Pegomastax

Pegomastax ("silna szczęka", od greckich słów pegos i mastax) – rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego z rodziny heterodontozaurów żyjącego we wczesnej jurze (hettang lub synemur) na terenach dzisiejszej Afryki, opisany w 2012 roku przez Paula Sereno. Gatunkiem typowym jest P. africana, którego holotypem są kawałki czaszki – prawa kość zaoczodołowa, obie kości zębowe z zębami oraz kość przedzębowa – oznaczone SAM–PK–K10488. Holotyp odkryto w osadach wyższej części formacji Elliot na terenie Kraju Przylądkowego w Republice Południowej Afryki, niedaleko miejsca odkrycia najlepiej zachowanych znanych okazów Heterodontosaurus tucki (SAM–PK–K337 i SAM–PK–K1332). Całkowita długość czaszki P. africana szacowana jest przez Sereno na ok. 70–80 mm – porównywalna z czaszkami abriktozaura i Manidens, nieco większa od czaszek Fruitadens, Tianyulong (65–75 mm) i echinodona (62 mm), a mniejsza od czaszek heterodontozaura (115–200 mm) i likorina (145 mm).

Pegomastax
Sereno, 2012
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Rodzina	heterodontozaury
Podrodzina	Heterodontosaurinae
Rodzaj	Pegomastax
Gatunki
P. africana Sereno, 2012

Autapomorfiami P. africana są: stosunkowo krótka i wysoka kość przedzębowa – długość jej krawędzi dorsalnej (górnej) wynosi zaledwie ok. 70% jest wysokości; dorsalna krawędź kości przedzębowej opadająca anterowentralnie (jednocześnie ku przodowi i w dół) pod kątem ok. 45°; łukowata główna krawędź (ang. primary ridge) korony zębów wyrastających z kości zębowej położonych za zębem przypominającym kieł, rozciągająca się od najwyżej położonego ząbka na górnej krawędzi korony (ang. apical denticle) do części mezjalnej (położonej bliżej środka łuku zębowego) podstawy korony; a także wklęsłości na powierzchni korony po obu stronach wspomnianego wyżej ząbka.

Na przedzie kości zębowej Pegomastax znajduje się przypomina kształtem siodło powierzchnia stawowa biorącą udział w tworzeniu stawu między tą kością a kością przedzębową; sinusoidalna tylna powierzchnia kości przedzębowej pasuje do niej, ale jednocześnie jest od niej znacznie niższa i wypełnia ją tylko częściowo. Połączenie między kością zębową a przedzębową miało u P. africana podobną budowę jak u heterodontozaura i abriktozaura; zdaniem Sereno taka budowa żuchwy dowodzi, że połączenie między wymienionymi kośćmi było u Pegomastax ruchome.

Kształt kości przedzębowej Pegomastax, przypominającej nieco dziób papug, wyróżnia go wśród heterodontozaurów; różnice w budowie tej kości u tego i innych przedstawicieli rodziny mogą być rezultatem przystosowania do pobierania różnego rodzaju pokarmu lub pobierania pokarmu w inny sposób. Większość lub wszystkie zęby wyrastające z kości zębowej znajdujące się za zębem przypominającym kształtem kieł są w mniejszym lub większym stopniu starte – niektóre do tego stopnia, że straciły ząbki na powierzchni korony zębów. Różny stopień zużycia zębów wskazuje, że poszczególne zęby wypadały i były zastępowane nowymi w różnym czasie; bezpośredni dowód na to zachował się wśród zębów lewej kości zębowej – u podstawy korony bardzo startego zęba wyrasta mała korona nowego. Sereno cytuje starte zęby okazu holotypowego P. africana i innych znanych okazów heterodontozaurów jako jeden z dowodów na to, że przedstawiciele tej rodziny byli głównie lub wyłącznie roślinożercami.

Z przeprowadzonej przez Sereno analizy filogenetycznej wynika, że Pegomastax był taksonem siostrzanym do południowoamerykańskiego rodzaju Manidens, a klad obejmujący oba te taksony był w nierozwikłanej trychotomii z abriktozaurem i heterodontozaurem. Wszystkie te rodzaje oraz likorin tworzą podrodzinę Heterodontosaurinae.

Pierwotnie opisany pod nazwą Pegomastax africanus; epitet gatunkowy został później poprawiony na africana.