związane z miejscowością
edytuj- Mieczysław Kozłowski – żołnierz NOW-AK, dowódca oddziału Żołnierzy Wyklętych, zamordowany przez UB[11].
Sport
edytujW Rzykach istnieje futbolowy Ludowy Klub Sportowy Leskowiec Rzyki który został założony w 1957 roku[12]. Największym sukcesem klubu jest dwukrotny awans do ligi okręgowej[13].
Turystyka
edytujRzyki leżą u podnóża Leskowca. Przez wieś przebiegają szlaki turystyczne:
– z Rzyk na przełęcz pomiędzy Leskowcem a Groniem Jana Pawła II.- – z Inwałdu do Rzyk.
We wsi znajduje się Całoroczny Ośrodek Wypoczynkowy „Czarny Groń” (z rozbudowaną bazą noclegową i wypoczynkową), SKI-Centrum Pracica (stoki narciarskie z niezbędną infrastrukturą) oraz kilka gospodarstw agroturystycznych.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119981
- ↑ Coraz mniej mieszkańców w gminie Andrychów. Mamy dokładne dane – mamNewsa.pl [online], www.mamnewsa.pl [dostęp 2018-03-29].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1130 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Radosław Truś: Beskid Mały. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008. ISBN 978-83-89188-77-9.
- ↑ Jan Zieliński: Do źródeł Wieprzówki. Andrychów: Polska Fundacja Ochrony Przyrody „PRONATURA” w Krakowie, 2003.
- ↑ Artur Oboza. 450 lecie lokacji Rzyk na prawie wołoskim. „Wadoviana: przegląd historyczno-kulturalny”. 12, s. 79, 2009.
- ↑ A. Oboza, 450 lecie..., 2009, s. 78
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Muzeum Miejskie w Wadowicach, Zbrodnia w imieniu prawa [online].
- ↑ Informacje podstawowe – LKS Leskowiec Rzyki [online], lksleskowiec.futbolowo.pl [dostęp 2020-03-13].
- ↑ Liga okręgowa 2001/2002, grupa: Wadowice [online], www.90minut.pl [dostęp 2020-03-13].
Bibliografia
edytuj- Mapa Beskidu Małego. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1993.
- Andrzej Matuszczyk: Beskid Mały. Wadowice: Grafikon, 2004. ISBN 83-88744-18-6.
- Jan Zieliński: Do źródeł Wieprzówki. Andrychów: Polska Fundacja Ochrony Przyrody „PRONATURA” w Krakowie, 2003. ISBN 83-917420-1-6.
Linki zewnętrzne
edytuj- Rzyki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 170.