Wikipedia

Plac Józefa Bema we Wrocławiu

Plac we Wrocławiu (Polska)

Plac Józefa Bema – plac położony na osiedlu Ołbin[1] w obrębie dawnej dzielnicy Śródmieście we Wrocławiu[1].

plac Generała Józefa Bema
Ołbin, Nadodrze, Stare Miasto
Ilustracja
Bema Plaza
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „plac Generała Józefa Bema”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „plac Generała Józefa Bema”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Generała Józefa Bema”
51°07′01,530″N 17°02′30,934″E/51,117092 17,041926
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok z ul. Drobnera.

Pierwotnie był to plac w kształcie trójkąta, zagospodarowany jako zieleń miejska, z szaletem miejskim, obecnie zabudowany został kompleksem budynków biurowych[1][2][3]. Na południe od placu za ulicą Drobnera i Bulwarem Słonecznym przepływa największa z wrocławskich rzek – Odra, jej ramię Odra Północna, stanowiąca jedno z ramion Odry Głównej, współtworząca Śródmiejski Węzeł Wodny, a obszar miasta, w obrębie którego położony jest plac, leży na prawym brzegu rzeki. Uznaje się, że obecnie plac stanowi ważny węzeł komunikacyjny miasta[1]. Przebiegające przez ten plac ulice w ciągu Trasy Mieszczańskiej (ulica Bolesława Drobnera i ulica Henryka Sienkiewicza) stanowią ogólnomiejski szlak komunikacji drogowej na kierunku wschód–zachód[4].

Historia

edytuj
 
Mapa z 1241 r.
 
Mapa z 1807 r., Springstern.
 
Mapa z 1833 r., Rok 1831: widoczne starorzecza, pozostałość po dwóch zlikwidowanych ramionach rzeki.
 
Śródmiejski Węzeł Wodny górny.

Obszar, w którym położony jest plac leżał niegdyś między dwoma ramionami Odry:

  • ramieniem opływającym od północy Ostrów Tumski, uchodzącym do Odry w miejscu początku Bulwaru Słonecznego, w południowej części terenu pierwotnie wytyczonego placu[5][6]
  • ramieniem Odry Ołbińskiej, biegnącym na północ od terenu obecnego placu, uchodzącego do Odry w rejonie Wyspy Bielarskiej[7]. Oba ramiona zostały zasypane i współcześnie istnieją jedynie w formie szczątkowej – w postaci kilku niewielkich stawów, będących pozostałością po starorzeczach[5]

Działania te podjęte w XIX wieku wiązały się także z likwidacją fortyfikacji miejskich, w tym wyburzeniem położonym w tym miejscu Dzieła Koronowego Tumskiego, rozbudowanego następnie jako Springstern (lata 1769–1794), którego śladem jest nazwa skweru: Skwer Skaczącej Gwiazdy, oraz przedwojenna nazwa ulicy Henryka Sienkiewicza: Sternstrasse, czy ulicy Na Szańcach: Sternschanze. Ten fragment fortyfikacji rozebrany został po 1807 roku[8].

W 1882 roku wytyczono ulicę, noszącą obecnie imię Józefa Bema. Natomiast plac został wytyczony w 1885 roku. Nastąpiło to po wybudowaniu nowych Mostów Młyńskich w 1885 roku, łączących Stare Miasto z prawym brzegiem Odry, szlakiem biegnącym przez wyspy: Piasek i Młyńską[9]. Swoim zasięgiem obejmował między innymi częściowo teren barokowego ogrodu urządzonego przy rezydencji Bastiani Giovanni Battisty[a][1]. Ówczesny plac miał w rzucie poziomym kształt trójkąta. Pośrodku placu urządzono zieleniec[1]. W 1908 uwzględniono budowę szaletu miejskiego[3]. Zabudowa miejska obejmująca kamienice powstała dla pierzei przy ul. Sienkiewicza w latach 70.–80. XIX wieku, przy ulicy Józefa Bema wybudowano kamienice w latach 80. XIX wieku}, a kolejne budynki w latach 1885–1890. Podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku większość zabudowy w okolicach placu uległa zniszczeniu. Po wytyczeniu ulicy Drobnera zmienił się całkowicie kształt samego placu oraz objął on także obszar położony między ulicami Józefa Bema i Jana Kilińskiego. Odcinek tej ulicy od placu Józefa Bema do ulicy Bolesława Prusa został zlikwidowany około roku 1975. Z zabudowy zachowała się część pierzei wschodniej. Pierzeja wschodnia ulicy Józefa Bema została uzupełniona o zabudowę plombową w latach 1986–1993 według projektu L. Konarzewskiego i innych[10]. W 2005 rozpoczęto budowę zespołu budynków biurowo-apartamentowych, którą zakończono w 2008. Obiekt zlokalizowany został w północnym obszarze placu[b] między ulicami Józefa Bema i Jana Kilińskiego, w miejscu wyburzonych kamienic[11].

