Poznańska Brygada Obrony Narodowej
„”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Kazimierz II Sokołowski |
| Ostatni |
płk Stanisław Siuda |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Poznańska Brygada Obrony Narodowej – brygada Obrony Narodowej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.
Historia brygady
edytujPoznańska Brygada Obrony Narodowej została sformowana na podstawie rozkazu L.dz. 1601/Tjn.ON.I Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 2 maja 1939 roku na terenie Okręgu Korpusu Nr VII, w terminie do 31 maja 1939 roku[1][2][3].
Dowództwo brygady zostało lokowane w garnizonie Poznań. Pod względem mobilizacji materiałowej było przydzielone do 58 pułku piechoty. Organizatorem i pierwszym dowódcą brygady został kierownik 7 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, ppłk piech. Kazimierz II Sokołowski. Pod koniec lipca 1939 roku na stanowisko dowódcy brygady został wyznaczony płk piech. Stanisław Siuda.
W skład brygady weszło osiem batalionów ON typu IV:
- Kościański batalion ON,
- Leszczyński batalion ON,
- Obornicki batalion ON,
- Opalenicki batalion ON,
- I Poznański batalion ON,
- II Poznański batalion ON,
- Rawicki batalion ON,
- Szamotulski batalion ON[4]
W lipcu 1939 roku dowódca Armii „Poznań”, generał dywizji Tadeusz Kutrzeba podporządkował, pod względem taktycznym, dowódcom wielkich jednostek piechoty i kawalerii wszystkie brygady i bataliony ON znajdujące się w pasie działania armii, a mianowicie:
- dowódcy 26 Dywizji Piechoty - bataliony: Kcyński, Wągrowiecki i Żniński ze składu Chełmińskiej Brygady ON;
- dowódcy 14 Dywizji Piechoty - Dowództwo Poznańskiej Brygady ON oraz podległe mu bataliony: Obornicki, Opalenicki, I Poznański, II Poznański i Szamotulski;
- dowódcy Wielkopolskiej Brygady Kawalerii – bataliony: Kościański, Leszczyński i Rawicki ze składu Poznańskiej Brygady ON oraz Koźmiński batalion ON ze składu Kaliskiej Brygady ON;
- dowódcy 25 Dywizji Piechoty – dowództwo Kaliskiej Brygady ON z podległymi batalionami: Krotoszyńskim i Ostrowskim[5].
Działania bojowe
edytuj6 września wieczorem Brygada zaczęła odwrót znad Jeziora Powidzkiego na linię Gopło – Skulsk – Ślesin. Nad Kanał Morzysławski skierowano Zgrupowanie ON „Rudzica” ppłk. Junkera, a na przedmoście Koło – Zgrupowanie ON „Koło” ppłk. Sabatowskiego. Nakazane rejony osiągnięto w większości dzień później (z wyjątkiem jednego batalionu Zgrupowania „Rudzica” oraz 2 batalionów maszerujących z Konina na Koło). 8 września Brygada weszła w skład Armii „Pomorze” gen. Bortnowskiego[6].
10 września dowódcy Brygady zostały podporządkowane bataliony ON: Kcyński, Wągrowiecki i Żniński oraz 6 batalion strzelców, 67 dywizjon artylerii lekkiej (bez 3 baterii) i oddział Straży Granicznej podpułkownika Tadeusza Świderskiego[7]. Oddziały te stały się odwodem Brygady, który ulokowano w rejonie Kłodawy. Pozostałe oddziały Brygady stanęły natomiast następująco: pułki ppłk. Junkera (2 pułk ON) i ppłk. Śliwińskiego (1 pułk ON) cofnęły się na linię od Izbicy po Konstantynów (nad Wartą), czterobatalionowy pułk (3 pułk ON) ppłk. Sabatowskiego z rejonu Koła na wschodni brzeg Warty, a batalion Straży Granicznej przesłonił linię Neru w rejonie Dąbia. 11 września z 6 batalionu strzelców, 83 batalion piechoty i Żnińskiego batalionu ON zorganizowano pułk mjr. Mariana Kwiatkowskiego. Pułk mjr. Kwiatkowskiego stanowił w tym czasie odwód brygady w rejonie Kłodawy[8]. 11 IX wypad ppłk. Sabatowskiego zniszczył w Turku kolumnę zaopatrzeniową Niemców, ściągając część zdobyczy do Koła. 12 IX Brygada nie miała styczności z wrogiem, a o zmierzchu wyruszyła na nową linię osłony Chodecz – Przedecz – Kłodawa – Dąbie, skierowując batalion ON „Oborniki” do odwodu GO gen. Tokarzewskiego[6].
