Roman Kaczmarek

Roman Kaczmarek (ur. 8 sierpnia 1912 w Łodzi, zm. 25 maja 1985 tamże) – polski archiwista, historyk, badacz i popularyzator przeszłości regionu łódzkiego, działacz polityczny i społeczny, nauczyciel, poseł na Sejm PRL IV i V kadencji.

Roman Kaczmarek

Data i miejsce urodzenia	8 sierpnia 1912 Łódź
Data i miejsce śmierci	25 maja 1985 Łódź
Zawód, zajęcie	archiwista, bibliotekarz, nauczyciel, polityk
Alma Mater	Uniwersytet Łódzki
Stanowisko	poseł na Sejm PRL IV i V kadencji (1965–1972)
Partia	Stronnictwo Demokratyczne (1944–1985)
Odznaczenia

Roman Kaczmarek (1984)

Życiorys

Wykształcenie

Urodził się w rodzinie robotnika fabryki włókienniczej Stanisława i Bronisławy z Daszkowskich. W Łodzi skończył szkołę powszechną oraz gimnazjum humanistyczne Aleksego Zimowskiego. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości w 1932 wstąpił jako ochotnik do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Łodzi. Po rocznym przeszkoleniu otrzymał stopień plutonowego podchorążego i przydział do 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Od roku akademickiego 1933/1934 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem prof. Władysława Semkowicza (był uczestnikiem seminarium nauk pomocniczych historii) i prof. Jana Dąbrowskiego (seminarium historii średniowiecznej). W 1937 uzyskał absolutorium. W latach 1935–1937 współpracował z Komisją Atlasu Historycznego Polski Polskiej Akademii Umiejętności. Studia kontynuował po wojnie na Uniwersytecie Łódzkim pod kierunkiem prof. Natalii Gąsiorowskiej.

Praca zawodowa

W 1937 z uzyskanym absolutorium wrócił do Łodzi i podjął pracę w Archiwum Miejskim początkowo jako praktykant, a po roku jako referent aż do wybuchu II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej był jednym z dwóch polskich pracowników, których okupant pozostawił w Archiwum. Opracowywał akta polskie, porządkował i ewidencjonował, ale także przejmował do Archiwum dokumenty polskich instytucji likwidowanych przez Niemców. Zapamiętał informacje o miejscu wywiezienia akt w 1944, co pozwoliło po wojnie odzyskać je szybko i całkowicie. W 1944 wywieziono go do kopania okopów. Do Łodzi wrócił prawie równocześnie z jej wyzwoleniem.

Tymczasowy prezydent Łodzi mianował Romana Kaczmarka kierownikiem Archiwum Miejskiego z zadaniem rewindykacji archiwaliów łódzkich wywiezionych pod koniec wojny. Po powrocie z obozu dyrektora Ludwika Waszkiewicza Roman Kaczmarek został kierownikiem Oddziału, a po odejściu na emeryturę Ludwika Waszkiewicza w 1949 został dyrektorem Archiwum Miejskiego.

Gdy w 1951 połączono Archiwum Miejskie i Państwowe, stanowisko dyrektora nowo utworzonego Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Łodzi powierzono Romanowi Kaczmarkowi. Pracował do maja 1961, do powołania na wiceprzewodniczącego prezydium Rady Narodowej m. Łodzi. Po odejściu z tej funkcji został w 1963 dyrektorem Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Ludwika Waryńskiego w Łodzi i pracował tam aż do przejścia na emeryturę w połowie września 1980. W bibliotece zorganizował pracownię zbiorów regionalnych. Jednocześnie z pracą w archiwum prowadził zajęcia dydaktyczne na łódzkich uczelniach. Na Uniwersytecie Łódzkim pracował od jego powstania w latach 1945–1964 początkowo jako asystent, a od 1955 jako zastępca profesora z nauk pomocniczych historii oraz dziejów Łodzi i regionu. Prowadził wtedy na Wydziale Historyczno-Filozoficznym ćwiczenia, wykład monograficzny i seminarium magisterskie. Tematyka seminarium koncentrowała się na dziejach administracji i kultury regionu łódzkiego w XIX i XX wieku. W latach 1948–1955 zatrudniony był także w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi.

W latach 1969–1972 był wykładowcą w Studium Kulturalno-Oświatowym w Łodzi. W latach 1973–1975 pracował w Państwowym Ośrodku Korespondencyjnego Kształcenia Bibliotekarzy – filia w Łodzi, w latach 1975–1979 w łódzkiej filii Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy, a następnie na Wydziale Zaocznym Policealnego Studium Bibliotekarzy prowadził wykłady z podstaw nauki o kulturze.