Zagospodarowanie placu

edytuj

Współczesne zagospodarowanie placu obejmuje[1]:

Nazwy placu

edytuj

Plac w okresie swego istnienia nosił następujące nazwy:

  • Gneisenauplatz[1] (przy czym nazwę upamiętniającą Neithardta von Gneisenau, przypisano ciągowi kolejno występujących po sobie obiektów: Gneisenaubrücke (Most Młyński), Gneisenauplatz (plac Józefa Bema), Gneisenaustrasse (ulica Józefa Bema)[1])
  • plac generała Józefa Bema (przy czym nazwę upamiętniającą generała Józefa Bema przypisano placowi i wychodzącej z jego narożnika ulicy)[1]

Patroni i odniesienia nazw

edytuj

Nazwy placu upamiętniały następujących patronów[1][18]:

Gneisenauplatz
nazwa ta upamiętniała pruskiego generała – Augusta Neidhardta von Gneisenau, urodzony 27.10.1760 roku w Schilda (Saksonia), zmarły 23.08.1831 roku w Poznaniu, był dowódcą piechoty, w 1807 roku bronił Kołobrzegu, szef sztabu Blüchera pod Waterloo[19].
Generała Józefa Bema
nazwa ta upamiętnia Józefa Bema (urodzonego 14 marca 1794 r. w Tarnowie, zmarłego 10 grudnia 1850 r. w Aleppo), polskiego generała, artylerzystę, twórcę pierwszych oddziałów wojsk rakietowych w wojsku Królestwa Polskiego, uczestnika Powstania Listopadowego, Wiosny Ludów na Węgrzech, który w 1849 r. udał się do Turcji, gdzie przeszedł na islam, służył w tureckim wojsku między innymi w randze marszałka[20].

Ulice

edytuj
 
Plac Bema, tymczasowo zamknięty ruch tramwajowy.
 
Przebudowa głównego skrzyżowania.
 
Kamienica przy ul. Sienkiewicza 2/Bema 1.
 
Kamienica przy pl. Bema 4.
 
Mosty Młyńskie nad Odrą Północną.
 
Mosty Młyńskie w kierunku pl. Bema.

W pierwotnym założeniu układ ulic obejmował[2][3]:

  • z południa ulicę dochodzącą do wierzchołka trójkątnego placu, dziś nosząca nazwę ulica Świętej Jadwigi (Neue Sandstrasse, przekraczającej Odrę przez Mosty Młyńskie (Gneisenaubrücke)
  • na północ dwie ulice wychodzące z wierzchołków trójkąta:
    • ulica Jana Kilińskiego (Neue Junkernstr., od 1906 Herzogstrasse)
    • ulica Generała Józefa Bema (Gneisenaustrasse)
  • oraz w kierunku wschodnim, od skrzyżowania z ulicą Józefa Bema, ulica Henryka Sienkiewicza (Sternstrasse), oraz w kierunku południowo-wschodnim ulica Mieszka I (Friedensburgstrasse)

Opisany układ uległ znaczącej zmianie po wojnie, gdy okoliczna zabudowa miejska uległa zniszczeniu. W wyniku usunięcia nie nadających się do odbudowy budynków, a także likwidacji odcinka ulicy Jana Kilińskiego, sam plac uległ powiększeniu o teren ograniczony ulicami Józefa Bema od wschodu i ulicy Bolesława Prusa do północny. Kolejną zmianę w układzie komunikacyjnym wprowadziło wybudowanie nowego odcinka ulicy Bolesława Drobnera[1], którą prowadzi Trasa Mieszczańska[4].

