Przeludnienie
Przeludnienie – występowanie nadmiernej liczby ludności, której środowisko naturalne nie jest w stanie utrzymać (pod względem pożywienia, wody pitnej, powietrza do oddychania itp.). W ujęciu bardziej naukowym, mamy do czynienia z przeludnieniem, gdy ślad ekologiczny ludności na danym obszarze geograficznym przekracza pojemność środowiska i szkodzi środowisku szybciej niż natura może je naprawić, co potencjalnie prowadzi do załamania ekologicznego i społecznego. Przeludnienie może dotyczyć ludności danego regionu lub całego świata[1].
Przeludnienie może wynikać ze wzrostu liczby urodzeń, spadku współczynnika umieralności, wzrostu imigracji i wyczerpania zasobów. Bardzo słabo zaludnione obszary mogą być przeludnione, jeśli obszar ten ma słabą lub nieistniejącą zdolność do podtrzymania życia, np. pustynia.
Bardziej kontrowersyjną definicją przeludnienia, postulowaną przez Paula Ehrlicha, jest sytuacja, w której ludność pogrążona jest w procesie wyczerpywania nieodnawialnych zasobów. Zgodnie z tą definicją, zmiany w stylu życia mogą spowodować, że przeludniony obszar nie będzie już przeludniony bez zmniejszenia liczby ludności lub na odwrót[2][3][4].
Naukowcy sugerują, że całościowy wpływ człowieka na środowisko, spowodowany przeludnieniem, nadmierną konsumpcją, zanieczyszczeniem i rozprzestrzenianiem się technologii, zapoczątkował nową epokę geologiczną zwaną antropocenem.
Obecna dynamika populacji
edytuj
Na dzień 16 listopada 2019 r. liczba ludności na świecie szacowana jest na 7,744 mld[5] lub na 7,611 mld według United States Census Bureau[6] i ponad 7 miliardów przez Organizację Narodów Zjednoczonych[7][8][9]. Większość współczesnych szacunków dotyczących pojemności środowiska na Ziemi przy obecnych warunkach wynosi od 4 do 16 miliardów. W zależności od zastosowanego szacunku przeludnienie mogło już nastąpić.
Niemniej jednak gwałtowny wzrost liczby ludności w ostatnim czasie wywołał niepokój. Przewiduje się, że liczba ludności będzie wynosić od 8 do 10,5 mld między rokiem 2040[10][11] a 2050[12]. W 2017 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych podniosła średnią prognozowaną liczbę ludności do 9,8 mld w roku 2050 i 11,2 mld w roku 2100[13].
Gwałtowny wzrost liczby ludności na świecie w ciągu ostatnich trzech stuleci wzbudził obawy, że planeta może nie być w stanie utrzymać przyszłej, a nawet obecnej liczby jej mieszkańców. W oświadczeniu panelu InterAcademy Panel Statement on Population Growth, około 1994 r., stwierdzono, że wiele problemów środowiskowych, takich jak rosnący poziom dwutlenku węgla w atmosferze, globalne ocieplenie i zanieczyszczenia, są dodatkowo pogłębiane przez ekspansję ludności[14].
Historia
edytujŚwiatowa populacja nieustannie wzrastała od końca okresu czarnej śmierci, czyli około 1350 r.[15], aczkolwiek najbardziej znaczący wzrost odnotowuje się od lat 50. ubiegłego wieku, głównie ze względu na postęp w medycynie i wzrost wydajności produkcji rolnej.
Ze względu na swój dramatyczny wpływ na zdolność człowieka do uprawy żywności, metoda Habera posłużyła jako „detonator eksplozji ludności”, umożliwiając wzrost liczby ludności na świecie z 1,6 mld w 1900 r. do 7,7 mld w listopadzie 2018 r.[16]
Historia obaw o przeludnienie
edytuj
Troska o przeludnienie jest zagadnieniem antycznym. Tertulian był mieszkańcem miasta Kartaginy w II w. p.n.e., kiedy liczba ludności świata wynosiła około 190 milionów (tylko 3-4% tego, czym jest dzisiaj). Podkreślił on w szczególności: "To, co łączy się najczęściej z naszymi przemyśleniami (i skargami), to nasza rozkwitająca populacja. Nasza liczebność jest uciążliwa dla świata, który nie może nas wspierać...... W samym swoim dziele zaraza i głód, wojny i trzęsienia ziemi muszą być traktowane jako remedium dla narodów, jako środek do okrzesywania luksusu rasy ludzkiej". Wcześniej Platon, Arystoteles i inni również poruszyli ten temat[17].
