Pszonak drobnokwiatowy

Pszonak drobnokwiatowy
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	pszonak
Gatunek	pszonak drobnokwiatowy
	Nazwa systematyczna
	Erysimum cheiranthoides L.; Sp. pl. 2:661. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pszonak drobnokwiatowy (Erysimum cheiranthoides L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych.

Zasięg geograficzny

Rodzimy obszar jego występowania obejmował Europę (oprócz basenu Morza Śródziemnego) oraz dużą część Azji. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się w niektórych rejonach Ameryki Północnej i nadal się rozprzestrzenia^[3]. Obecnie jest już pospolity w całej Ameryce Północnej, Europie i Azji, występuje także w Ameryce Środkowej, na Ziemi Ognistej w Ameryce Południowej, Nowej Zelandii i Sudanie w Afryce^[4]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu, w górach dochodzi do wysokości upraw^[5].

We florze Polski był uważany za gatunek rodzimy, apofit. Obecnie jednak nie wyklucza się, że może być archeofitem^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, nie rozgałęziająca się, o wysokości do 60 cm. Posiada podłużne listewki, jest fioletowo nabiegła u podstawy i szorstka, owłosiona dwoma rodzajami włosków: dwuramiennymi i gwiazdkowatymi^[5].
Liście: Lancetowate, całobrzegie lub nieregularnie ząbkowane. Górne bezogonkowe i węższe od dolnych, dolne ogonkowe. Wszystkie szorstkie, porośnięte dwoma rodzajami włosków (podobnie jak łodyga). Liście mają wyraźny nerw środkowy, pozostałe nerwy są praktycznie niewidoczne^[5].
Kwiaty: Żółte, zebrane w baldachogrono. Kwiaty drobne, wyrastające na szypułkach o długości około dwukrotnie większej od kielicha. Kielich 4-działkowy. Korona z 4 długimi, klinowatymi płatkami o długości do 3 mm^[5].
Owoce: Wyrastające na krótkich i grubych szypułkach długie, równowąskie i nieco spłaszczone łuszczyny o długości do 2,5 cm z dzióbkiem o długości do 1 mm^[5]. Łuszczyna jest naga, lub bardzo delikatnie owłosiona^[6]. Nasiona rdzawobrunatne o zróżnicowanym kształcie, czasami z błoniastym skrzydełkiem^[5]. Zawierają około 40% tłuszczów^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Kwitnie od maja do września. Jest samopylna, lub zapylana przez błonkówki. Słupki i pręciki dojrzewają równocześnie^[6].
Siedlisko: Siedliska ruderalne i segetalne: pola, wysypiska, nieużytki, drogi, nasypy kolejowe, rumowiska, przydroża. Gleby nieco wilgotne, luźne, ubogie w wapń^[8]. Na polach uprawnych jest chwastem, głównie roślin okopowych i zbóż^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Erysimo-Melilotetum^[9].
Roślina trująca: Zjedzona w większych ilościach może u domowych zwierząt (głównie koni i krów) wywołać zaburzenia w pracy układu pokarmowego^[8].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 16^[10].
Korelacje międzygatunkowe: Pasożytuje na nim grzyb Erysiphe cruciferarum wywołujący mączniaka prawdziwego^[11].

Zastosowanie

Roślina lecznicza: ziele Herba Erysimi i nasiona Semen Erysimi zawierają nasercowe glikozydy: eryzyminę i eryzymozyd, witaminę C oraz sole mineralne. Stosowane były jako środek nasercowy i moczopędny. Obecnie w Polsce wyszły z użycia, w tym celu w farmakologii zazwyczaj wykorzystywany jest pszonak Perowskiego^[12].

Zwalczanie

Zwalczanie pszonaka drobnokwiatowego w uprawach polega głównie na stosowaniu prawidłowego płodozmianu, właściwych zabiegach agrotechnicznych, wysiewaniu materiału siewnego oczyszczonego z nasion chwastów oraz bronowaniu pożniwnych podorywek. Chemicznie zwalcza się go rzadko – dopiero wtedy, gdy rozwija się licznie mimo zastosowanych metod profilaktyki i uprawy gleby. Zazwyczaj stosuje się w tym celu herbicydy zawierające glifosat. Opryskiwań dokonuje się przed założeniem plantacji lub w uprawkach pożniwnych^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-19].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ ^a ^b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b Notatnik rolnika. Pszonak drobnokwiatowy. [dostęp 2018-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-19)].
↑ ^a ^b Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Malcolm Storey: Erysimum cheiranthoides L. (Treacle Mustard, Treacle-mustard). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
↑ ^a ^b Pszonak drobnokwiatowy – niezbyt urodziwy chwast preferujący ugory i zaniedbane pola. [dostęp 2018-01-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[discover-4] Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-19].

[sudnik-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[seidl-6] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[notatnik-7] Notatnik rolnika. Pszonak drobnokwiatowy. [dostęp 2018-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-19)].

[mowszowicz-8] Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

[matuszkiewicz-9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rutkowski-10] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[bioinfo-11] Malcolm Storey: Erysimum cheiranthoides L. (Treacle Mustard, Treacle-mustard). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].

[pszonak-12] Pszonak drobnokwiatowy – niezbyt urodziwy chwast preferujący ugory i zaniedbane pola. [dostęp 2018-01-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]