Współczesne ulice[10]:

  • ulica Bolesława Drobnera, biegnie z zachodu do placu Józefa Bema, stanowi drogę klasy Z[21][14]
  • ulica Generała Józefa Bema, długości 222 m, łączy ulicę Henryka Sienkiewicza i ulicę Bolesława Prusa, jej przedłużeniem jest ulica Księcia Józefa Poniatowskiego[22]
  • ulica Henryka Sienkiewicza, biegnie od placu Bema, wschód-zachód jako przedłużenie ulicy Bolesława Drobnera
  • ulica Jana Kilińskiego, biegnie do Bolesława Prusa; wybudowano nowy łącznik do ulicy Bolesława Drobnera z ciągiem pieszym i zieleniom urządzoną
  • ulica Bolesława Prusa, biegnie od ulicy Jana Kilińskiego na północ od placu
  • ulica Na Szańcach, od placu Bema (od ulicy Józefa Bema)
  • ulica Mieszka I, biegnie od ulicy Henryka Sienkiewicza w kierunku Ostrowa Tumskiego
  • ulica Księcia Józefa Poniatowskiego, od ulicy Bolesława Prusa, stanowi przedłużenie ulicy Józefa Bema
  • ulica Świętego Marcina, biegnie od placu Bema i skrzyżowania z ulicą Świętej Jadwigi
  • ulica Świętej Jadwigi przez Mosty Młyńskie łączy plac Józefa Bema z lewym brzegiem Odry, gdzie położone jest Stare Miasto

Ponadto utworzono wzdłuż nabrzeża Odry Północnej bulwar biegnący od placu Józefa Bema w kierunku zachodnim, nazwany Bulwarem Słonecznym. Natomiast między ulicami Bolesława Prusa i Na Szańcach utworzono Skwer Skaczącej Gwiazdy.

Do placu przypisana jest jezdnia od ulicy Świętego Marcina (i Mostów Młyńskich położonych w ciągu ulicy Świętej Jadwigi) do ulicy Henryka Sienkiewicza. Droga ta ma długość 88 m. Stanowi drogę gminną, której przypisano klasę Z (zbiorcza)[23].

Ulicą Świętej Jadwigi, przez plac Józefa Bema i dalej ulicami Józefa Bema oraz Józefa Poniatowskiego, a także ulicą Bolesława Drobnera i dalej ulicą Henryka Sienkiewicza prowadzą linie tramwajowe, oraz Trasą Mieszczańską wytyczono linie miejskiej komunikacji autobusowej[12]. Na placu Józefa Bema (w ramach skrzyżowania placu oraz ulic: Józefa Bema, Henryka Sienkiewicza i Bolesława Drobnera) oraz na skrzyżowaniu ulic Józefa Bema, Bolesława Prusa i Józefa Poniatowskiego znajduje się sygnalizacja świetlna[24].

Układ urbanistyczny

edytuj

Współczesny układ urbanistyczny placu obejmuje część południową, ograniczoną do krótkiej ulicy z torowiskiem tramwajowym długości 88 m[23], której pierzeję wschodnią tworzą zachowane kamienice[c][1], w ramach obowiązującego przeznaczenia tego terenu z funkcją podstawową określoną jako mieszkalnictwo, z dopuszczeniem usług i inne[25], a na zachodzie znajduje się zieleniec stanowiący początek Bulwaru Słonecznego nad Odrą Północną[16]. Natomiast północna część placu, powstała po wyburzeniu zniszczonych podczas oblężenia Wrocławia, w 1945 roku kamienic i pozostająca przez kolejne lata pustym skwerem[1], obecnie zabudowana jest kompleksem biurowym Bema Plaza[11][17], zgodnie z przeznaczeniem tego terenu w podstawowym zakresie jako usługi centrotwórcze, a w uzupełniającym między innymi dopuszczające zabudowę mieszkaniową wielorodzinną[14][26]. Wschodnią granicę tego obszaru wyznacza ulica Józefa Bema, za którą znajduje się zabudowa plombowa z lat 1986-1993, obejmująca budynki według projektu L. Konarzewskiego i innych[10] oraz początek Skweru Skaczącej Gwiazdy. Północna granica to ulica Bolesława Prusa, za którą znajduje się szpital, natomiast zachodnia granica terenu placu to nowy sięgacz ulicy Jana Kilińskiego, a za nim nowa zabudowa mieszkalno-usługowa. Na południu przebiega ulica Bolesława Drobnera (Trasa Mieszczańska[4]).