Na przestrzeni całej odnotowanej historii wzrost populacji był zazwyczaj powolny pomimo wysokiego wskaźnika urodzeń, z powodu wojen, plag i innych chorób oraz wysokiej śmiertelności niemowląt. W ciągu 750 lat poprzedzających rewolucję przemysłową liczba ludności na świecie rosła bardzo powoli, pozostając poniżej 250 milionów[18].
Na początku XIX wieku liczba ludności na świecie wzrosła do miliarda osób, a intelektualiści tacy jak Thomas Malthus przewidzieli, że ludzkość przewyższy dostępne zasoby, ponieważ skończona ilość terenów nie będzie w stanie utrzymać populacji o nieograniczonym potencjale wzrostu[19]. Merkantyliści utrzymywali, że wielka liczba ludności była formą bogactwa, która umożliwiała tworzenie większych rynków i armii.
Historia wzrostu ludności
edytujZagrożenia i skutki
edytuj
Większość biologów i socjologów postrzega przeludnienie jako poważne zagrożenie dla jakości życia ludzkiego[20][21]. Niektórzy zagorzali ekologowie, tacy jak radykalny myśliciel i polemista Pentti Linkola, postrzegają przeludnienie ludzi jako zagrożenie dla całej biosfery[22].
Ubóstwo oraz współczynnik umieralności niemowląt i dzieci
edytujOrganizacja Narodów Zjednoczonych wskazuje, że około 850 milionów ludzi jest niedożywionych lub głodujących[23], a 1,1 miliarda ludzi nie ma dostępu do bezpiecznej wody pitnej[24]. Od 1980 roku światowa gospodarka odnotowała wzrost o 380 procent, ale liczba osób żyjących za mniej niż 5 USD dziennie wzrosła o ponad 1,1 mld[25].
Raport ONZ o rozwoju społecznym z 1997 r. głosi: "W ciągu ostatnich 15-20 lat ponad 100 krajów rozwijających się i kilka krajów Europy Wschodniej ucierpiało z powodu katastrofalnych niepowodzeń w zakresie wzrostu gospodarczego. Obniżenie poziomu życia było głębsze i trwalsze niż to, co zaobserwowano w krajach uprzemysłowionych podczas kryzysu w latach trzydziestych XX wieku. W rezultacie dochód ponad miliarda ludzi spadł poniżej poziomu sprzed 10, 20 lub 30 lat". Podobnie, chociaż zmniejszył się odsetek "głodujących" ludzi w Afryce Subsaharyjskiej, bezwzględna liczba głodujących ludzi wzrosła z powodu wzrostu liczby ludności. Odsetek ten spadł z 38% w 1970 r. do 33% w 1996 r. i oczekuje się, że do 2010 r. wyniesie 30%[26]. Jednak liczba ludności tego regionu wzrosła mniej więcej dwukrotnie w latach 1970-1996. Żeby liczba głodujących utrzymała się na stałym poziomie, odsetek ten musiałby spaść o ponad połowę[27][28].
Wpływ na środowisko
edytujWiesz, kiedy po raz pierwszy powołaliśmy WWF, naszym celem było uratowanie zagrożonych gatunków przed wyginięciem. Ale ponieśliśmy całkowitą porażkę, nie udało nam się uratować ani jednego gatunku. Gdybyśmy tylko włożyli wszystkie te pieniądze w prezerwatywy, moglibyśmy zrobić coś dobrego[29].