Działalność społeczna i polityczna

Należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego, w którym pełnił kolejno funkcje sekretarza i wiceprezesa Oddziału Łódzkiego. Był także członkiem Stowarzyszenia Bibliotekarzy i Archiwistów (potem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich – m.in. pełniąc funkcję wiceprezesa), członkiem rzeczywistym Łódzkiego Towarzystwa Naukowego oraz współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Łodzi.

W 1944 włączył się w działalność konspiracyjnego Stronnictwa Demokratycznego, a od 1945 do śmierci był członkiem legalnego SD. W latach 1945–1948 należał jednocześnie do Związku Młodzieży Demokratycznej (od 1946 będąc jego wiceprezesem w Łodzi). Był wiceszefem dzielnicowych struktur SD. W latach 1958–1976 był przez pięć kadencji przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu partii w Łodzi, w 1976 wybrany na honorowego przewodniczącego. Od 1965 do 1976 zasiadał w Centralnym Komitecie SD.

W latach 1947–1961 był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej, a w latach 1961–1964 i 1972–1980 radnym Rady Narodowej m. Łodzi. Od 1965 do 1972 poseł IV i V kadencji Sejmu PRL z okręgów kolejno Sieradz i Pabianice. Był członkiem Sejmowej Komisji Kultury i Sztuki, w kwietniu 1968 na plenarnym posiedzeniu Sejmu referował przyjęty potem projekt ustawy o bibliotekach. Był też wiceprzewodniczącym Sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, uczestniczył w pracach Unii Parlamentarnej Sejmu.

Dorobek naukowy

Zainteresowania naukowe Romana Kaczmarka skupiały się wokół dziejów Łodzi i regionu łódzkiego. Opublikował wiele drobnych prac o charakterze naukowym i popularnonaukowym, m.in.: Ród Drewnowiczów. Karta z dziejów mieszczaństwa łódzkiego (Rocznik Łódzki, tom 1: 1958), Województwo łódzkie [w:] Miasta polskie w tysiącleciu (t. II, 1967), Bunty czeladzi miast fabrycznych w okręgu łódzkim do 1830 roku (1954).

W jego dorobku są prace z zakresu archiwistyki i edycji źródeł do dziejów Łodzi i regionu. Był współautorem pracy Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w. (Warszawa, 1958).

Był członkiem redakcji wznowionego w 1958 „Rocznika Łódzkiego” – wydawnictwa Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego

Opublikował kilkanaście biogramów w Polskim słowniku biograficznym.

Popularyzacja regionu

Popularyzował dzieje Łodzi i regionu łódzkiego na łamach prasy codziennej. Uprawiał turystykę i krajoznawstwo. Był długoletnim członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i członkiem władz – wiceprezesem Zarządu Okręgu PTTK w Łodzi.

Był przewodnikiem po Łodzi i ziemi łódzkiej i oprowadzał, choć najczęściej małe grupy zaprzyjaźnionych krajoznawców. W PTTK, zwłaszcza łódzkim, dzielił się swoją wiedzą z uczestnikami prowadzonych przez siebie wycieczek, ale przede wszystkim z przewodnikami, którym podczas szkoleń przewodnickich i na kursach przekazywał swą wiedzę o Łodzi i regionie.

Śmierć

Zmarł w Łodzi 25 maja 1985, został pochowany na cmentarzu na Radogoszczu w Łodzi.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi (2 lipca 1955)
• Srebrny Krzyż Zasługi (8 maja 1946)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 grudnia 1954)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi
• Honorowa Odznaka Województwa Łódzkiego

Nagrody

• Nagroda Upowszechnienia Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi
• Nagroda Miasta Łodzi za całokształt pracy zawodowej w dziedzinie kultury, bibliotekarstwa i społecznej w zakresie badań i popularyzacji dziejów Łodzi i regionu (1981)

Upamiętnienie

• W 1986 Rada Narodowa m. Łodzi nadała ulicy na Olechowie nazwę Romana Kaczmarka (od ul. Zakładowej, równolegle do al. Cezarego Józefiaka, ul. Krystyny Niewiarowskiej i ul. Bronisława Szwalma).

Bibliografia

• Wasiak J., Roman Kaczmarek (1912–1985), „Rocznik Łódzki” 1986, R. XXXVI, s. 341–347 (zawiera bibliografię prac drukowanych).
• Wasiak J., Roman Kaczmarek (8 VIII 1912 – 25 V 1985). „Archeion” 1988, R. LXXXIV, s. 331–336.
• Kita J., Stobiecki R., Kaczmarek Roman [w:] Słownik biograficzny, Łódź 2000.