Bema Plaza

edytuj
 
Bema Plaza, widok od strony placu.
 
pl. Gen. Bema, Plaza, wewnętrzne patio.

Północny obszar placu ograniczony ulicami: Jana Kilińskiego, Bolesława Drobnera, Józefa Bema i Bolesława Prusa, został zagospodarowany pod budowę kompleksu biurowego zrealizowanego w ramach inwestycji Bema Plaza[b] przeprowadzonej przez firmę Ghelamco Poland, wchodzącej w skład grupy Ghelamco Group. W budynkach znajdują się także apartamenty pod wynajem. Fasada budynku oparta jest na szklanej elewacji połączonej z piaskowcem[17]. Powierzchnia całkowita wynosi 54 449 m²[11], natomiast powierzchnia użytkowa wynosi 28 000 m²[17] (35 000 m²[11]). Kompleks budynków obejmuje także część mieszkalną, tzw. Rezydencja Tumska, z 71 lokalami mieszkalnymi, o realizacji której zdecydowano w 2007 roku[11]. Kompleks ma wewnętrzne patio z terenem zielonym, o powierzchni 2 500 m². Część biurowo-apartamentowa to obiekt klasy A, w którym znajduje się między innymi 23 000 m² biur i 4 000 m² powierzchni handlowo-usługowej zlokalizowanej w parterze budynków. Budowę rozpoczęto w 2005 roku, a zakończono w 2008 roku. Oficjalna uroczystość otwarcia miała miejsce we wrześniu 2008 roku. Projekt wykonało biuro Konior & Partners Architects. W 2008 roku obiekt nabyła niemiecka grupa Deka Immobilien, za cenę 106 milionów euro[11].

W budynku zastosowano do wykończeń elewacji i terenu między innymi następujące materiały[27]:

  • cokół budynku: polerowane płyty z hiszpańskiego granitu Bianco Cristal z charakterystycznymi zrostami ciemnoszarego kwarcu, zawierającymi wrostki biotytu
  • wyższe części elewacji: płyty monotonnego, kremowo-szarego drobnoziarnistego piaskowca szydłowieckiego
  • dwie fontanny w patio: ciemnoszary, chiński, polerowany granit Padang Dark (G654 według oznaczeń chińskich)
  • powierzchnia patio: różnorodne żwiry i otoczaki wykorzystane w małej architekturze

Inne obiekty

edytuj

Rzeźba

edytuj

Przy kompleksie Bema Plaza zrealizowano rzeźbę plenerową umieszczoną na rogu ulic: Bolesława Prusa i Józefa Bema. Dzieło wykonane zostało w szkle i umieszczone na postumencie, mającym formę ażurową, o wysokości 2,7 metra, w całości obłożonym płytami granulitu Kashmir Gold[27].

„Mapa” z XVI wieku

edytuj

To rzeźba plenerowa zlokalizowana przy ulicy Bolesława Drobnera i nowego łącznika ulicy Jana Kilińskiego. Jej autorem jest Michał Gdak, który wygrał konkurs o nazwie „Identyfikacje miejsca”, zorganizowany przez firmę Ghelamco Poland wspólnie z władzami Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, wśród studentów kierunku rzeźbiarstwa. Inspiracją dla jej kształtu była mapa z XVI wieku. Dzieło sztuki ma 1,4 metra „grubości” i wymiary 5,4 metra szerokości na 5,4 metra wysokości. W teren wokół rzeźby także wrysowana jest „siatka”, będąca jej odbiciem[28][29][30]. Realizacja wykonania rzeźby kosztowała około 40 tys. zł[30].

Układ przestrzenny rzeźby to[29]

... kompozycja przedstawiająca mapę Wrocławia, która łączy w sobie symbolikę przeszłych i najnowszych dziejów miasta. Plan projektu osadzony został na starej mapie miasta wykonanej według rysunku Berthela Weihnera z 1562 roku. Rzeźba zaplanowana została na dwóch historycznych siatkach miasta: układzie mostów oraz ulic. Historyczna mapa Wrocławia przedstawia w sumie 29 mostów na Odrze. Młody projektant połączył je liniami prostymi „Przyjąłem następującą zasadę – most o najniższej numeracji łączy się z mostem o najwyższym numerze”.

