Wikipedia

Rasizm w Polsce

Rasizm w Polsce jest jednym z problemów społecznych które, jak w większości innych społeczeństw, jest przedmiotem debat społecznych i badań naukowych.

Antysemickie graffiti. Gwiazda Dawida na szubienicy. Ul. Sądowa 4. Lublin. Polska, 2012
Graffiti w Katowicach promujące neonazistowskie ugrupowanie Krew i Honor, 2008
Banner przeciw migrantom z Syrii, demonstracja w Bielsku-Białej w 2015 r.

Rasizm w Polsce głównie przejawia się w mowie nienawiści, ale także zdarzają się ataki fizyczne. Częstotliwość zjawisk na tle rasistowskim w Polsce wzrosła w drugiej dekadzie XXI wieku[1].

Historia

edytuj

Ideologie rasistowskie nie mają znaczących korzeni w historii polskich ideologii. Pierwsze polskie ruchy rasistowskie pojawiły się w XX wieku pod wpływem ideologii nazistowskich w okresie II RP; nowe pojawiły się w okresie III RP, często inspirowane ideologiami zagranicznymi, np. białej supremacji. Według Macieja Strutyńskiego zachowania rasistowskie w III RP są propagowane przez „nieliczne i marginalne środowiska”, w tym grupy skinheadów (także muzyczne, np. Konkwista 88), neonazistowskie (narodowo-socjalistyczne), środowisko pseudokibiców i niektóre sekty neopogańskie (np. Kościół Twórcy)[2].

Statystyki

edytuj

Polska od okresu powojennego[3] jest krajem stosunkowo jednolitym etnicznie, na początku lat 2010. ok. 1,2% procenta populacji polskiej należało do oficjalnie uznanych mniejszości[4]. Do tej liczby dochodzi w ostatnich latach znacząco większa liczba cudzoziemców przebywających w Polsce tymczasowo – turystycznie, zarobkowo itp., szacowana na ok. 2 miliony, czyli w przybliżeniu 4% populacji kraju[1][5].

Według badań opinii publicznej z 2020 r. Polacy najmniej lubią Arabów i Romów (odpowiednio 65% i 57% zadeklarowało niechęć do tych grup), w następnej kolejności są Rosjanie (43%), Ukraińcy (41%), Rumuni (40%) i Żydzi (33%)[6].

W 2010 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka stwierdziła, że liczba przestępstw „na tle etnicznym, narodowym, rasowym w Polsce jest niska”, z zastrzeżeniem, że wiele takich przypadków może nie być zgłaszanych odpowiednim organom (zwłaszcza w przypadku nielegalnych imigrantów lub osób ubiegających się o prawo do pracy i pobytu w Polsce)[7]. Rasizm w Polsce przejawia się głównie w mowie nienawiści, ale zdarzają się także ataki fizyczne[7]. Między 2010 a 2012 rokiem wzrosła liczba spraw karnych o podłożu rasistowskim i ksenofobicznym. Ogółem w 2012 roku w prokuraturach prowadzono 473 postępowania w takich sprawach, w 2011 roku – 323, a w 2010 roku – 182. Najczęściej dochodziło do znieważania z powodu przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej lub wyznaniowej (206 postępowań), nawoływania do nienawiści na tym tle (128), propagowania ustroju faszystowskiego lub totalitarnego (117), a także gróźb, naruszenia nietykalności cielesnej, stosowania przemocy. Najczęściej atakowani byli Żydzi (93 postępowania) i Romowie (35)[8][9]. Dalszy przyrost zjawisk rasistowskich odnotowano w połowie tej dekady, dodatkowo zwiększyła się częstotliwość ataków fizycznych[1].

W prowadzonej przez Stowarzyszenie „Nigdy Więcej” „Brunatnej Księdze”[10][11][12] – monitoringu przestępstw popełnionych przez neofaszystów i skrajną prawicę oraz incydentów na tle rasistowskim, ksenofobicznym i aktów dyskryminacji na terenie Polski odnotowano: w latach 1987–2008 ponad dwa i pół tysiąca takich zdarzeń[13], w latach 2009–2010 – ponad 400[14], a w latach 2011–2012 – ponad 600[15].

