Przytulia właściwa

Przytulia właściwa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	przytulia
Gatunek	przytulia właściwa
	Nazwa systematyczna
	Galium verum L.; Sp. pl. 1:107. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przytulia właściwa^[3] (Galium verum L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny marzanowatych. Znany też jako przytulia żółta^[4]. Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji i Afryce Północnej^[5]. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona lub pokładająca się, o wysokości do 1 m, niemal obła, krótko owłosiona. Roślina pod ziemią posiada trwałe kłącze wytwarzające rozłogi.

Liście: Ulistnienie okółkowe, w okółku 8-12 liści. Liście o szerokości 1-2 mm, ostro zakończone, równowąskie lub lancetowate, przeważnie podwinięte. Mają jeden tylko nerw główny, są całobrzegie, jaśniejsze i kutnerowate na spodniej stronie.
Kwiaty: Zebrane w wydłużone i gęsto owłosione kwiatostany wyrastające po dwa z okółków liści. Kwiaty promieniste, małe, pachnące miodem, na szypułkach o długości 3-4 mm, poziomo odstających. Korona zrosłopłatkowa o średnicy 2-3 mm, krótkiej rurce, złożona z 4 żółtych płatków. Wewnątrz niej 4 przyrośnięte do niej pręciki i 1 słupek z dolną zalążnią i dwoma szyjkami o główkowatych znamionach. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym.

Owoc: Rozłupnia rozpadająca się na dwa nagie i gładkie orzeszki.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwiaty przedprątne, kwitną od lipca do września, zapylane są przez drobne muchówki. Siedlisko: suche łąki, miedze, zarośla. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Trifolio-Geranietea^[6]. Jest jedną z roślin żywicielskich gąsienic motyla zmrocznika pazika i wielu gatunków zawisaków.

Zastosowanie

Dawniej stosowana wymiennie zamiast podpuszczki przy produkcji serów podpuszczkowych^[7]. Obecnie wciąż wykorzystywana przy wyrobie angielskiego sera Gloucester.

Zmienność

Tworzy mieszańce z przytulią białą, p. leśną i p. siną^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 427. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4
↑ Moszyński Kazimierz. Kultura ludowa Słowian. t. I, 1929-1939 ISBN 978-83-61889-12-0
↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8

Bibliografia

D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).

[checklist2002-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Mowszowicz79-4] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 427. ISBN 83-01-00129-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[6] Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4

[7] Moszyński Kazimierz. Kultura ludowa Słowian. t. I, 1929-1939 ISBN 978-83-61889-12-0

[8] Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]