Łuskwiak rdzawołuskowy
Łuskwiak rdzawołuskowy (Pholiota squarrosoides (Peck) Sacc.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
_Sacc_654285.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łuskwiak rdzawołuskowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Pholiota squarrosoides (Peck) Sacc. Syll. fung. (Abellini) 5: 750 (1887) | |
.jpg)
_Sacc_451800.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pholiota, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1878 r. Charles Horton Peck nadając mu nazwę Agaricus squarrosoides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1887 r. Pier Andrea Saccardo[1].
- Agaricus squarrosoides Peck 1878
- Hypodendrum squarrosoides (Peck) Overh. 1932
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 3–8 cm, w młodych owocnikach kulisty, potem kolejno półkulisty, wypukły i płaskowypukły. Brzeg u młodych owocników połączony osłona z trzonem, tak, że blaszki są niewidoczne. Podczas wzrostu owocnika pęka, a jego resztki zwisają z brzegu. Powierzchnia kapelusza początkowo ciemnoochrowa, potem jasnoochrowa, w końcu żółta z gęstymi, sterczącymi stożkowatymi, brązowymi łuskami, przy brzegu płowiejącymi do barwy ochrowożółtej. Brzeg jaśniejszy[4].
Dość gęste, nieco zbiegające, początkowo jasnoochrowe, potem rdzawobrązowe[4].
Wysokość 2–7 cm, grubość do 1,1 cm, walcowaty, zwykle zakrzywiony, pełny. Powierzchnia żółtawa, pod kapeluszem gęsto pokryta dużymi, spiczastymi i wygiętymi w dół łuskami[4].
Biały o delikatnym zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników cynamonowobrązowy. Zarodniki 4–6 × 2,5–3,5 µm, gładkie, mniej lub bardziej eliptyczne, bez pory rostkowej, W KOH matowe, czerwonawo brązowe. Pleurocystydy maczugowate, do 65 × 18 µm. Cheilocystydy maczugowate, do 50 × 13 µm. Cystydy bez refrakcyjnej zawartości. Strzępki epikutis częściowo zżelowane. W strzępkach występują sprzążki[5].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano trzy stanowiska[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal działać będą czynniki zagrożenia[7]. Liczne nowe stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Nowe stanowiska w południowo-zachodniej Polsce podaje także Marek Halama w 2011 r.[9]
Występuje w górskich lasach liściastych na martwym drewnie w lesie, na pniakach, pniach i konarach drzew liściastych, zwłaszcza buków[4].
Znaczenie
edytujSaprotrof, ale czasami także pasożyt drzew. Jest niejadalny[5].
Gatunki podobne
edytujTeoretycznie łuskwiaka rdzawołuskowego można odróżnić od bardzo podobnego łuskwiaka nastroszonego (Pholiota squarrosa) bez użycia mikroskopu, ponieważ jego blaszki przechodzą z białawego do rdzawo brązowego bez zielonkawego etapu, a jego kapelusz jest często nieco lepki pod łuskami (w przeciwieństwie do zawsze suchego kapelusza ł. nastroszonego). Ponadto ł. rdzawołuskowy nigdy nie ma czosnkowego zapachu, który występuje w niektórych owocnikach ł. nastroszonego[5].
Taka jest teoria – ale warunki pogodowe wpływają na lepkość kapelusza, a gdy zebrało się dojrzałe okazy, nie ma możliwości ustalenia, czy ich blaszki przeszły przez zielonkawy etap. I chociaż niektórzy autorzy próbowali dostarczyć innych nie-mikroskopowych punktów porównawczych (na przykład kolory powierzchni kapelusza i skali lub stopień żółtawości w młodych blaszkach), większość z tych cech jest zmienna i występuje u obydwu gatunków. Ostatecznie analiza mikroskopowa może być wymagana do oddzielenia tych grzybów; ł. rdzawołuskowy ma znacznie mniejsze zarodniki niż ł. nastroszony (4–6 × 2,5–3,5 µm w porównaniu z 6–8 × 4–5 µm), jego zarodniki nie mają porów rostkowych, a jego cystydom brakuje zawartości refrakcyjnej znajdującej się w cystydach l. nastroszonego[5].
Badania Jacobssona w 1989 r., Klana i współpracowników w 1989 r. oraz analiza DNA (Moncalvo i współpracownicy, 2002 r.) nie wykazała odrębności biologicznej i genetycznej między ł. nastroszonym i ł. rdzawołuskowym – zdaniem tych autorów jest to jeden gatunek[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2019-05-29] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-05-29] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1
- ↑ a b c d e Mushroom EXpert. Pholiota squarrosoides [online] [dostęp 2019-05-29] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2019-05-29].
- ↑ Zbigniew Mirek, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5
- ↑ Nowe stanowiska łuskwiaka rdzawołuskowego w Polsce [online] [dostęp 2019-05-29].
- ↑ Marek Halama, First record of the rare species Pholiota squarrosoides (Agaricales, Strophariaceae) in Southwestern Poland, Polish Botanical Journal 56(2): 327–332, 2011