Wikipedia

Petersburg

miasto w Rosji
(Przekierowano z Petersburg (Rosja))
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Leningrad”. Zobacz też: inne znaczenia.
Zobacz też: inne znaczenia słowa „Petersburg”.

Petersburg, Sankt Petersburg[a] (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg[b]); dawniej: Piotrogród (ros. Петроград, Pietrograd), Leningrad (ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 5 384 342[1].

Petersburg
Санкт-Петербург
Ilustracja
twierdza Pietropawłowska, gmach Sztabu Głównego, sobór monasteru Smolnego, sobór Świętej Trójcy, pomnik Piotra Wielkiego, pałac Zimowy
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Gubernator

Aleksandr Biegłow

Powierzchnia

1439 km²

Wysokość

3 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


5 384 342[1]
3837,73 os./km²

Nr kierunkowy

7812

Kod pocztowy

190000-199406

Tablice rejestracyjne

98, 178, 198

Podział miasta

20 rejonów

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Petersburg”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, u góry znajduje się punkt z opisem „Petersburg”
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego
Mapa konturowa obwodu leningradzkiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Petersburg”
Ziemia59°56′N 30°16′E/59,933333 30,266667
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Petersburg jest miastem wydzielonym Federacji Rosyjskiej i stanowi jej odrębny podmiot. Jest stolicą Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego.

Nazwa

edytuj

Nazwa miasta w ciągu wieków ulegała zmianie. Pierwotnie na cześć św. Piotra miasto nazywało się Сан(к)тпитербурхъ, co było wzorowane na niderlandzkiej wymowie Sint Petersburg, a wynikało z faktu, iż car Piotr I w młodości przebywał przez pewien czas w Holandii. Później ustabilizowała się nazwa w obecnym odniemieckim brzmieniu.

 
Nazwa „Leningrad” w petersburskim porcie morskim w 2009

Po wybuchu I wojny światowej, 31 sierpnia 1914 roku[2] niemiecko brzmiącą nazwę zamieniono ze względów patriotycznych na jej rosyjskie tłumaczenie „Piotrogród” (Петроград). Prawie dziesięć lat później, 26 stycznia 1924 Piotrogród stał się „Leningradem” – w ten sposób uczczono pamięć Włodzimierza Lenina, zmarłego przywódcy Rosji Radzieckiej. 6 września 1991 miastu przywrócono dawną nazwę[3][4].

„Piter” (Пи́тер Pitier) – to z kolei nieoficjalna, pieszczotliwa, potoczna nazwa miasta, która funkcjonowała już w XIX wieku, była używana zarówno w czasach radzieckich, jak też obecnie. Stosuje się też określenia Культурная столица (Stolica Kultury), Северная столица (Północna Stolica), Вторая столица (Druga Stolica), Северная Венеция (Wenecja Północy), Северная Пальмира (Palmyra Północy), Петрополь (Pietropolis), Невоград (Newograd), Окно в Европу (Okno do Europy).

Zalecaną polską nazwą miasta (egzonimem), zgodnie z ustaleniami Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jest tradycyjna forma „Petersburg”[5]. W 2006 roku Komisja dopuściła używanie egzonimu wariantowego „Sankt Petersburg”, w dalszym ciągu zalecając w języku polskim używanie nazwy „Petersburg”[6].

Charakterystyka

edytuj
 
Miasto widziane z tarasu soboru św. Izaaka

Petersburg jest największym po Moskwie ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i naukowym Rosji, jednak pod względem odwiedzin turystów przewyższa stolicę, i tak np. w 2004 było ich 3,4 mln. Przez UNESCO został ogłoszony „ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata”, m.in. w związku z opiniami, że jest jednym z najwspanialszych zespołów urbanistycznych świata.

Według map i danych topograficznych z 1864 r. przyjęło się podawać, że Petersburg położony jest w delcie Newy na 101 wyspach. W rzeczywistości pod wpływem czynników naturalnych oraz na skutek działalności ludzkiej liczba ta od tego czasu systematycznie malała. Na początku lat 70. XX w. było już tylko 50 wysp[7]. Wyspy te spięte są 396 mostami, z których 14 największych jest co noc otwieranych w celu umożliwienia statkom przedostania się na jezioro Ładoga. Z tego względu nazywany bywa Wenecją Północy.