Przeludnienie w znacznym stopniu wpływa negatywnie na środowisko naturalne Ziemi, począwszy co najmniej od XX wieku[21]. Według Global Footprint Network "obecnie ludzkość używa równowartości 1,5 planety, aby zapewnić zasoby, jakich potrzebuje"[30]. Degradacja środowiska ma również konsekwencje gospodarcze w postaci zanikania usług ekosystemowych[31].
Według Worldwatch Institute, gdyby Chiny i Indie zużywały tyle samo zasobów na mieszkańca, co Stany Zjednoczone, w 2030 r. każde z nich wymagałoby całej planety Ziemi, aby zaspokoić swoje potrzeby[32]. W dłuższej perspektywie może to doprowadzić do nasilenia konfliktu o kurczące się zasoby[33], a w najgorszym przypadku do katastrofy maltuzjańskiej.
Wiele badań łączy wzrost liczby ludności z emisją gazów cieplarnianych i wpływem na zmiany klimatyczne[34][35]. Przewiduje się, że światowe spożycie mięsa wzrośnie aż o 76% do 2050 r., podczas gdy liczba ludności na świecie wzrośnie do ponad 9 mld, co spowoduje dalszą utratę różnorodności biologicznej i wzrost emisji gazów cieplarnianych[36][37].
Utrata różnorodności biologicznej i szóste masowe wymieranie
edytujPrzeludnienie, utrzymujący się wzrost liczby ludności i nadmierna konsumpcja są głównymi czynnikami powodującymi utratę różnorodności biologicznej oraz szóste (i bieżące) masowe wymieranie gatunków[38][39][40][41][42]. Obecne tempo wymierania może sięgać nawet 140 000 gatunków utraconych rocznie w wyniku działalności człowieka, w tym poprzez zastosowanie systemu żarowego, który czasami jest praktykowany przez niektórych rolników, zwłaszcza w krajach o szybko rosnącej populacji wiejskiej, co doprowadziło do zmniejszenia liczby siedlisk w lasach tropikalnych[43].
Zanieczyszczenie
edytujPropozycje ograniczenia przeludnienia
edytujZaproponowano kilka strategii mających na celu ograniczenie przeludnienia.
Polityka demograficzna
edytujWyróżnia się kilka działań mających na celu ograniczenie wzrostu populacji:
- Poprawa dostępu do antykoncepcji i edukacji seksualnej[44]
- Zmniejszenie liczby zgonów niemowląt, aby rodzice, wiedząc, że przynajmniej część ich potomstwa osiągnie wiek dorosły, decydowali się na mniejszą liczbę dzieci
- Poprawa pozycji społecznej kobiet w celu umożliwienia odejścia od tradycyjnego podziału ról płciowych w pracy[45]
- Planowanie rodziny[45]
- Propagowanie modelu małodzietnej rodziny – z jednym lub dwojgiem dzieci
- Promowanie świeckich kultur i społeczeństw, w celu zmniejszania współczynnika dzietności[46].
Kolonizacja kosmosu
edytujRozwiązaniem problemu wyczerpywania się zasobów Ziemi może być kolonizacja kosmosu[47]. Chociaż wiele zasobów Ziemi nie jest odnawialnych, kolonie podtrzymujące życie poza planetą mogłyby zaspokoić większość zapotrzebowania planety na zasoby. Wraz z dostępnością surowców pozaziemskich popyt na zasoby ziemskie by spadał[48].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Ian Sample, Global food crisis looms as climate change and population growth strip fertile land, „The Guardian”, 31 sierpnia 2007, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ Anne H., Ehrlich, The population explosion, London, s. 39–40, ISBN 0-09-174551-9, OCLC 59050021 [dostęp 2019-11-16].
- ↑ Anne H. Ehrlich, One with Nineveh : politics, consumption, and the human future, wyd. 1st Island Press pbk. ed, Washington: Island Press, 2005, s. 76–180, 256, ISBN 1-59726-031-2, OCLC 61853346 [dostęp 2019-11-16].
- ↑ Anne H. Ehrlich, Healing the planet : strategies for resolving the environmental crisis, Reading, Mass.: Addison-Wesley, 1991, s. 6–8, 12, 75, 96, 241, ISBN 0-201-55046-6, OCLC 23648842 [dostęp 2019-11-16].
