Podwilczyn
Podwilczyn (kaszb. Pòdwilczëno[4][5], niem. Podewilshausen) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Dębnica Kaszubska, na obszarze Parku Krajobrazowego Dolina Słupi i nad jeziorem Rybiec.
| wieś | |
.jpg) Zabudowa we wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
140[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-248[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0744249 |
Położenie na mapie gminy Dębnica Kaszubska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
 54°17′39″N 17°09′37″E/54,294167 17,160278[1]
| |
Nazwa
edytujNazwa miejscowości, wzmiankowana po raz pierwszy w 1780, ma pochodzenie niemieckie i charakter pamiątkowy. Powstała przez zestawienie nazwy osobowej Podewils (upamiętnienie Heinricha von Podewils[6]) z nazwą pospolitą Haus „dom”[7]. Polska nazwa Podwilczyn jest adaptacją fonetyczną pierwszego członu nazwy niemieckiej z formantem -in[7].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Podwilczëno[8].
Historia
edytujMiejscowość została założona między 1748 a 1752 w ramach kolonizacji fryderycjańskiej, na gruntach o powierzchni 376 ha wydzielonych przez miasto Słupsk z należącego do niego Lasu Łysomickiego[6][9]. Gospodarcza wartość tego terenu była nieznaczna, co skłaniało miejski magistrat do rozważań o zasadności zakładania osady w takim miejscu[6]. Pierwsi osadnicy – 16 rodzin – przybyli na początku 1752, przede wszystkim z terenów Meklemburgii, ale także Wielkopolski i Brandenburgii[6]. Wieś rozwijała się z pomocą miasta, które wybudowało tam szkołę i kaplicę, w której posługę duszpasterską pełnił kapłan z Dębnicy[9]. Jako mieszkańcy wsi fryderycjańskiej, mieszkańcy Podwilczyna zostali na przełomie 1794 i 1795 objęci koniecznością opłacania czynszu dzierżawnego i zobowiązani do przygotowania pobliskiej okolicy do użytkowania gospodarczego – przede wszystkim karczowania lasu[6]. Plan osuszenia jeziora Rybiec i przekształcenia go w żyzną łąkę został zarzucony w wyniku protestu osadników, ponieważ groził odcięciem ich od wody pitnej[9]. W 1939 w miejscowości były 52 gospodarstwa[9].
Miejscowość została opuszczona przez mieszkańców 5 marca 1945, dwa dni przed zajęciem jej przez Armię Czerwoną[10]. Zniszczenia były niewielkie, wysadzono jedynie most nad Kamienną na drodze do Dębnicy Kaszubskiej[10]. W czasie procesu wysiedlania Niemców z terenów przejętych przez Polskę we wsi zatrzymała się kolumna uchodźców z okolic Tylży[10].
Po ustanowieniu polskiej administracji Podwilczyn należał najpierw do III okręgu administracyjnego „Pomorze Zachodnie” (14 marca-24 września 1945), do województwa gdańskiego (25 września 1945-27 czerwca 1946), województwa szczecińskiego (28 czerwca 1946-5 lipca 1950), województwa koszalińskiego (6 lipca 1950-31 marca 1975), następnie do województwa słupskiego (1 kwietnia 1975-31 grudnia 1998). Od 1 stycznia 1999 wchodzi w skład powiatu słupskiego w województwie pomorskim.
W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady Podwilczyn, po jej zniesieniu w gromadzie Dębnica Kaszubska.
Cmentarz ewangelicki
edytuj
Cmentarz ewangelicki w Podwilczynie położony jest na wzniesieniu, na północ od centralnych zabudowań wsi, na terenie współczesnego cmentarza katolickiego. Jest to jeden z najlepiej zachowanych cmentarzy ewangelickich w powiecie słupskim. Pomimo częściowej dewastacji przetrwała znaczna liczba nagrobków z czytelnym układem kwater[11][12]. W kwaterze od strony północnej chowano dorosłych, od strony południowej dzieci. Do 1945 roku w kwaterze dorosłych powstało 9 rzędów nagrobków[12]. Zachowały się różnorodne formy nagrobkowe pochodzące z XIX i XX wieku[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 106487
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 960 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Kôrta Kraju Kaszëbów / Mapa Kaszub – Kaszëbskô Jednota [online] [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ Uchwała nr 6 2010 – Nazwy miast, wsi gminnych i sołeckich – Skarbnica Kaszubska [online] [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ a b c d e Karl-Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern: Zeugnisse seiner deutschen Vergangenheit, Lübeck: Heimatkreise Stadt Stolp, 1989, s. 781.
- ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 86.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 217, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ a b c d Alicja Świetlicka, Elżbieta Wisławska, Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego, Słupsk: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, s. 141, ISBN 83-910269-2-2.
- ↑ a b c Karl-Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern: Zeugnisse seiner deutschen Vergangenheit, Lübeck: Heimatkreise Stadt Stolp, 1989, s. 782.
- ↑ a b Krystyna Mazurkiewicz-Palacz: Dawne cmentarze w powiecie słupskim. Słupsk: Starostwo Powiatowe w Słupsku, 2012, s. 65. ISBN 978-83-60228-45-6. [dostęp 2021-08-08].
- ↑ a b Jarosław Dąbrowski: Cmentarze ewangelickie w powiecie słupskim: Gogolewo – Alt Jugelow. [dostęp 2024-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-30)]. (pol.).