Shenzhou (pojazd kosmiczny)

Shenzhou (chiń. 神舟; pinyin Shénzhōu) – seria chińskich załogowych statków kosmicznych. Stanowiły one podstawę początkowej fazy chińskiego programu załogowego, obecnie pełnią rolę statków transportujących załogi do chińskich stacji orbitalnych Tiangong.

Moduł dowodzenia statku Shenzhou 7 (2008)

Budowa

Obecnie eksploatowane załogowe statki kosmiczne

Statek jest pod względem konstrukcyjnym zbliżony do rosyjskich (do 1991 r. radzieckich) statków Sojuz-TM. Składa się z trzech części: kabiny, przedziału silnikowego i przedziału orbitalnego. Może zabrać na pokład 3 członków załogi. Wynoszenie na orbitę odbywa się przy użyciu rakiet Chang Zheng 2F (Długi Marsz 2F).

Moduł dowodzenia (powrotny) znajduje się w centralnej części statku i może pomieścić maksymalnie trzech astronautów. Kapsuła ma wysokość 2,50 m, średnicę u podstawy 2,52 m i masę 3240 kg. Wnętrze o objętości 6 m³ wyposażone jest w rozkładane fotele, pulpity sterownicze, systemy nawigacji i łączności oraz kontroli środowiska. Na szczycie kapsuły znajduje się właz o średnicy 70 cm. Dwa niewielkie iluminatory o średnicy po 30 cm umożliwiają widok na zewnątrz. U podstawy umieszczona jest osłona termiczna o masie 450 kg chroniąca lądownik podczas hamowania w atmosferze. Lądownik zaopatrzony jest w system spadochronów (spadochron główny ma powierzchnię 1200 m²) oraz 4 rakiet hamujących, które łagodzą uderzenie o grunt podczas lądowania.

Moduł orbitalny znajduje się z przodu modułu dowodzenia. Stanowi go cylindryczna kabina ciśnieniowa o długości 2,80 m, średnicy 2,25 m i masie 1500 kg. Wnętrze o objętości 8 m³ służy astronautom jako dodatkowe pomieszczenie robocze. Widok na zewnątrz umożliwia iluminator o średnicy 48 cm. Właz o średnicy 80 cm może służyć astronautom do wyjścia w otwartą przestrzeń kosmiczną. U podstawy 70 cm właz łączy kabinę z modułem dowodzenia. Moduły pojazdów w misjach samodzielnych (do lotu Shenzhou 7) zaopatrzone były w parę paneli ogniw słonecznych o powierzchni 12,2 m² oraz własne systemy nawigacyjne i napędowe dzięki czemu mogły kontynuować samodzielny lot bezzałogowy trwający ponad 6 miesięcy. Wyposażenie modułu zmienia się w zależności od celów misji. W dotychczasowych lotach składało się między innymi ze sprzętu zwiadu radioelektronicznego i kamer zwiadowczych. Od misji SZ-8 człon orbitalny jest zaopatrzony w węzeł cumowniczy, dzięki któremu Shenzhou może łączyć się z drugim statkiem lub stacją kosmiczną. Sam moduł może służyć jako ministacja orbitalna lub jako dodatkowy element większej stacji.

Moduł napędowy (serwisowy) umieszczony jest z tyłu kabiny lądownika. Jego długość wynosi 2,94 m, średnica 2,50 m w części centralnej i 2,80 m u podstawy, masa 3000 kg. Zespół napędowy składa się z 4 silników głównych o ciągu 2500 N każdy służących m.in. do wykonania manewru zejścia z orbity oraz z mniejszych silników korekcyjnych (8 po 150 N i 16 po 5 N ciągu każdy). Zbiorniki członu zawierają 1000 kg materiałów pędnych. Znajdują się tu też systemy kontroli środowiska i układy zasilania w energię statku. Para paneli ogniw słonecznych o całkowitej rozpiętości 17 m ma powierzchnię 24,5 m². Moduł napędowy oddziela się od lądownika podczas powrotu na Ziemię i ulega zniszczeniu w atmosferze.

Dane techniczne

Shenzhou	Cały pojazd	Przedział silnikowy	Kabina załogowa	Przedział orbitalny
Masa całkowita (kg)	7800	3000	3200	1500
Długość (m)	8,65	2,94	2,06	2,80
Średnica (m)	2,80	2,50	2,50	2,25
Pojemność użyteczna (m³)	14,0	0	6,0	8,0

Wykaz misji w ramach programu Shenzhou

W ramach programu Shenzhou były przeprowadzane misje zarówno bezzałogowe jak i załogowe. Zanim doszło do pierwszego lotu załogowego, przeprowadzono cztery loty testowe w latach 1999-2003 (Shenzhou 1, 2, 3 i 4). W pierwszych trzech lotach załogowych (Shenzhou 5, 6 i 7) brali udział astronauci należący do pierwszej, 14-osobowej grupy chińskich astronautów, sformowanej w 1996 roku. W 2011 roku rozpoczęto realizację programu Tiangong, w ramach którego przeprowadzono w 2011 roku lot bezzałogowy (Shenzhou 8), po którym planowane są regularne, w odstępach około roku, misje załogowe (począwszy od Shenzhou 9).

Nazwa misji	Data startu	Data lądowania	Czas trwania	Załoga	Uwagi
Shenzhou 1	19.11.1999	20.11.1999	21 godz. 11 min	–	–
Shenzhou 2	09.01.2001	16.01.2001	6 dni 18 godz. 22 min	–	–
Shenzhou 3	25.03.2002	01.04.2002	6 dni 18 godz. 36 min	–	–
Shenzhou 4	29.12.2002	05.01.2003	6 dni 18 godz. 36 min	–	–
Shenzhou 5	15.10.2003	15.10.2003	21 godz. 22 min 45 s	Yang Liwei	Pierwszy chiński lot załogowy
Shenzhou 6	12.10.2005	16.10.2005	4 dni 19 godz. 32 min 46 s	Fei Junlong (dow.) Nie Haisheng	Test możliwości pracy w kosmosie
Shenzhou 7	25.09.2008	28.09.2008	2 dni 20 godz. 27 min 35 s	Zhai Zhigang (dow.) Liu Boming Jing Haipeng	Pierwsze wyjście w otwarty kosmos
Shenzhou 8	31.10.2011	17.11.2011	16 dni 13 godz. 34 min	–	Cumowanie do modułu Tiangong 1
Shenzhou 9	16.06.2012	29.06.2012	12 dni 15 godz. 25 min 24 s	Jing Haipeng (dow.) Liu Wang Liu Yang	Cumowanie i przejście do modułu Tiangong 1
Shenzhou 10	11.06.2013	26.06.2013	14 dni 14 godz. 29 min	Nie Haisheng (dow.) Zhang Xiaoguang Wang Yaping	Powtórzenie zadań misji Shenzhou 9.
Shenzhou 11	17.10.2016	18.11.2016	32 dni 6 godz. 29 min	Jing Haipeng (dow.) Chen Dong	Cumowanie i przejście do modułu Tiangong 2; długotrwały pobyt na pokładzie laboratorium (~30 dni)

Planowane loty

Shenzhou 12 – lot załogowy, ok. 2021 r., połączenie ze stałą stacją orbitalną Tiangong.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Mark Wade: Shenzhou. [w:] Encyclopedia Astronautica [on-line]. (ang.).
Loty kosmiczne