Szalet

edytuj
 
Szalet.
 
Widok z Mostu Słodowego w kierunku Bulwaru Słonecznego i pl. Bema.

W południowej części placu, w obrębie zachowanego zieleńca znajduje się budynek szaletu miejskiego. Tu znajduje się również początek Bulwaru Słonecznego. Został zaprojektowany na przełomie lat 1907 i 1908 roku. Stoi do dziś[3][31].

Otoczenie

edytuj

Obszar miasta, w obrębie którego położony jest plac, zabudowany jest budynkami mieszkalnymi i mieszkalno-usługowymi osiedla Ołbin, obejmującą zarówno zachowane kamienice jak i nową zabudowę mieszkalno-usługową i biurową[1][8]. Natomiast na południu znajduje się Śródmiejski Węzeł Wodny obejmujący liczne ramiona Odry i kanały wodne, tworzące liczne wyspy, a za nim Stare Miasto. Tuż przy placu, na południowy zachód od niego, ma swój początek obszar najstarszej części miasta – Ostrowa Tumskiego, niegdyś wyspy[5][6][32].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Bastiani Giovanni Battista (urodzony 1714, zmarły 1786), kanonik kapituły katedralnej we Wrocławiu.
  2. ↑ a b Budynki kompleksu Bema Plaza i Rezydencji Tumskiej mają adres: plac Józefa Bema 2 i ulica Bolesława Prusa 1.
  3. ↑ Adresy budynków wschodniej pierzei placu: plac Józefa Bema 3, 4, 5, 6 we Wrocławiu.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Harasimowicz 2006 ↓, s. 65 (Bema Józefa, plac).
  2. ↑ a b Breslau Stadtplan 1903 ↓.
  3. ↑ a b c d Klimm 1908 ↓.
  4. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 918 (Trasa Mieszczańska).
  5. ↑ a b c Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 20-21.
  6. ↑ a b Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 45-46.
  7. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607 (Odra Ołbińska).
  8. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 621 (Ołbin).
  9. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 560 (Mosty Młyńskie).
  10. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 65 (Bema Józefa, ulica).
  11. ↑ a b c d e f g urbanity.pl 2015 ↓.
  12. ↑ a b wroclaw.pl schemat 2015 ↓.
  13. ↑ Uchwała LII/3184/06 2006 ↓, s. § 15 + zał. mapa.
  14. ↑ a b c d Uchwała VII/128/03 2003 ↓, § 17 + zał. mapa.
  15. ↑ Uchwała VII/128/03 2003 ↓, § 18 + zał. mapa.
  16. ↑ a b Uchwała XXXVII/855/13 2013 ↓, s. § 33 + zał. RYSUNEK PLANU.
  17. ↑ a b c d ghelamco.be 2008 ↓.
  18. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 54 (Gneisenauplatz).
  19. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 54 (Gneisenaubrücke).
  20. ↑ Zbrojewicz 2011 ↓.
  21. ↑ ZDiUM 2015 ↓, s. poz. 690.
  22. ↑ ZDiUM 2015 ↓, s. poz. 161.
  23. ↑ a b ZDiUM 2015 ↓, s. poz. 162.
  24. ↑ ZDiUM Wykaz sygnalizacji świetlnej 2013 ↓, s. 1 (poz. 16 plac Bema).
  25. ↑ Uchwała XXXVII/855/13 2013 ↓, s. § 21 + zał. RYSUNEK PLANU.
  26. ↑ Uchwała LII/3184/06 2006 ↓, s. § 12 + zał. mapa.
  27. ↑ a b Zagożdżon i Śpiewak 2011 ↓, s. 128 (PDF s. 6).
  28. ↑ Wysocki 2015 ↓.
  29. ↑ a b inwestycje.pl 2008 ↓.
  30. ↑ a b Towo 2008 ↓.
  31. ↑ ZDiUM Toalety 2012 ↓.
  32. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 636-637 (Ostrów Tumski).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Plac_Józefa_Bema_we_Wrocławiu&oldid=75509537”