- ↑ World Population Clock: 7.7 Billion People (2019) - Worldometers [online], www.worldometers.info [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ U.S. and World Population Clock [online], www.census.gov [dostęp 2019-11-16].
- ↑ UN sets out population challenges [online], 26 października 2011 [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ Jasmine Coleman, World's 'seven billionth baby' is born, „The Guardian”, 31 października 2011, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ 7 billion people is a 'serious challenge' [online], UPI [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ Population - Worldometers [online], www.worldometers.info [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ International Data Base World Population Summary - U.S. Census Bureau [online], web.archive.org, 7 lipca 2010 [dostęp 2019-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-07].
- ↑ Department of Economic and Social Affairs, United Nations Population Division [online], www.un.org [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ World population projected to reach 9.8 billion in 2050, and 11.2 billion in 2100 [online], UN DESA | United Nations Department of Economic and Social Affairs, 21 czerwca 2017 [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ Joint statement by fifty-eight of the world's scientific academies - The InterAcademy Panel on International Issues [online], web.archive.org, 10 lutego 2010 [dostęp 2019-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2010-02-10].
- ↑ 29 January 2008 Will DunhamABC/Reuters Tuesday, Black death 'discriminated' between victims [online], www.abc.net.au, 29 stycznia 2008 [dostęp 2019-11-16] (ang.).
- ↑ Vaclav Smil, Detonator of the population explosion, „Nature”, 400 (6743), 1999, s. 415–415, DOI: 10.1038/22672, ISSN 0028-0836 [dostęp 2019-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2011-04-01] (ang.).
- ↑ R.E. Roberts, The Theology of Tertullian (1924), Chapter 5 (pp.79-119) [online], www.tertullian.org [dostęp 2019-11-16].
- ↑ Moffett, George D., 1943-, Critical masses : the global population challenge, New York: Viking, 1994, ISBN 0-670-85235-X, OCLC 30111000 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Bernard M. Baruch, An Essay On The Principle Of Population, 1798 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Edward O. Wilson, The future of life, wyd. 1st ed, New York: Alfred A. Knopf, 2002, ISBN 0-679-45078-5, OCLC 47240796 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ a b Ron. Nielsen, The little green handbook : seven trends shaping the future of our planet, New York: Picador, 2006, ISBN 0-312-42581-3, OCLC 65208760 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Pentti. Linkola, Can life prevail? : a revolutionary approach to the environmental crisis, wyd. 2nd English ed, [London?]: Arktos, 2011, ISBN 1-907166-63-7, OCLC 780962580 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Food and Agriculture Organization of the United Nations., The state of food insecurity in the world 2001 : food insecurity : when people live with hunger and fear starvation., Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2001, ISBN 92-5-104628-X, OCLC 166464685 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Igor A. Shiklomanov, Appraisal and Assessment of World Water Resources, „Water International”, 25 (1), 2000, s. 11–32, DOI: 10.1080/02508060008686794, ISSN 0250-8060 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Jason Hickel, Forget 'developing' poor countries, it's time to 'de-develop' rich countries, „The Guardian”, 23 września 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Stuart Pimm, Jeff Harvey, No need to worry about the future, „Nature”, 414 (6860), 2001, s. 149–150, DOI: 10.1038/35102629, ISSN 1476-4687 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Scientific Facts on Ecosystem Change [online], www.greenfacts.org [dostęp 2019-11-17].
- ↑ 3. How have ecosystem changes affected human well-being and poverty alleviation? [online], www.greenfacts.org [dostęp 2019-11-17].
- ↑ A plague of people | [online], web.archive.org, 6 listopada 2016 [dostęp 2019-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-06].
- ↑ Human Overpopulation [online], Animal Welfare Institute [dostęp 2019-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-22] (ang.).
- ↑ Ellison, Katherine, 1957-, The new economy of nature : the quest to make conservation profitable, Washington, DC: Island Press, 2002, ISBN 1-55963-945-8, OCLC 48691387 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Worldwatch Institute, State of the World 2006: China and India Hold World in Balance [online], web.archive.org, 15 kwietnia 2016 [dostęp 2019-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-15].