Ofiary

edytuj

Obcokrajowców odwiedzających Polskę częściej spotyka niechęć i ksenofobia niż rasizm, aczkolwiek definicja rasizmu nie jest jednoznaczna, a zjawiska te uznawane są za blisko powiązane i łatwe do pomylenia[4][1][3]. Najbardziej wyeksponowani są ci, którzy wyglądają inaczej niż większość społeczności polskiej, na przykład Romowie, jak również ludzie o ciemnym kolorze skóry i dlatego najczęściej dotknięci rasizmem są ludzie o azjatyckim lub afrykańskim pochodzeniu[4]. Kibice wielu polskich klubów piłkarskich nagminnie obrażają czarnoskórych piłkarzy[16][17][18].

Przyczyny

edytuj

Według Marcina Deutschmanna zjawiska rasistowskie wzrosły na początku XXI wieku na skutek zwiększenia się liczby obcokrajowców w Polsce, na co wpłynęły takie zjawiska jak migracja zarobkowa z Ukrainy, o wiele mniejsza, lecz bardziej widoczna medialnie migracja z Bliskiego Wschodu, powiązana z kryzysem migracyjnym w Europie, oraz rozwój współpracy międzynarodowej w obszarze szkolnictwa wyższego, który spowodował wzrost liczby zagranicznych studentów w Polsce[1]. W połowie lat 2010. w Polsce było ponad milion obywateli Ukrainy (część nielegalnie), ok. 3000 osób o statusie uchodźcy oraz posiadających prawo pobytu ze względów humanitarnych i ponad 50 000 studentów z zagranicy[1][19].

Mustafa Switat jako przyczyny rasizmu w Polsce podał „klasyczną dychotomię „swoi” – „obcy”, trwałość stereotypów przy braku rzetelnej wiedzy [...] i sporadyczności kontaktów z „obcymi” oraz w zakorzenionym strachu przed „obcymi”[3].

Według politologa Johna Godsona, występujące niekiedy w Polsce uprzedzenia wobec osób o innym kolorze skóry wynikają często nie z rasizmu, rozumianego jako przekonanie o niższości innych „ras”, ale z niskiego poziomu kompetencji międzykulturowych, czyli z braku kontaktów z innymi kulturami, co przejawia się strachem i uleganiem stereotypom rasowym i kulturowym[20].

Według Marcina Kornaka, założyciela Stowarzyszenia „Nigdy Więcej”, wieloletnie zaniechania oraz bierność państwa i wymiaru sprawiedliwości zrodziły na skrajnej prawicy i wśród rasistowskich pseudokibiców poczucie bezkarności i butę[21]. Podobną opinię wypowiedział Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar w 2017 r.: „Niestety, w Polsce panuje w tym temacie atmosfera milczenia. Jeśli coś się złego wydarzy, to nie ma naturalnej reakcji ze strony polityków partii rządzącej, w postaci stanowczego potępienia takich zachowań. Jest za to granie statystykami i tłumaczenie, że to tylko „jakiś wybryk chuligański””[22]. Według byłej Rzecznik Praw Obywatelskich, Ewy Łętowskiej, główne problemy słabej reakcji wymiaru sprawiedliwości na przestępstwa „z nienawiści” tkwią w aksjologicznej niewrażliwości prokuratury i sądów na przestępstwa z nienawiści. To owocuje częstym umarzaniem spraw wszczętych lub niedopatrzeniem się na tle poszczególnych wypadków nawoływania do nienawiści „na tle” (zniewagi „na tle”) przynależności do grupy wykluczanej[8]. Z tymi opiniami zgadza się Marcin Deutschmann, pisząc: „problemem jest postawa polskich władz, które na [zjawiska rasistowskie] przyzwalają i bagatelizują problem, a czasami nawet swoimi wypowiedziami go eskalują. Populiści używają społecznych strachów i budzą w społeczeństwie emocje, dzięki którym mogą łatwo zyskać społeczne poparcie”[1].

Działania przeciw rasizmowi

edytuj
 
Baner niesiony w trakcie antyrasistowskiego marszu w Warszawie w 2023.

Po upadku komunizmu w Polsce powstało wiele organizacji mniejszościowych – niektóre mniejszości zostały uznane i niektóre z nich otrzymały pomoc z funduszy społecznych dla niektórych swoich działań[4]. Istnieją też instytucje (głównie pozarządowe), których główną misją jest walka z rasizmem i ksenofobią, m.in. Stowarzyszenie „Nigdy Więcej” i Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych[1].

Na początku lat 90. Sejm rozpoczął prace legislacyjne nad ustawą o mniejszościach, która została uchwalona w 2005 r. (Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym)[4][23]. Ustawa ta zapewnia pewną ochronę prawną dla grup uznanych za mniejszości w Polsce, nie obejmuje jednak grup, które nie zostały uznane za mniejszości, ani obcokrajowców (turystów lub pracowników tymczasowych)[4].