W mieście istnieje 41 szkół wyższych, w tym Petersburski Uniwersytet Państwowy, ponad 170 instytucji naukowo-badawczych, ponad dwa tysiące bibliotek (w tym Biblioteka im. Michaiła Sałtykowa-Szczedrina), obserwatorium astronomiczne Pułkowo, Teatr Maryjski, który w latach 1920–1992 funkcjonował jako Teatr Opery i Baletu im. Sergieja Kirowa. Funkcjonuje ciesząca się światową sławą filharmonia, założona w 1862.

Petersburg jest jednym z głównych centrów muzealnych świata. Swoje zasoby udostępnia jedno z trzech największych muzeów świata – Ermitaż – a ponadto Państwowe Muzeum Rosyjskie, Muzeum Antropologii i Etnografii (Kunstkamera) oraz kilkaset mniejszych. W pobliżu miasta znajdują się liczne miejscowości turystyczno-wypoczynkowe z kompleksami parkowo-pałacowymi byłych carów Rosji: Carskie Sioło, Peterhof, Pawłowsk, Zielenogorsk, Gatczyna.

Części miasta

edytuj
 
Plan przedstawiający podział Petersburga na rejony
Lp. Nazwa rejonu Nazwa rosyjska Liczba mieszkańców:
1 stycznia 2021[8][9]
1 Admirałtiejskij Адмиралтейский район 156 958
2 Wasileostrowskij Василеостровский район 205 240
3 Wyborgskij Выборгский район 523 497
4 Kalininskij Калининский район 521 875
5 Kirowskij Кировский район 331 550
6 Kołpinskij Колпинский район 194 934
7 Krasnogwardiejskij Красногвардейский район 355 621
8 Krasnosielskij Красносельский район 412 886
9 Kronsztadskij Кронштадтский район 44 353
10 Kurortnyj Курортный район 78 910
11 Moskowskij Московский район 347 022
12 Niewskij Невский район 538 323
13 Pietrogradskij Петроградский район 125 731
14 Pietrodworcowyj Петродворцовый район 142 655
15 Primorskij Приморский район 580 100
16 Puszkinskij Пушкинский район 229 403
17 Frunzienskij Фрунзенский район 384 385
18 Centralnyj Центральный район 210 899

Warunki naturalne

edytuj

Klimat

edytuj
Średnia temperatura i opady dla Petersburga
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 8,7 10,2 15,3 25,3 33,0 34,6 35,3 37,1 30,4 20,2 11,4 10,9 37,1
Średnie temperatury w dzień [°C] -3,2 -2,9 2,1 9,3 16,1 20,2 23,0 20,9 15,2 8,6 2,3 -1,0 9,2
Średnie dobowe temperatury [°C] -5,7 -5,5 -1,0 5,4 11,6 16,1 19,1 17,3 12,1 6,3 0,4 -3,2 6,1
Średnie temperatury w nocy [°C] -8,1 -8,2 -4,1 1,5 7,1 11,9 15,1 13,6 9,0 4,0 -1,5 -5,4 2,9
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -34,7 -27,7 -21,7 -12,5 -2,6 0,7 5,8 3,8 -1,6 -9,7 -20,1 -26,5 −34,7
Opady [mm] 45,3 34,1 33,8 33,4 45,7 68,8 81,4 88,9 63,5 65,5 57,8 52,8 671,0
Źródło: Климат Санкт-Петербурга

Historia miasta

edytuj

Wiek XVIII

edytuj
 
Grawiura: St. Petersburg i Newa 1753. Valeriani Joseph i Machaew Michaił Iwanowicz
Historyczne mapy miasta:
 
Mapa miasta z 1744
 
Mapa miasta z 1776
 
Mapa St. Petersburga, Meyers Konversationslexikon, 1888
 
Mapa St. Petersburga i jego okolic, Meyers Konversationslexikon, 1888
 
Plan Leningradu z 1978
 
Pomnik Piotra Wielkiego
 
Pomnik Mikołaja I, 1859 (2016)

Sprawą prestiżową dla władców Rosji z dynastii Romanowów było uzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego. Przez ponad sto lat kolejni carowie bezskutecznie starali się osiągnąć wyznaczony cel. Dopiero w okresie rządów Piotra I Rosjanie znaleźli się nad Bałtykiem. Dzięki wojnie północnej, którą toczył ze Szwedami w latach 1701–1721 oraz zwycięstwie w bitwie pod Połtawą w 1709, a także korzystnych ustaleniach pokoju w Nystad (fin. Uusikaupunki), mógł przystąpić do zagospodarowywania nadmorskich obszarów.

