Paweł Cierpioł
Paweł Cierpioł ps. „Makopol”, „Pleban”, „Rokowski” (ur. 18 grudnia 1904 w Chwostku, zm. w 1947 koło Wałbrzycha) – funkcjonariusz Policji Państwowej, oficer Wojska Polskiego oraz ZWZ-AK-DSZ.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1947 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
Inspektorat Rybnik AK, Grupa „Makopol” |
| Stanowiska |
szef wywiadu inspektoratu, komendant inspektoratu, dowódca oddziału |
Życiorys
edytujUrodził się 18 grudnia 1904 i pochodził z Chwostka[1]. Był synem Józefa[2]. W 1932 ukończył Państwowe Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze w Chorzowie. Wstąpił do Policji Państwowej i po odbyciu stażu w policji kryminalnej objął stanowisko komendanta posterunku w Mikołowie. W pierwszej połowie 1939 objął funkcję starszego wywiadowcy Posterunku Oficerskiego Policji[3]. Faktycznie miał wtedy działać jako oficer wojskowy wywiadu i kontrwywiadu w stopniu kapitana Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego[4][2]. Rozpracowywał wtedy działalność Partii Młodoniemieckiej w Polsce (JdP)[1].
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 i nastaniu okupacji niemieckiej od 1940 działał w konspiracji[1]. W czerwcu 1940 wstąpił do ZWZ, został zaprzysiężony przez Józefa Korola i skierowany do pracy w wywiadzie pod komendą Karola Kornasa. Od 1940 do 1944 był szefem wywiadu Inspektoratu Rybnik w ramach Okręgu Śląsk ZWZ (od 1942 Armii Krajowej)[1]. Równolegle, od końca 1940 lub od początku 1941 był w sztabie Inspektoratu[5], od kwietnia 1941 był zastępcą dowódcy Inspektoratu Władysława Kuboszka, a po aresztowaniu tegoż (luty 1944) od marca 1944 aż do rozwiązania (14 kwietnia 1947) sam sprawował dowództwo Inspektoratu w stopniu porucznika[1][6].
U kresu wojny, od końca maja 1945 organizował struktury Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj[7]. W tym samym roku został dowódcą zbrojnej Grupy „Makopola” z podziemia antykomunistycznego (działającej od kwietnia 1945 do kwietnia 1947)[8]. W konspiracji używał pseudonimów „Makopol”, „Pleban”, „Rokowski”[1][9]. Po ujawnieniu we wrześniu 1945 przez kpt. Zygmunta Jankego ps. „Walter” całego Okręgu Śląskiego AK, jedynie Inspektorat Rybnik, kierowany przez Pawła Cierpioła, pozostał nadal w konspiracji[10]. Jego oddział kontrolował teren cieszyńsko-rybnicki i liczył nawet 150 członków[11]. W 1947 zarówno jego podkomendni, jak i on sam, ujawnił się przed władzami komunistycznymi Polski Ludowej i złożył oświadczenie o zaprzestaniu działalności w dniu 14 kwietnia 1947[1][12]. Pod koniec czerwca 1947 przed sądem w Katowicach był świadkiem w procesie skazanego na śmierć Pawła Ulczoka[13]. Tuż po ujawnieniu próbował przedostać się na Zachód[1]. Podczas usiłowania przekroczenia granicy poniósł śmierć w zasadzce przygotowanej przez funkcjonariuszy UB w Sudetach w okolicach Wałbrzycha[1]. Cała akcja przerzutu przez granicę była spreparowana przez UB, a w późniejszej dokumentacji opisano, że Paweł Cierpioł został zastrzelony „przy usiłowaniu ucieczki za granicę”[11].
Imieniem Pawła Cierpioła nazwano ulicę w Rybniku[14]. W 2008 Instytut Pamięci Narodowej wydał publikację pt. Z „Archiwum Pawła Cierpioła »Makopola«” 1941–1948 (autorzy: Anna Badura, Marta Dendra, Rafał Michalski, Łukasz Wiecha, Elżbieta Zajchowska)[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Bębnik 2009 ↓, s. 28.
- ↑ a b Porębski 2013 ↓, s. 332.
- ↑ Bębnik 2009 ↓, s. 27.
- ↑ Bębnik 2009 ↓, s. 27-28.
- ↑ J. Lewandowski¸ Zaginiony. Zagadka porucznika Cierpioła, „Śląsk” 1997, nr 3, s. 17–18
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 20, 218, 219.
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 220.
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 220, 357.
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 20, 218.
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 221.
- ↑ a b Porębski 2013 ↓, s. 222.
- ↑ Porębski 2013 ↓, s. 222, 332.
- ↑ AK wydało wyrok śmierci na Ulczoka. „Dziennik Zachodni”. Nr 171, s. 3, 25 czerwca 1947.
- ↑ Wykaz ulic. bip.um.rybnik.eu. [dostęp 2021-09-04].
- ↑ Anna Badura, Marta Dendra, Rafał Michalski, Łukasz Wiecha, Elżbieta Zajchowska: Z „Archiwum Pawła Cierpioła »Makopola«” 1941–1948. Warszawa-Katowice: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 1–208. ISBN 978-83-7629-007-2.
Bibliografia
edytuj- Grzegorz Bębnik: Mikołów w początkach II wojny światowej. Mikołów: Miejska Biblioteka Publiczna w Mikołowie, 2009, s. 1–112. ISBN 978-83-915299-8-0.
- Sławomir Porębski: Walka o władzę na Śląsku Cieszyńskim w latach 1945–1947. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach. Wydział Nauk Społecznych. Instytut Historii, 2013, s. 1–357.