Prawoślaz
Prawoślaz (Althaea L.) – rodzaj roślin wieloletnich z rodziny ślazowatych. Należy tu 9[4]–12[5][6] gatunków występujących naturalnie w Europie oraz południowo-zachodniej i centralnej Azji[5]. W Polsce rośnie prawoślaz lekarski A. officinalis[7]. Podany został też gatunek A. hirsuta jako efemerofit, ale brak na to dowodów[7], a poza tym gatunek klasyfikowany jest współcześnie jako Malva cretica subsp. cretica[8]. Dawniej do rodzaju Althaea zaliczano kilka gatunków obecnie wyłączanych w odrębny rodzaj malwa Alcea. Gatunki prawoślazów tworzą zresztą mieszańce z Alcea (×Alcathaea Hinsley), podobnie jak z rodzajem Malva (×Malvalthaea Iljin)[9]. Zasiedlają tereny otwarte i podmokłe. Ze śluzów zawartych w korzeniu prawoślazu lekarskiego wytwarzano pierwotnie pianki marshmallow[6].
 Morfologia (prawoślaz lekarski) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
prawoślaz | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Althaea L. Sp. Pl. 686. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny o pędach prosto wzniesionych, pokrytych włoskami gwiazdkowatymi lub prostymi[9].
- Liście
- O blaszkach nerkowatych, deltowato-jajowatych, jajowatych, mniej lub głębiej klapowanych[9]. Przylistki obecne, trwałe lub szybko odpadające, od szydłowatych, równowąskich, do lancetowatych. Czasem dwu- lub trójdzielne[9].
- Kwiaty
- Pojedyncze lub zebrane po kilka w kątach liści w szczytowej części pędu[9]. U podstawy kwiatów znajduje się kieliszek z 6–9 działkami, zrosłymi u nasady. Pięć działek kielicha jest zrośniętych u nasady. Płatki otwartej lub szerokodzwonkowatej korony są barwy białej, różowej, czerwonej do niebieskawej. Pręciki są liczne, zrośnięte w kolumnę otaczającą słupki[9]. Ich pylniki są purpurowe lub brązowe[6].
- Owoce
- Jednonasienne rozłupki w liczbie 10 do 20 tworzące dysk wokół trwałych słupków[9]. Owoce otulone są trwałymi działkami kielicha[6].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae, rodziny ślazowatych Malvaceae, rzędu ślazowców, kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta )[2][10].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Malvanae Takht., rząd ślazowce (Malvales Dumort.), podrząd Malvineae Rchb., rodzina ślazowate (Malvaceae Juss.), rodzaj prawoślaz (Althaea L.)[11].
- Althaea armeniaca Ten. – prawoślaz armeński
- Althaea bertramii Post & Beauverd
- Althaea cannabina L. – prawoślaz konopiowaty
- Althaea hiri Parsa
- Althaea officinalis L. – prawoślaz lekarski
- Althaea oppenheimii Ulbr.
- Althaea × pavisii Guétrot
- Althaea taurinensis DC.
- Althaea villosa Blatt.
- Althaea vranjensis Diklic & V.Nikolic
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-19] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2016-10-20].
- ↑ a b c Althaea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-16].
- ↑ a b Althaea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-20].
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 179. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 30, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Althaea hirsuta Sieber ex Steud.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-16].
- ↑ a b c d e f g Steven R. Hill: Althaea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-20].
- ↑ United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-19]. (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Althaea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.