Rachmil Bryks
Rachmil Bryks, także Jerachmiel Bryks[1] (hebr. ירחמיאל בריקס, ur. 12 kwietnia 1912 w Skarżysku-Kamiennej, zm. 2 października 1974 w Nowym Jorku)[2][3] – poeta i nowelista jidysz, więzień obozu KL Auschwitz.
| Data i miejsce urodzenia |
12 kwietnia 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 października 1974 |
| Zawód, zajęcie |
poeta, pisarz |
Życiorys
edytujWychowywał się w chasydzkiej rodzinie w Skarżysku-Kamiennej[4]. W młodości przeprowadził się do Łodzi, gdzie m.in. występował w teatrze jidysz[3] i pracował jako kapelusznik i malarz pokojowy. Podczas II wojny światowej przebywał w łódzkim getcie (1940–1944). W sierpniu 1944 został wywieziony do KL Auschwitz, a później do obozów Salzgitter-Watenstedt, Ravensbruck i Wöbbelin[3]. 2 maja 1945 Armia Amerykańska wyzwoliła go z obozu koncentracyjnego, następnie zaś, dzięki pomocy Czerwonego Krzyża, powracał do zdrowia w Sztokholmie[5]. W Szwecji mieszkał do 1949, kiedy to przeprowadził się do Nowego Jorku[3].
Życie prywatne
edytujOd 1946 jego żoną była Hinde Irene z domu Wolf, z którą miał dwie córki: Myriam Serlę[4] oraz działeczkę jidysz Bellę Bryks-Klein (1949–2024)[6].
Twórczość
edytujJako poeta zadebiutował wierszem łódzkim czasopiśmie jidysz Inzl. Po II wonie światowej publikował na łamach prasy światowej jidysz, m.in. w: Tog, Forverts, Zamlungen, Jidisze Kultur, Amerikaner i Unzer cajt w Nowym Jorku; Lebns-fragn, Nayvelt i Letste nayes w Tel Awiwie; Keneder odler i Idishe zhurnal w Kanadzie; Dorem-afrike i Afrikaner idishe tsaytung w Johannesburgu; Unzer weg i Naye prese w Paryżu; oraz Der weg w Meksyku[3]. Jest autorem kilku książek, w tym poezji i wspomnień, które zostały przetłumaczone na angielski, hebrajski, niemiecki, włoski i szwedzki[4].
Publikacje
edytuj- Jung grin maj (pol. Młody, zielony maj), poezja, Łódź, 1939.
- Af kidesh hashem un andere dertseylungen (pol. Dla uświęcenia imienia Bożego i inne historie), Nowy Jork: Bukh-komitet, 1952.
- Der „keyser” in geto (pol. „Cesarz” getta), powieść, Nowy Jork: Bukh-komitet, 1961
- Geto fabrik 76 (pol. Fabryka getta 76), wiersze, Nowy Jork: Blokh, 1967;
- Di papirene kroyn (pol. Papierowa korona), powieść. Nowy Jork: Blokh, 1969,
- Di vos zaynen nisht geblibn, dertseylungen (pol. Ci, którym się nie udało, historie), Nowy Jork-Tel Awiw: Bukh-komitet, 1972,
- Di antloyfers, fun gsise tsum lebn, memuarn fun getos un katsetn (pol. Ci, którzy uciekli, z agonii śmierci do życia, wspomnienia z gett i obozów koncentracyjnych), Nowy Jork, 1975[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Magdalena Kamińska, Agnieszka Chojnacka, Joanna Podolska (red.), Drzewa Pamięci: 10 opowieści z łódzkiego getta = Trees of Remembrance: 10 stories from the Łódź ghetto, Park Ocalałych, Łódź: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, 2014, s. 21, ISBN 978-83-63182-20-5 [dostęp 2025-01-17].
- ↑ Judith M. Daniels JacobRader-Marcus, The concise dictionary of American Jewish biography, Brooklyn, NY: Carlson Publishing, 1994 [dostęp 2025-01-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f Briks, Yerakhmiel (April 12, 1912–October 2, 1974) – the Congress for Jewish Culture [online], congressforjewishculture.org [dostęp 2025-01-17] (ang.).
- ↑ a b c Rachmil Bryks [online], In geveb [dostęp 2025-01-17] (ang.).
- ↑ Rachmil Bryks, May God Avenge Their Blood: A Holocaust Memoir Triptych, Rowman & Littlefield, 20 maja 2020, s. 261, ISBN 978-1-7936-2103-0 [dostęp 2025-01-17] (ang.).
- ↑ Miri Koral, Bella Bryks Klein, beloved Yiddish activist in Tel Aviv, has died [online], The Forward, 20 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-17] (ang.).