Wikipedia

Pirata (pająki)

(Przekierowano z Pirata (rodzaj pająków))

Pirata – rodzaj pająków z rodziny pogońcowatych i podrodziny Zoicinae(inne języki). Obejmuje 50 opisanych gatunków. Związane są głównie z terenami podmokłymi. Pająki te wraz z pokrewnym rodzajem Piratula noszą polskojęzyczną nazwę zwyczajową korsarz[2].

Pirata[1]
Sundewall, 1833
Ilustracja
Korsarz piratnik (Pirata piraticus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

Rodzina

pogońcowate

Podrodzina

Zoicinae(inne języki)

Rodzaj

Pirata

Typ nomenklatoryczny

Araneus piraticus Clerck, 1757

Synonimy
  • Sosilaus Simon, 1898
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Występowanie i środowisko

edytuj

Rodzaj prawie kosmopolityczny, naturalnym zasięgiem obejmujący wszystkie krainy zoogeograficzne oprócz australijskiej[3][4]. W Ameryce Północnej i Południowej rozprzestrzeniony jest od Kanady na północy Nearktyki przez Stany Zjednoczone, Meksyk, Amerykę Centralną i Wyspy Karaibskie aż po Argentynę na południu krainy neotropikalnej. Najliczniejszą, liczącą 21 gatunków faunę mają Stany Zjednoczone. Kilkanaście gatunków zamieszkuje krainę palearktyczną, spośród nich 5 występuje w Rosji, a 4 w Chinach[4]. W Europie, w tym Polsce występują trzy gatunki: korsarz piratnik, P. piscatorius i Pirata tenuitarsis[4][5]. Również kilkanaście gatunków zamieszkuje Afrykę, w tym 8 krainę etiopską. Na południe krainy orientalnej sięga naturalnym zasięgiem azjatycki P. subpiraticus, docierający do Filipin i Indonezji[4]. Z Indonezji i Nowej Zelandii podawany także holarktyczny korsarz piratnik[6].

Występują na terenach podmokłych np. bagnach, torfowiskach, na podmokłych łąkach, w pobliżu rzek i jezior[6]. Osobniki dorosłe w Polsce występują od kwietnia do września.

Charakterystyka

edytuj

Do rodzaju zaliczane są małe pająki, osiągające przeważnie od 3 do 10 mm. Istnieje wyraźny dymorfizm płciowy – samice są większe od samców, różnią się także ubarwieniem. Ubarwienie mają brązowe. Rysunki na odwłoku są słabo zaznaczone, zamiast tego znajdują się dwa rzędy białych plamek. Głowotułów u wielu gatunków jest ozdobiony dwoma paseczkami w kształcie litery „V”[7]. Jeśli gatunki są do siebie podobne, to należy je identyfikować po narządach rozrodczych[8].

Tryb życia i cykl życiowy

edytuj

Pająki te polują na terenach podmokłych, w gąszczu trzciny pospolitej czy wśród mchów lub torfowców. Potrafią także atakować, pływając na powierzchni wody, czatując na owady, które wpadły do wody. Wśród ich ofiar znajdują się larwy komarowatych (Culicidae), dafnie (Daphnia) i inne drobne organizmy, czasami nawet drobne kijanki[8]. Osobniki dorosłe kopią małe, okresowe norki zapewniające schronienie, inne np. P. piscatorius budują wodne „tuby” wokół roślin wodnych np. rogatka (Ceratophyllum)[8]. W zależności od gatunku, w obliczu zagrożenia uciekają do swoich schronień lub na otwarte wody, wkrótce powracają do brzegu[8].

Samica plecie przędny kokon, w którym przechowuje jaja, następnie nosi go przy sobie aż do wylęgu nimf.

Korsarz piratnik (P. piraticus) w towarzystwie wałęsaków zwyczajnych (Pardosa amentata), które atakują koziułkę warzywną (Tipula oleracea). Widać, że wałęsaki są wyraźnie większe od P. piraticus.

Taksonomia

edytuj
 
Samica Pirata subpiraticus
 
Samiec Pirata subpiraticus

Takson ten wprowadzony został w 1833 roku przez Carla Jakoba Sundevalla[9]. Jego gatunkiem typowym wyznaczono Araneus piraticus[10][4], opisanego w 1757 roku przez Carla Alexandra Clercka[11]. W 1955 roku Carl Friedrich Roewer wydzielił z Pirata rodzaj Piratula[12], diagnozując go w 1960 roku głównie na bazie różnic w układzie oczu[13]. W 1978 roku Howard K. Wallace i Harriet Exline zsynonimizowali z Pirata rodzaj Sosilaus poprzez przeniesienie gatunku typowego[14].

W 1981 roku Charles D. Dondale i James H. Redner zsynonimizowali Piratula z rodzajem Pirata[15]. W 2011 roku Michaił Omełko, Jurij Marusik i Seppo Koponen przywrócili rodzaj Piratula wskazując na liczne różnice morfologiczne z rodzajem Pirata, inne niż rozkład oczu wskazywany przez Roewera[10]. W pracach z 2019 i 2021 roku Rainer Breitling na podstawie molekularnych analiz filogenetycznych sekwencji mitochodrialnego DNA kodujących podjednostkę I oksydazy cytochromowej (CO1) powtórnie zsynonimizował te rodzaje[16][17]. Większość arachnologów molekularne analizy sekwencji CO1 uznaje jednak za niewystarczające do rozpracowywania filogenezy pająków na szczeblu rodzajowym[18], stąd krok ten nie został uwzględniony np. przez autorów bazy World Spider Catalogue[4].