- ↑ Effects of Over-Consumption and Increasing Populations — Global Issues [online], www.globalissues.org [dostęp 2019-11-17].
- ↑ John Houghton, Global Warming: The Complete Briefing, Cambridge University Press, 5 sierpnia 2004, ISBN 978-0-521-52874-0 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Once taboo, population enters climate debate [online], The Independent, 5 grudnia 2009 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Steven, Best, The politics of total liberation : revolution for the 21st century, First edition, New York, NY, ISBN 978-1-137-44072-3, OCLC 895026136 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Hannah Devlin Science, Rising global meat consumption 'will devastate environment', „The Guardian”, 19 lipca 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-11-17] (ang.).
- ↑ Roger. Lewin, The sixth extinction : patterns of life and the future of humankind, wyd. 1st ed, New York: Doubleday, 1995, ISBN 0-385-42497-3, OCLC 32510468 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Gerardo Ceballos i inni, Accelerated modern human-induced species losses: Entering the sixth mass extinction, „Science Advances”, 1 (5), 2015, e1400253, DOI: 10.1126/sciadv.1400253, ISSN 2375-2548, PMID: 26601195, PMCID: PMC4640606 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Human Population Growth and Extinction [online], www.biologicaldiversity.org [dostęp 2019-11-17].
- ↑ S.L. Pimm i inni, The biodiversity of species and their rates of extinction, distribution, and protection, „Science”, 344 (6187), 2014, s. 1246752, DOI: 10.1126/science.1246752, ISSN 1095-9203, PMID: 24876501 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Gerardo Ceballos, Paul R. Ehrlich, Rodolfo Dirzo, Biological annihilation via the ongoing sixth mass extinction signaled by vertebrate population losses and declines, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 114 (30), 2017, E6089–E6096, DOI: 10.1073/pnas.1704949114, ISSN 1091-6490, PMID: 28696295, PMCID: PMC5544311 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ S.L. Pimm i inni, The future of biodiversity, „Science”, 269 (5222), 1995, s. 347–350, DOI: 10.1126/science.269.5222.347, ISSN 0036-8075, PMID: 17841251 [dostęp 2019-11-17].
- ↑ Thanks to education, global fertility could fall faster than expected, „The Economist”, ISSN 0013-0613 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
- ↑ a b William N. Ryerson, Population: The Multiplierof Everything Else, [w:] Richard Heinberg, Daniel Sebastian Lerch (red.), The post carbon reader: managing the 21st century's sustainability crises, Contemporary issues series, Healdsburg, Calif: Watershed Media, 2010, s. 10–12, ISBN 978-0-9709500-6-2 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
- ↑ Landon Schnabel, Secularism and Fertility Worldwide, „Socius: Sociological Research for a Dynamic World”, 7, 2021, s. 237802312110313, DOI: 10.1177/23780231211031320, ISSN 2378-0231 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
- ↑ J.Peter Vajk, The impact of space colonization on world dynamics, „Technological Forecasting and Social Change”, 9 (4), 1976, s. 361–399, DOI: 10.1016/0040-1625(76)90019-6 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
- ↑ John S. Lewis, Mining the sky: untold riches from the asteroids, comets, and planets, Helix books, Reading, Mass: Addison-Wesley Pub. Co, 1996, ISBN 978-0-201-47959-1 [dostęp 2023-09-23].
Linki zewnętrzne
edytuj- Global Footprint Network. footprintnetwork.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. – oficjalna strona pozarządowej, międzynarodowej grupy badawczej non-profit, której celem jest uświadomienie ludzi, że przeludnienie i związana z nim nieracjonalna gospodarka zasobami stanowi jeden z najpoważniejszych współczesnych problemów społecznych i bez zdecydowanych kroków sytuacja może doprowadzić do globalnej katastrofy.
- Oficjalna strona Population Research Institute grupy badawczej non-profit, której celem jest uświadomienie ludzi, że przeludnienie to mit, a propagowane programy kontroli populacji na Ziemi często naruszają prawa człowieka.