Obecna konstytucja Polski (z roku 1997) stwierdza, że każda dyskryminacja, w tym domyślnie na tle rasowym, jest niedozwolona[2].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h Marcin Deutschmann, Rasizm w Polsce w kontekście problemów migracyjnych. Próba diagnozy, „Studia Krytyczne” (4), 2017, s. 71–85, ISSN 2450-9078 [dostęp 2020-09-23] (pol.).
  2. ↑ a b Maciej Strutyński, Rasizm w koncepcjach środowisk politycznych w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, „Tematy z Szewskiej” (Rasa 4(14)/2014), 2014, s. 33–49, ISSN 1898-3901 [dostęp 2020-11-05] (pol.).
  3. ↑ a b c Mustafa Switat, Rasizm i mechanizmy mu pokrewne w kontekście badań nad diasporą arabską w Polsce, „Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny”, 44 (1 (167)), 2018, ISSN 2081-4488 [dostęp 2020-11-05] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f „Responding to racism in Poland”, European Network Against Racism (Europejska Sieć Przeciwko Rasizmowi). 2012. (pdf).
  5. ↑ Marcin Lis, GUS podał szacowaną liczbę cudzoziemców w Polsce. Przekroczyła dwa miliony [online], Business Insider, 4 czerwca 2020 [dostęp 2020-11-03] (pol.).
  6. ↑ Omuła-Rudzka M. (2020). Komunikat z badań CBOS. Stosunek do innych narodów. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej .
  7. ↑ a b Agnieszka Mikulska, Rasizm w Polsce (2010). Helsińska Fundacja Praw Człowieka. https://forummigracyjne.org/files/170/Rasizm%20w%20Polsce%20-raport%20HFHR.pdf
  8. ↑ a b Ewa Łętowska: Problem wymiaru sprawiedliwości. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  9. ↑ Zapis przebiegu posiedzenia Komisji mniejszości Narodowych i Etnicznych(Nr 50) z dnia 24 lipca 2013 r., [w:] sejm.gov.pl [online], Kancelaria Sejmu – Biuro Komisji Sejmowych [dostęp 2020-06-01].
  10. ↑ Marcin Kornak: Brunatna Księga. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  11. ↑ Redakcja. Brunatna Księga w Sejmie. „NIGDY WIĘCEJ”. 21, s. 7, wiosna-lato 2014. Warszawa: Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ”. ISSN 1428-0884. 
  12. ↑ Robert Biedroń w Sejmie o Brunatnej Księdze i przestępstwach z nienawiści, 22.11.2012.. YouTube. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  13. ↑ Marcin Kornak: BRUNATNA KSIĘGA HAŃBY. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  14. ↑ Marcin Kornak: KRONIKA RASISTOWSKIEJ PRZEMOCY I NIENAWIŚCI. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  15. ↑ Marcin Kornak: RASIZM I PRZEMOC – ROSNĄCE ZAGROŻENIE!. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  16. ↑ FIFA o rasizmie w polskiej piłce – wiadomosci.ngo.pl [online], wiadomosci.ngo.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-21].
  17. ↑ PMEDIA | Platforma Medialna PMedia.pl [online], sport.pmedia.pl [dostęp 2017-11-26].
  18. ↑ Aleksander Sztejnberg, Tadeusz Jasiński, Problem rasizmu i dyskryminacji rasowej na polskich stadionach z perspektywy studentów przyszłych nauczycieli wychowania fizycznego, „Forum Oświatowe”, 29 (1(57)), 12 lipca 2017, s. 167–184, ISSN 2450-3452 [dostęp 2020-09-24] (pol.).
  19. ↑ Zestawienie liczbowe dotyczące postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców w 2016 roku | Urząd do Spraw Cudzoziemców [online], udsc.gov.pl [dostęp 2017-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-18].
  20. ↑ Szymon Graniczka: „Polska duchowego przebudzenia” – rozmowa z Johnem Godsonem. Onet, 3 grudnia 2010.
  21. ↑ Redakcja „Nigdy Więcej”: BIERNOŚĆ ZRODZIŁA BUTĘ – OSTRZEGAŁ MARCIN KORNAK. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  22. ↑ W Polsce rośnie fala nienawiści wobec obcokrajowców? Bodnar: jest coraz gorzej - Wiadomości [online], web.archive.org, 13 stycznia 2017 [dostęp 2020-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-13].
  23. ↑ Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-11-03].

Czytaj więcej

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Rasizm_w_Polsce&oldid=74266061”