W 1993 roku Aleksiej Ziuzin umieścił ten rodzaj wraz z Piratula, Hygrolycosa i Aulonia w nowej podrodzinie Piratinae na podstawie cech końcowej części bulbusa[19]. Badania z użyciem SEM nie wykazały istotnych różnic w tej części narządu między Pirata i Zoica, a przeprowadzona przez Luisa Piacentiniego i Martína Ramíreza molekularna analiza filogenetyczna wskazuje na siostrzaną relację między kladem tworzonym przez Pirata i Piratula a kladem tworzonym przez Zoica i Katebleps, w związku z czym autorzy ci zsynonimizowali w 2019 roku Piratinae z podrodziną Zoicinae[20].

Do rodzaju tego zalicza się 50 opisanych gatunków[4]:

Ponadto trzy nazwy listowane są jako nomina dubia[4]:

  • Pirata albicomaculatus Franganillo, 1913
  • Pirata rubicundicoloratus (Strand, 1906)
  • Pirata subniger Franganillo, 1913

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pirata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Lycosidae – Pogońcowate. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-02-27].
  3. ↑ Anton A. Nadolny, Mykola Kovblyuk. The spider genus Pirata Sundevall, 1833 (Aranei: Lycosidae) in Crimea and Abkhazia. „Arthropoda Selecta”. 20 (3), s. 175-194, 2011. DOI: 10.15298/arthsel.20.3.04. 
  4. ↑ a b c d e f g h Norman I. Platnick: Gen. Pirata Sundevall, 1833. [w:] World Spider Catalog Version 23.0 [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2022-02-27].
  5. ↑ Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2022-02-27].
  6. ↑ a b Jerzy Prószyński, Wojciech Staręga, Katalog Fauny Polski Tom 16. Część XXXIII. Pająki – Aranei, „Katalog Fauny Polski”, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
  7. ↑ Family Lycosidae (wolf spiders). esearch.amnh.org. [dostęp 2021-11-12]. (ang.).
  8. ↑ a b c d Pogońcowate, [w:] Heiko Bellman, Pająki i inne pajęczaki (specjalny dodatek: Krocionogi), Multico, 2018, s. 168, ISBN 978-83-7763-486-8 [dostęp 2021-12-21].
  9. ↑ C.J. Sundevall: Conspectus Arachnidum. Londini Gothorum (Lund): C.F. Berling, Londini Gothorum, 1833, s. 1-39.
  10. ↑ a b Mikhail M. Omelko, Yuri M. Marusik, Seppo Koponen. A survey of the east Palearctic Lycosidae (Aranei). 8. The genera Pirata Sundevall, 1833 and Piratula Roewer, 1960 in the Russian Far East. „Arthropoda Selecta”. 20 (3), s. 195-232, 2011. DOI: 10.15298/arthsel.20.3.05. 
  11. ↑ C. Clerck: Aranei Svecici. Svenska spindlar, uti sina hufvud-slågter indelte samt under några och sextio särskildte arter beskrefne och med illuminerade figurer uplyste. Stockholmiae: Laurentius Salvius, 1757. DOI: 10.5962/bhl.title.119890.
  12. ↑ Carl Friedrich Roewer: Katalog der Araneae von 1758 bis 1940, bzw. 1954. 2. Band, Abt. a (Lycosaeformia, Dionycha [excl. Salticiformia]). 2. Band, Abt. b (Salticiformia, Cribellata) (Synonyma-Verzeichnis, Gesamtindex). Bruxelles: Institut royal des Sciences naturelles de Belgique, 1955.
  13. ↑ Carl Friedrich Roewer. Araneae Lycosaeformia II (Lycosidae) (Fortsetzung und Schluss). „Exploration du Parc National de l'Upemba, Mission G. F. de Witte”. 55, s. 519-1040, 1960. 
  14. ↑ H.K. Wallace, H. Exline. Spiders of the genus Pirata in North America, Central America and the West Indies (Araneae: Lycosidae). „Journal of Arachnology”. 5, s. 1-112, 1978. 
  15. ↑ C.D. Dondale, J.H. Redner. Classification of two North American species of Pirata, with a description of a new genus (Araneae, Lycosidae). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 170, s. 106-110, 1981. 
  16. ↑ R. Breitling. Barcode taxonomy at the genus level. „Ecologica Montenegrina”. 21, s. 17-37, 2019. DOI: 10.37828/em.2019.21.2. 
  17. ↑ R. Breitling. A completely resolved phylogenetic tree of British spiders (Arachnida: Araneae). „Ecologica Montenegrina”. 46, s. 1-51, (2021. DOI: 10.37828/em.2021.46.1. 
  18. ↑ Norman I. Platnick: FAQ 7. Why is COI barcoding not useful on genus level?. [w:] World Spider Catalog Version 23.0 [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2022-02-27].
  19. ↑ Alexei Alexandrovich Zyuzin. Studies on the wolf spiders (Araneae: Lycosidae). I. A new genus and species from Kazakhstan, with comments on the Lycosinae. „Memoirs of the Queensland Museum”. 33, s. 693-700, 1993. 
  20. ↑ Luis N. Piacentini, Martín J. Ramírez. Hunting the wolf: A molecular phylogeny of the wolf spiders (Araneae, Lycosidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 136, s. 227–240, 2019. DOI: 10.1016/j.ympev.2019.04.004. 

Bibliografia

edytuj
  • Michał Grabowski, Radomir Jaskuła, Krzysztof Pabis: Encyklopedia owadów i pajęczaków Polski atlas. Warszawa: Wydawnictwo Fenix, s. 265
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pirata_(pająki)&oldid=70320537”