Głównym marzeniem cara było zbudowanie od podstaw miasta, które miało świadczyć o narodzinach potęgi państwa rosyjskiego. Prace budowlane, w których brali udział najwybitniejsi architekci ówczesnej Europy, rozpoczęły się już w 1703 na zdobytej rok wcześniej od Szwecji Wyspie Zajęczej (fin. Jänissaari), położonej w Ingrii u ujścia Newy. Był to obszar podmokły i słabo zaludniony, toteż osuszenie tych terenów było podstawowym wyzwaniem dla budowniczych. Pierwszą budowlą wzniesioną na obszarze Wyspy Zajęczej była Twierdza Pietropawłowska, którą rozpoczęto wznosić na mocy rozkazu cara z dnia 16 maja (27 maja według kalendarza gregoriańskiego) 1703. Dzień ten jest uznawany za datę założenia miasta. Na płycie kamiennej specjalnie przygotowanej na tę uroczystość wyryto następujący napis:

„Roku pańskiego 1703, 16 maja założone zostało przez cara i wielkiego księcia Piotra Aleksiejewicza miasto Sankt-Petersburg.”

Caryca Elżbieta kazała wybudować sobie w Petersburgu pałac, wzorowany na francuskim Wersalu – tzw. Pałac Zimowy. Jako pierwsza zamieszkała w nim cesarzowa Katarzyna II.

Wiek XIX

edytuj

Wiek XX

edytuj

Demografia

edytuj

Skład narodowościowy:

w 1897[10]:

  1. Rosjanie – 1 094 029 (86,49%)
  2. Niemcy – 50 780 (4,01%)
  3. Polacy – 36 729 (2,90%)
  4. Finowie – 21 006 (1,66%)
  5. Estończycy – 12 238 (0,97%)
  6. Żydzi – 12 037 (0,95%)
  7. Łotysze – 6277 (0,50%)
  8. Ukraińcy – 5203 (0,41%)
  9. Tatarzy – 4942 (0,39%)
  10. Szwedzi – 4623 (0,37%)

w 1939:

  1. Rosjanie – 2 775 979 (86,99%)
  2. Żydzi – 201 542 (6,32%)
  3. Ukraińcy – 54 660 (1,71%)
  4. Białorusini – 32 353 (1,01%)
  5. Tatarzy – 31 506 (0,99%)
  6. Polacy – 20 605 (0,65%)
  7. Estończycy – 15 161 (0,48%)
  8. Niemcy – 10 104 (0,32%)
  9. Łotysze – 9554 (0,30%)
  10. Finowie – 7923 (0,25%)

w 1979[11]:

  1. Rosjanie – 4 097 629 (89,69%)
  2. Żydzi – 142 730 (3,12%)
  3. Ukraińcy – 117 412 (2,57%)
  4. Białorusini – 81 575 (1,79%)
  5. Tatarzy – 39 403 (0,86%)
  6. Polacy – 9607 (0,21%)
  7. Ormianie – 7995 (0,18%)
  8. Estończycy – 6237 (0,14%)
  9. Czuwasze – 6057 (0,13%)
  10. Finowie – 5719 (0,13%)

w 2010:

  1. Rosjanie – 3 908 753 (79,10%)
  2. Ukraińcy – 64 446 (1,32%)
  3. Białorusini – 38 136 (0,78%)
  4. Tatarzy – 30 857 (0,63%)
  5. Żydzi – 24 132 (0,49%)
  6. Uzbecy – 20 345 (0,42%)
  7. Ormianie – 19 971 (0,41%)
  8. Azerowie – 17 717 (0,36%)
  9. Tadżycy – 12 072 (0,25%)
  10. Gruzini – 8274 (0,17%)

Zabytki

edytuj
 
Twierdza Pietropawłowska
 
Pałac Zimowy
 
Zespół pałacowo-ogrodowy Peterhof

Zabytkowe świątynie

edytuj

Nauka i kultura

edytuj

Oświata

edytuj

Uczelnie w Petersburgu

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Uczelnie w Petersburgu.

