Pełzaczniki

Pełzaczniki
	Xenopinae
	Bonaparte, 1854
	; Pełzacznik białowąsy (X. minutus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	garncarzowate
Podrodzina	pełzaczniki
	Typ nomenklatoryczny
	Podrodzina: Xenops Illiger, 1811; Rodzaj: Xenops genibarbis Illiger, 1811
Synonimy
	Rodzaju: Anecorhamphus Billberg, 1828;
	Rodzaju: Anecorhamphus Billberg, 1828;
Rodzaje i gatunki
	Xenops Illiger, 1811; 5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Xenops Illiger, 1811; 5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pełzaczniki^[4] (Xenopinae) – monotypowa podrodzina ptaków z rodziny garncarzowatych (Furnariidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Podrodzina obejmuje gatunki występujące w krainie neotropikalnej – południowym Meksyku, Ameryce Centralnej i Południowej^[5].

Morfologia

Długość ciała 10–12 cm; masa ciała 9–15 g^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w publikacji własnego autorstwa poświęconej wstępnej klasyfikacji ssaków i ptaków^[3]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) pełzacznik amazoński (X. genibarbis).

Etymologia

Xenops: gr. ξενος xenos ‘nieznajomy, obcy’; ωψ ops, ωπος opos ‘oblicze, twarz’^[7].
Anecorhamphus: gr. ανεκας anekas ‘do góry, w górę’ (por. ανηκω anēkō ‘dochodzić, sięgać’); ῥαμφος rhamphos ‘dziób’^[8].

Podział systematyczny

Podrodzina ta jest taksonem siostrzanym wobec Furnariinae lub Dendrocolaptidae^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]. Do podrodziny należy jeden rodzaj z gatunkami^[4]:

Xenops mexicanus P.L. Sclater, 1857 – pełzacznik północny
Xenops genibarbis Illiger, 1811 – pełzacznik amazoński
Xenops minutus (Sparrman, 1788) – pełzacznik białowąsy
Xenops rutilus Temminck, 1821 – pełzacznik kreskowany
Xenops tenuirostris von Pelzeln, 1859 – pełzacznik cienkodzioby

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Xenops Illiger, 1811.

Przypisy

↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).
↑ Xenops, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-09-14] (ang.).
↑ ^a ^b J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 213. (łac.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Xenopinae Bonaparte, 1854 – pełzaczniki (wersja: 2024-10-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-16].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-16]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ovenbirds and Woodcreepers (Furnariidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Xenops, DOI: 10.2173/bow.furnar2.01 [dostęp 2024-11-16] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Xenops [dostęp 2022-02-04] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Anecorhamphus [dostęp 2022-02-04] .
↑ J. Fjeldså, M. Irestedt & P.G.P. Ericson. Molecular data reveal some major adaptational shifts in the early evolution of the most diverse avian family, the Furnariidae. „Journal of Ornithology”. 146 (1), s. 1–13, 2005. DOI: 10.1007/s10336-004-0054-5. (ang.).
↑ J. Fjeldså, M. Irestedt, K.A. Jønsson, J.I. Ohlson & P.G.P. Ericson. Phylogeny of the ovenbird genus Upucerthia: a case of independent adaptations for terrestrial life. „Zoologica Scripta”. 36 (2), s. 133–141, 2007. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00270.x. (ang.).
↑ M. Irestedt, J. Fjeldså, L. Dalén & P.G.P. Ericson. Convergent evolution, habitat shifts and variable diversification rates in the ovenbird-woodcreeper family (Furnariidae). „BMC Evolutionary Biology”. 9, s. 268, 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-268. (ang.).
↑ R.G. Moyle, R.T. Chesser, R.T. Brumfield, J.G. Tello, D.J. Marchese & J. Cracraft. Phylogeny and phylogenetic classification of the antbirds, ovenbirds, woodcreepers, and allies (Aves: Passeriformes: infraorder Furnariides). „Cladistic”. 25, s. 1–20, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2009.00259.x. (ang.).
↑ E.P. Derryberry, S. Claramunt, G. Derryberry, R.T. Chesser, J. Cracraft, A. Aleixo, J. Pérez-Emán, J.V. Remsen Jr. & R.T. Brumfield. Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae). „Evolution”. 65 (10), s. 2973–2986, 2011. DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1] Nowa nazwa dla Xenops Illiger, 1811.

[Billberg-2] G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).

[itis-3] Xenops, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-09-14] (ang.).

[Illiger-4] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 213. (łac.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Xenopinae Bonaparte, 1854 – pełzaczniki (wersja: 2024-10-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-16].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-16]. (ang.).

[botw-7] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ovenbirds and Woodcreepers (Furnariidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Xenops, DOI: 10.2173/bow.furnar2.01 [dostęp 2024-11-16] (ang.).

[8] The Key to Scientific Names ↓, Xenops [dostęp 2022-02-04] .

[9] The Key to Scientific Names ↓, Anecorhamphus [dostęp 2022-02-04] .

[Fjeldså&innia-10] J. Fjeldså, M. Irestedt & P.G.P. Ericson. Molecular data reveal some major adaptational shifts in the early evolution of the most diverse avian family, the Furnariidae. „Journal of Ornithology”. 146 (1), s. 1–13, 2005. DOI: 10.1007/s10336-004-0054-5. (ang.).

[Fjeldså&innib-11] J. Fjeldså, M. Irestedt, K.A. Jønsson, J.I. Ohlson & P.G.P. Ericson. Phylogeny of the ovenbird genus Upucerthia: a case of independent adaptations for terrestrial life. „Zoologica Scripta”. 36 (2), s. 133–141, 2007. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00270.x. (ang.).

[Irestedt&inni-12] M. Irestedt, J. Fjeldså, L. Dalén & P.G.P. Ericson. Convergent evolution, habitat shifts and variable diversification rates in the ovenbird-woodcreeper family (Furnariidae). „BMC Evolutionary Biology”. 9, s. 268, 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-268. (ang.).

[Moyle&inni-13] R.G. Moyle, R.T. Chesser, R.T. Brumfield, J.G. Tello, D.J. Marchese & J. Cracraft. Phylogeny and phylogenetic classification of the antbirds, ovenbirds, woodcreepers, and allies (Aves: Passeriformes: infraorder Furnariides). „Cladistic”. 25, s. 1–20, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2009.00259.x. (ang.).

[Derryberry&inni-14] E.P. Derryberry, S. Claramunt, G. Derryberry, R.T. Chesser, J. Cracraft, A. Aleixo, J. Pérez-Emán, J.V. Remsen Jr. & R.T. Brumfield. Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae). „Evolution”. 65 (10), s. 2973–2986, 2011. DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x. (ang.).

[4]

[a]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]