Ramienica pospolita
Ramienica pospolita (Chara vulgaris) – gatunek ramienicy, jeden z pierwszych opisanych przez Linneusza, a niedługo później przez Jana Kluka[3].
| |||||
| Systematyka[1] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Gromada | |||||
| Klasa | |||||
| Rząd |
ramienicowce (Charales) | ||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Sekcja |
Chara | ||||
| Gatunek |
ramienica pospolita | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Chara vulgaris L. Sp. Pl.2. 1753: 1156[2] | |||||
| |||||
Morfologia
edytuj- Pokrój
Stosunkowo nieduży makroglon (zwykle 10–50 cm długości) o silnie rozgałęzionej plesze. Cienka (0,5-1 mm średnicy) nibyłodyga i nibyliście. Plecha o żywej, jasnozielonej barwie, zwykle dość słabo jak na ramienicę inkrustowana węglanem wapnia, przez co wiotka i niemal płożąca się po dnie. Roślina jednopienna[4].
Dwurzędowe, czasem niezupełne, zwłaszcza na nibyliściach. Rzędy główne znacznie słabiej wykształcone niż boczne, przez co stanowią widoczne bruzdy, z których wyrastają kolce[4].
- Nibyliście
O zmiennej długości, cienkie. Wyraźnie zagięte do wewnątrz. 5–10 (najczęściej 6–7) w okółku. 6–12 (zwykle 7–8) członów, z czego kilka okorowanych, a kilka (czasem nawet wszystkie) nieokorowanych. Te ostatnie często wydłużone i zaokrąglone[4].
- Nibylistki
Wyraźne. Wewnętrzne przeważnie długie i cienkie, widoczne gołym okiem, podczas gdy na zewnątrz znacznie słabiej wykształcone (brodawkowate lub w ogóle brak). Wewnętrzne nie tylko znacznie dłuższe od lęgni, ale nieraz dłuższe od członów nibyliści[4].
- Kolce
Wałeczkowate lub brodawkowate. Jako że wyrastają w bruzdach, niekiedy słabo widoczne. Pojedyncze. W górnej części międzywęźla skierowane ku dołowi. W dolnych międzywęźlach słabiej wykształcone[4].
- Przylistki
W dwurzędowych okółkach. Przylistki górnego okółka zwykle nieco dłuższe niż dolnego. Wałeczkowate lub brodawkowate, zwykle po dwie pary pod nibyliściem[4].
- Plemnie
Pojedyncze. W 3–4 pierwszych węzłach nibyliści okorowanych. Czerwonawe, wyraźnie mniejsze od lęgni[4] (0,5 mm średnicy)[1].
- Lęgnie
Pojedyncze, choć rzadko mogą znaleźć się dwie plemnie i jedna lęgnia w węźle. W 3–4 pierwszych węzłach nibyliści okorowanych. Zielonopomarańczowe. Koronka bardzo krótka, szeroka u podstawy[4]. Lęgnie o 0,9 mm długości. Oospory brązowe, choć mogą wystąpić czarne[1].
- Zmienność
Znane jest wiele form morfologicznych. W wodach płytkich, przybrzeżnych, zwykle mniejsze i delikatniejsze formy (do 20 cm). Na głębszych stanowiskach formy o wydłużonych tak międyzwęźlach (do 14 cm), jak i nibyliściach (do 5 cm)[4]. Niektóre formy są bardziej inkrustowane, przez co zielonoszare. Forma Ch. vulgaris f. papillata ma kolce o długości dorównującej średnicy nibyłodygi. Postacie występujące w Ameryce Południowej opisywano jako odrębny gatunek Ch. magellanica[1].
- Podobne gatunki
Biologia
edytujRoślina wieloletnia[4], wówczas często ze starych roślin wyrastają nowe nibyłodygi albo jednoroczna[1].
Wśród steroli najpospolitszy w ciele ramienicy pospolitej jest klionasterol, a na drugim miejscu 28-izofukosterol. Cholesterol występuje w niewielkich ilościach[5].
Ekologia
edytuj
Gatunek słodkowodny, choć spotykany w wodach lekko słonawych. Występuje głównie w małych zbiornikach – astatycznych, stawach, torfiankach, rowach, starorzeczach, znosząc przejściowe wynurzenie. Rzadziej w dużych jeziorach i rzekach. W wodach płytkich, gdyż jest rośliną światłolubną. Preferuje wody mezotroficzne i słabo eutroficzne oraz podłoże organiczne, ale występuje też na mineralnym. Rzadko tworzy zespół roślinny Charetum vulgaris (wyróżniano również zespół Charetum foetidae) w postaci łąki ramienicowej[4]. Zespół ten występuje głównie w niedużych zbiornikach o zmiennym poziomie wody, przy czym raczej są to miejsca płytkie (do 0,5–1 m) o podłożu z różnym stopniem zamulenia. Często jest zbiorowiskiem pionierskim w nowo utworzonych zbiornikach wodnych[6]. Niegdyś uważano, że obniża jakość pitną wody, w której występuje[3]. Jest jednym z dwóch częściej występujących w polskich ciekach gatunków ramienic[4], w związku z czym jej obecność jest uwzględniana przy makrofitowej ocenie jakości wód rzek. Przy wyliczaniu wskaźnika MIR przedstawiciele rodzaju Chara są rozpatrywani łącznie, a przypisana im wartość L=6 oznacza, że są indykatorami wód mezotroficznych, dość czystych[7].
- Występowanie
Występuje w większej części Europy, jak również w Ameryce, Australii i Azji[1]. W Polsce spotykana w całym kraju[4], a zbiorowiska częste są w jego środkowej części[6].
Zagrożenia i ochrona
edytujWedług Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jest gatunkiem narażonym, ale nie podlega w Polsce ochronie gatunkowej[4]. Jednak obecność jej zbiorowiska w zbiorniku jest podstawą do objęcia go ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Anders Langangen: Chara vulgaris Linnaeus. AlgaeBase. [dostęp 2012-01-16]. (ang.).
- ↑ Carl von Linné: Species plantarum : exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Sztokholm: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1156.
- ↑ a b Jan Krzysztof Kluk: Dykcyonarz roślinny. T. 1: A-E. s. 118.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 58–59, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.
- ↑ G.W. Patterson. Sterols of Nitella flexilis and Chara vulgaris. „Phytochemistry”. 11 (12), s. 3481–3483, grudzień 1972. DOI: 10.1016/S0031-9422(00)89842-8. (ang.).
- ↑ a b Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 47–49, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2. (pol.).
- ↑ Metoda oceny i klasyfikacji rzek na podstawie makrofitów. W: Krzysztof Szoszkiewicz, Janina Zbierska, Szymon Jusik, Tomasz Zgoła: Makrofitowa Metoda Oceny Rzek : Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2010, s. 60–68. (pol.).
- ↑ Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Jacek Herbich (red.). T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1. (pol.).