W Leningradzie funkcjonowała Leningradzka Szkoła Choreografii[12].

Gospodarka

edytuj

Dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu rozwinął się w nim przemysł stoczniowy (np. Stocznia Bałtycka), maszynowy (Zakłady Elektrosiła, Fabryka Kirowa), elektrotechniczny i elektroniczny, hutnictwo żelaza i metali kolorowych, przemysł chemiczny, a zwłaszcza gumowy, włókienniczy, odzieżowy, skórzano-obuwniczy, poligraficzny, drzewny, papierniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy. W Petersburgu znajduje się zatrudniająca 6700 osób fabryka aut, w której produkowany jest model Chevrolet Cruze.

Transport

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Transport w Petersburgu.
 
Metro – stacja Awtowo

Petersburg jest wielkim węzłem kolejowym i drogowym oraz jednym z największych portów morskich Rosji. Port rzeczny połączony jest drogami wodnymi z morzami: Białym, Azowskim, Kaspijskim i Czarnym. Znajduje się tu także międzynarodowy port lotniczy Pułkowo.

Wojsko

edytuj

Miasto jest siedzibą dowództwa Zachodniego Okręgu Wojskowego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej[13].

W mieście stacjonują dowództwo i sztab 6 Armii Ogólnowojskowej[14].

Sport

edytuj
 
Stadion Kriestowskij

Miasto jest jednym z centrów sportowych Rosji. Istnieje tu Petersburski Kompleks Sportowo-Koncertowy. Działają tutaj kluby Zenit Petersburg (piłka nożna), SKA Sankt Petersburg (mający sekcje hokeja na lodzie oraz piłki nożnej), Dinamo Petersburg, Spartak Petersburg (koszykówka). W mieście rozgrywany jest także tenisowy turniej Sankt Petersburg Open. W rejonie miasta działa także skocznia narciarska Kawgołowo.

Polonica

edytuj

Współpraca

edytuj

Miejscowości partnerskie:

Ludzie związani z miastem

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Petersburgiem.

Galeria

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Petersburg jest nazwą zalecaną przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG), a Sankt Petersburg nazwą wariantową[16].
  2. ↑ Pot. ros. Петербург Pietierburg, ros. Пи́тер Pitier.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Общие сведения и описание Санкт-Петербурга [online] [dostęp 2021-06-19].
  2. ↑ Ludwik Bazylow, „Polacy w Petersburgu”, 1984, s. 410.
  3. ↑ Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 N 1643-1 О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт Петербург. bestpravo.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-28)].
  4. ↑ Według: Anna Reid „Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941-1944” strona 566, Wydawnictwo Literackie 2012, ISBN 978-83-08-04729-3, zmiana nazwy nastąpiła z dniem 1 października 1991, a poprzedziło je „zacięte” referendum.
  5. ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. T. 6: Białoruś, Rosja, Ukraina. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2005. ISBN 83-239-9020-4. [dostęp 2009-07-04].
  6. ↑ Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001.
  7. ↑ (k): „Ile jest wysp w Leningradzie?”, w: „Poznaj Świat” R. XIX, nr 9 (226), wrzesień 1971, s. 41.
  8. ↑ Адмиралтейский район [online] [dostęp 2021-06-27] (ros.).
  9. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  10. ↑ Demoscope Weekly – Annex. Statistical indicators reference [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
  11. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
  12. ↑ Abrosimow 2009 ↓.
  13. ↑ Указ Президента РФ от 20.09.2010 № 1144 «О военно-административном делении Российской Федерации».
  14. ↑ 6-я Краснознаменная общевойсковая армия. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2022-04-08]. (ros.).
  15. ↑ Севастополь и Санкт-Петербург – города-побратимы. Города славы Русского Флота. sevpatriot.ru, 2010-05-26. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)]. (ros.).
  16. ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. s. XXX, 208. [dostęp 2022-07-10].

Bibliografia

edytuj
  • Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Petersburg&oldid=75224369”