Organizacja i obsada personalna Poznańskiej Brygady ON 9-12 IX 1939
edytujDowództwo brygady i dowództwa pułków i zgrupowania[9]
- dowódca brygady – płk piech. Stanisław Siuda
- szef sztabu
- ppłk lek. Mieczysław Michałowicz (do 3 IX 1939)
- ppłk dypl. piech. Bohdan Geisler (od 6 IX 1939)
- oficer łączności - kpt. Aleksy Szczeszek[10]
- 1 pułk ON „Poznań”
- dowódca pułku - ppłk Bernard Śliwiński
- adiutant pułku - kpt. Walery Gebel
- oficer operacyjny - kpt. Bronisław Kotecki
- oficer informacyjny - rtm. Szymański
- oficer gospodarczy - ppor. Kowalkowski
- kapelan - ks. Franciszek Karajewski
- szef bezpieczeństwa pułku - kpt. Eugeniusz Madejczyk
- dowódca kompanii sztabowej - por. Sandzielarz
- dowódca kompanii Straży Granicznej - kpt. rez. Tadeusz Chmielewski
- batalion ON „Poznań I”
- batalion ON „Poznań II”
- batalion ON „Oborniki”
- batalion ON „Szamotuły”
- batalion ON „Opalenica”
- 2 pułk ON
- dowódca pułku - ppłk dypl. Franciszek Junker
- batalion ON „Kościan”
- batalion ON „Koźmin”
- 3 pułk ON
- dowódca pułku - ppłk dypl. Jan K. Sabatowski
- batalion ON „Leszno”
- batalion ON „Rawicz”
- batalion ON „Krotoszyn”
- batalion ON „Ostrów”
- Zgrupowanie Straży Granicznej
- dowódca zgrupowania - ppłk Tadeusz Świderski
- pułk kombinowany
- dowódca pułku - mjr Marian Kwiatkowski
- 6 batalion strzelców
- 83 batalion piechoty
- batalion ON „Żnin”
- batalion ON „Wągrowiec”
Przypisy
edytuj- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1073.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 53 wg autora rozkaz L.dz. 1601/Tjn.ON.I został wydany 2 kwietnia 1939 roku.
- ↑ Kozłowski 1964 ↓, s. 103 autor w przypisie 77 wyjaśnił, że „jakkolwiek rozkaz nosi datę 2 IV 1939, ukazał się on dopiero ok. 30 IV 1939 r.”.
- ↑ Jurga 1975 ↓, s. 300-301 i 304-305, autor do składu Poznańskiej Brygady ON zaliczył tylko bataliony, które zostały podporządkowane pod względem taktycznym dowódcy 14 DP, a mianowicie: Obornicki, Opalenicki, I Poznański, II Poznański i Szamotulski. Natomiast bataliony ON: Kościański, Leszczyński i Rawicki umieścił w strukturze Kaliskiej Brygady ON. Podobnie postąpił Tadeusz Böhma umieszczając w składzie Poznańskiej Brygady ON bataliony ON: Koźmiński, Krotoszyński i Ostrowski.
- ↑ Pozostałe dwa bataliony wchodzące w skład Kaliskiej Brygady ON: Kępiński i Ostrzeszowski znalazły się w pasie działania Armii "Łódź" i zostały podporządkowane, pod względem taktycznym, dowódcy 10 Dywizji Piechoty.
- ↑ a b Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1983.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 296.
- ↑ Böhm 1996 ↓, s. 128, 139.
- ↑ Böhm 1996 ↓, s. 128-129.
- ↑ Odrowąż-Zawadzki 2005 ↓, s. 79.
Bibliografia
edytuj- Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
- Tadeusz Böhm: Bataliony Obrony Narodowej w Wielkopolsce w latach 1936-1939 i ich rola w Kampanii Wrześniowej. Poznań: Sorus, 1996. ISBN 83-87133-01-9.
- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Tadeusz Jurga: Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 r. Organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, seria: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej.
- Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
- Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Zygmunt Ludwik Stanisław Odrowąż-Zawadzki: Dzieje 14.Dywizji Piechoty (Poznańskiej). Gdańsk: Gdański Dom Wydawniczy Wydawnictwo DJ, 2005. ISBN 83-89412-20-9.