Rynek Wschodni
Rynek Wschodni – centralny plac poznańskiej dzielnicy Główna, znajdujący się w ciągu (po stronie północnej) ulicy Głównej.
Główna | |
Rynek Wschodni | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Położenie na mapie Poznania | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |
52°25′18,8″N 16°58′16,6″E/52,421880 16,971270 |
Historia
edytujPierwsze projekty wytyczenia rynku na terenie dawnego folwarku biskupiego (patrz dzieje Głównej) pojawiły się z początkiem XX w. (1900 i 1908 - drugi projekt Juliusza Weidemanna - właściciela dużej lokalnej cegielni Hartwig & Weidemann Ziegelwerke). W 1909 Rada Gminy podjęła ostatecznie uchwałę o odkupieniu od oberżysty Kazimierza Schulza placu pod zorganizowanie rynku. Projekt urbanistyczny założenia wykonał A. Holnack. Północną, prawie całą wschodnią i zachodnią, pierzeje zabudowano dość szybko kamienicami. Południowa posiadała charakter gospodarczy, lecz z czasem i tutaj przyjęła się funkcja mieszkaniowa. Przy pokrytym cegłą klinkierową Rynku rozwijał się handel i usługi, a z czasem otoczyły go coraz okazalsze domy. W 1925 Główną włączono w granice Poznania.
W 1945 zabudowania wokół Rynku uległy poważnym uszkodzeniom i po wojnie nie zostały całkowicie odbudowane. W czasach PRL i po upadku komunizmu w 1989, Rynek Wschodni był jedną z najbardziej zaniedbanych części miasta. Na środku Rynku wybudowano m.in. blaszany supersam spożywczy.
Niezrealizowane projekty rynków
edytujW 1908 Julisz Weidemann (właściciel główieńskiej cegielni Hartwig & Weidemann Ziegelwerke i członek rady gminnej) zaproponował gminie odkupienie odeń terenów pomiędzy ulicami Młyńską, Główną i rzeką Główną. Na własny koszt sporządził on plan geodezyjny wytyczający na tych obszarach nowy rynek dla osady. Prostokątny rynek Weidemanna miał mieć 4050 m² i zaokrąglone narożniki. Prowadzić miało doń pięć ulic (w tym przedłużenia Mariackiej i Średniej). Przy okazji miano poszerzyć ulicę Nadolnik i Gdyńską. Na narożu ulic Mariackiej i Nadolnik miał powstać kościół, a przy Wiejskiej róg Krańcowej - dom nadzorcy wałów rzecznych. Do realizacji projektu nigdy nie doszło[1].
Innym niezrealizowanym projektem był rynek na parcelach należących do oberżysty Kazimierza Schulza z 1900. Ten rynek miał mieć powierzchnię 5091 m². Nieskuteczne pertraktacje co do budowy trwały kilka lat[1].
Trapezowy w kształcie rynek dla Głównej zaproponował także geodeta Hinz 6 kwietnia 1908[1].
Straż Pożarna
edytujZ Rynkiem Wschodnim nierozerwalnie związane są dzieje główieńskiej straży pożarnej, której pierwszą strażnicę wybudowano przy ul. Smolnej róg Rynku Wschodniego (wtedy jeszcze niewytyczonego) w 1900. Była to straż ochotnicza. W czasie II RP (1925) strażnicę rozbudowano, a w 1926 straż przekształcono w organizację zawodową. W końcu lat 30. XX wieku przeniesiono oddział do nowej (obecnej) strażnicy na północno-wschodniej pierzei Rynku. W 1947 powstała obecna wieża do suszenia węży - bardzo charakterystyczny element architektoniczny, będący nieformalnym symbolem Rynku. Strażnica została wyremontowana w 2010 z przeznaczeniem na hurtownię medyczną.
Zieleń
edytujW 1932 powstała koncepcja organizacji zieleńca na terenie Rynku, ale projekt ten nie doczekał się realizacji. Do dziś zachowały się natomiast stare lipy przy południowej pierzei oraz zasadzone w 1946 topole. Około 2000 urządzono w północnej części Rynku niewielki zieleniec z trejażem i forsycjami. Jesienią 2018 dokonano odtworzenia na Rynku zieleni[2].
Klimat kulturowy
edytujBrak powojennej wizji urbanistycznej dla Rynku i całej Głównej (a właściwie brak realizacji projektu przekształcenia Głównej w blokowisko z 1963), spowodował, że dzielnica ta uległa poważnej degradacji architektonicznej i społecznej, ale z drugiej strony zachowała dawny, małomiasteczkowy klimat, charakterystyczny dla poznańskich przedmieść robotniczych (podobnie jak np. Praga w Warszawie).
Komunikacja
edytujNa Rynek Wschodni w 1930 dotarła ze Śródki pierwsza w Polsce linia trolejbusowa (zlikwidowana w latach 60. XX w.). Obecnie dojazd zapewniają liczne linie autobusowe MPK Poznań do przystanku Rynek Wschodni (linie 173, 185, podmiejskie i PKS). W pobliżu istnieje także dworzec kolejowy Poznań Wschód (dojście ulicą Harcerską).
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Dorota Matyaszczyk, Kilka uwag o kształtowaniu przestrzeni i budownictwie na Głównej i Zawadach, w: Kronika Miasta Poznania, nr 2/2002, s.161-162, ISSN 0137-3552
- ↑ Obrazkowe aktualności z osiedla, w: My. Czasopismo mieszkańców, nr 2(218)/2019, Pro Publico, Poznań, s.10, ISSN 1641-6813
Bibliografia
edytuj- Dorota Matyaszczyk, Kilka uwag o kształtowaniu przestrzeni i budownictwa na Głównej i Zawadach , w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.160-187, ISSN 0137-3552
- Anna Jabłońska, Zieleń na Głównej i Zawadach w międzywojniu, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.344-345, ISSN 0137-3552
- Radomiła Baran, Straż Pożarna przy Rynku Wschodnim, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.288-299, ISSN 0137-3552
- Poznań - atlas aglomeracji, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8