Rudolf Niemczyk
Rudolf Niemczyk, ps. Stein, Gaduła (ur. 17 grudnia 1894 w Sosnowcu, zm. 14 listopada 1964 w Katowicach) – działacz niepodległościowy i kombatancki, urzędnik państwowy, powstaniec śląski, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
 Rudolf Niemczyk | |
 porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 grudnia 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 listopada 1964 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1919–1921 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
3 Katowicki Pułk Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego |
| Stanowiska |
dowódca pułku |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
urzędnik |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujRudolf Niemczyk urodził się w Sosnowcu 17 grudnia 1894 roku. Pochodził z polskiej rodziny robotniczej, w której pielęgnowany był etos patriotyzmu. Ojciec i starszy brat byli zaangażowani w działalność PPS-u. Rudolf ukończył szkołę podstawową i gimnazjum, tzw. „Aleksandrówkę”. Szybko podjął pracę w Sosnowieckiej Kasie Oszczędnościowej i kontynuował naukę na różnych kursach. Gdy ojciec z bratem, związani z Frakcją Rewolucyjną PPS-u, zastrzelili rosyjskiego szpicla, celnika komory sosnowieckiej Iwanowa w połowie września 1907 roku[1], rodzina została zmuszona do przeprowadzenia się na stronę pruską, do Zawodzia. Podczas I wojny światowej był wcielony do armii pruskiej (lata 1914–1918)[2]. Po wojnie uczestniczył od listopada 1918 roku w organizowaniu Straży Obywatelskiej w powiecie katowickim oraz Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Należał do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Pracował w Banku Ludowym w Katowicach[3][4][5].
Podczas I powstania śląskiego w 1919 roku Niemczyk dowodził kompanią w rejonie Janowa, Zawodzia i Szopienic. Używał pseudonimów: Stein, także Gaduła[6]. Nie mając wystarczającego uzbrojenia grupy powstańcze zostały zmuszone do poddania się. W II powstaniu śląskim w sierpniu 1920 roku Niemczyk był dowódcą baonu katowickiego. Został aresztowany przez Policję Plebiscytową we wrześniu 1920 roku[6], w katowickim Zawodziu, na Kaiser Wilhelm Straße (obecnie 1 Maja). Napadła go grupa mężczyzn w mundurach policyjnych, gdy wracał ze spotkania z Walentym Fojkisem, przenosząc dokumenty dla Wojciecha Korfantego. Podczas szarpaniny Niemczyk zdołał zniszczyć materiały, które mogły przyczynić się do poważniejszych konsekwencji. Pojmany, trafił na komisariat w Bogucicach, potem na komendę w Katowicach, a następnie do aresztu śledczego w Mikołowie. Traktowano go z wielką brutalnością, nie odnotowując przy tym jego prawdziwego imienia i nazwiska. W jego sprawie interweniowali koledzy z POW. Zainteresował się nim również inspektor tajnej policji śledczej ze służby francuskiej Schmidt. Zaczął szukać młodego powstańca. Odnalazł go przypadkiem w więziennym karcerze, co uratowało mu życie[4].
Po uwolnieniu Niemczyk włączył się w akcję plebiscytową w 1920–1921 roku. Został komendantem Katowic. Podczas III powstania śląskiego dowodził baonem katowickim. W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wyznaczono zadania zdobycia poszczególnych punktów strategicznych na terenie miasta. Powstańcy błyskawicznie przejęli Katowice, na co zareagowali Francuzi. W niektórych miejscach wywiązała się walka pomiędzy powstańcami a francuskimi żołnierzami. Nie chcąc doprowadzić do otwartego konfliktu, Niemczyk podjął decyzję o cernowaniu miasta. Baon Niemczyka został przekształcony w 3 Katowicki Pułk Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego. Powstańców przewieziono koleją z Ligoty do Rudzińca. Wzięli udział w bitwie pod Górą św. Anny 27 maja 1921 roku. Niemczyk dowodził w walkach o Lichynię. W nocy 4 czerwca walczących rozdzieliły wojska francuskie. Chcąc dalej walczyć, Niemczyk protestował u Korfantego wraz z innymi powstańcami. Ostatecznie pułk został rozwiązany[4][7].
Po powstaniach uczestniczył w organizacji Związku Byłych Powstańców. Pracował jako urzędnik w Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach[2]. W latach 1923–1924 był prezesem Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Katowicach. W latach 1936–1939 był członkiem takich polskich organizacji i stowarzyszeń, jak: Chór „Ogniwo”, Związek Powstańców Śląskich, Związek Obrony Kresów Zachodnich, Obwód Ligi Morskiej i Kolonialnej w Zawodziu, KS „Słowian” Katowice. W sierpniu 1939 roku Niemczyk organizował Powstańcze Bataliony Obrony Narodowej. Wziął udział w kampanii wrześniowej, broniąc Zawodzia. Ostatecznie trafił do Związku Radzieckiego. W kwietniu 1942 roku zgłosił się do Armii Andersa. Walczył w Afryce Północnej. W 1943 przez Wielką Brytanię dostał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie zaczął prowadzić misję propagandową i werbunkową do wojska. Awansował na porucznika[4][7].
Po wojnie wrócił do Katowic. Mieszkał w Zawodziu. W 1962 roku odsłonił odbudowany Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie[8].
Rudolf Niemczyk zmarł w Katowicach 14 listopada 1964 roku[4]. Został pochowany na cmentarzu w Bogucicach[2][9].
Życie prywatne
edytujOd 1931 roku był żonaty, miał troje dzieci[9].
Spisane świadectwa
edytuj- Wspomnienia walk z czasów zdobywania i okupowania miasta Katowic podczas III powstania, „Powstaniec Śląski” 1936, nr 5, s. 55–63.
- Dwa epizody. [W:] „Pamiętniki powstańców śląskich”. T. I. Katowice 1957, s. 132–135.
- 3 pułk powstańczej piechoty w akcji. [W:] „Godzina druga”. Warszawa 1959, s. 27–28.
Awanse
edytujOrdery i odznaczenia
edytujUpamiętnienie
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Eugeniusz Ajnenkiel. Kronika bojowa PPS (Frakcji Rewolucyjnej) w roku 1907. „Kronika ruchu rewolucyjnego w Polsce – kwartalnik poświęcony dziejom walk o niepodległość i socjalizm”. 2 (19), kwiecień–czerwiec 1937. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d e Indeks osób (Biogramy wszystkich postaci, których nazwiska przewijają się na mapach pamietamy.instytutslaski.pl). pamietamy.instytutslaski.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Cykl audycji w Polskim Radiu Katowice „Z myślą o Niepodległej” (2018). ipn.gov.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d e f Ewelina Małachowska, Ewelina Kosałka-Passia: Z myślą o Niepodległej – Rudolf Niemczyk. radio.katowice.pl, 2018-07-01. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b Antoni Steuer: Rudolf Niemczyk. W: Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 231. ISBN 978-83-87727-38-3.
- ↑ a b c d Edward Długajczyk. Polska konspiracja wojskowa w powiecie katowickim przed III powstaniem śląskim. „Szkice Archiwalno-Historyczne”. 14, s. 21–48, 2017. Katowice: Archiwum Państwowe w Katowicach. ISSN 1508-275X. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d Leksykon ludzi katowickiej kultury fizycznej i turystyki, N. mhk.katowice.pl, 2023-09-15. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Michał Dzióbek: Pomnik w Starej Ligocie. dawnaligota.pl, 2023-04-23. [dostęp 2023-09-28].
- ↑ a b Rudolf Niemczyk. sejm-wielki.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Anna Arciszewska. Nazewnictwo miejskie dzielnic, placów i ulic Katowic. „Językoznawstwo: współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze”. 6, s. 10, 2012. Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. ISSN 1897-0389. [dostęp 2023-09-29].