Partycypacja obywatelska

Partycypacja obywatelska – zespół działań i metod uczestnictwa obywateli w określaniu i rozwiązywaniu własnych problemów. Podstawą partycypacji jest uznanie legalności wybranej demokratycznie władzy i partnerstwo władz z grupami i organizacjami mieszkańców. Opiera się ona również na założeniu, że udział obywateli w zarządzaniu demokratycznym państwem nie powinien być ograniczony wyłącznie do udziału w wyborach (demokracja uczestnicząca).

Kroki w rozwoju zasad obywatelskiego uczestnictwa

Podstawa: Informacja (władza mówi do obywateli)
Krok I: Opozycja (obywatele wyrażają sprzeciw)
Krok II: Odpowiedzi (władza wyjaśnia obywatelom)
Krok III: Konsultacje (władza wysłuchuje obywateli)
Krok IV: Partnerstwo (obywatele razem z władzami)
Szczyt: Samozarządzanie (obywatele załatwiają swoje własne sprawy)

W sprawnie działającym państwie demokratycznym (zob. wskaźnik demokracji) aktywni obywatele sami określają, co dla nich stanowi największy problem i w jaki sposób byłoby najlepiej go rozwiązać. Zadaniem władz jest wspomożenie ich w realizacji zadania.

Partycypacja obywatelska zaczyna się tam, gdzie władze konsultują rozwiązanie problemu z obywatelami przed podjęciem decyzji.

Problem roszczeniowej obojętności

Skłonność członków grup społecznych do partycypacji obywatelskiej jest zależna od pochodzenia klasowego (pozycji w strukturze społecznej). Zaobserwowano zjawisko świadomego „wychowywania klas niższych do bierności”. Obywatele ulegający tym wpływom zaczynają zadowalać się świadomością, że wybór korzystnych decyzji w sprawach publicznych należy do partii politycznych (według Jürgena Habermasa przejawiają „roszczeniową obojętność”). Sprzyja temu sytuacja, w której merytoryczną debatę o rozwiązaniach politycznych, proponowanych przez partie rywalizujące o głosy wyborców, zastępuje prezentacja zamiarów tych partii niezdecydowanym wyborcom (manipulacja ich emocjami)^[1]^[2].

Rozwój uczestnictwa obywateli w kształtowaniu stosunków w państwie zapewniają te media, które są zdolne skłaniać polityków, socjologów, ekonomistów, etyków i in. specjalistów do jawnych debat w ważnych sprawach, przypominających np. debaty oksfordzkie. Publikacja przebiegu takich debat umożliwia obywatelom wyrobienie sobie opinii o kompetencjach uczestników dyskusji (wiarygodności przedstawianych argumentów) oraz sprecyzowanie własnego stanowiska w kontrowersyjnych sprawach^[3]^[4]^[5]^[a] (zob. też edukacja medialna).

Zakres spraw podlegających partycypacji

zagospodarowanie przestrzenne
komunikacja
ekologia
bezpieczeństwo
wizja i przyszłość
problemy społeczne (bieda, bezrobocie)

Techniki partycypacyjne

konsultacje społeczne
dostęp do informacji publicznej
referendum
obywatelska inicjatywa ustawodawcza
kontakt z radnym, prezydentem
składanie wniosków, petycji
pośrednie ciała przedstawicielskie

Uwagi

↑ O potrzebie organizowania debat autorytetów świadczy m.in. duże zainteresowanie Polaków dyskusją na temat „Czy Polacy to jeden naród a dwa plemiona?”, przeprowadzoną w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku w ramach cyklu „Arena Idei” (uczestnicy: Adam Boniecki, Jerzy Bralczyk, Ewa Łętowska i Andrzej Zybertowicz; prowadzenie: Katarzyna Kolenda-Zaleska). W sondażu poprzedzającym program wzięło udział 8 tys. osób. Spośród nich 73,7% twierdziło, że „tak” – Polacy to „jeden naród a dwa plemiona” („nie” – 19,7%, „nie wiem” – 6,6%). Odpowiedzi twierdzące na to samo pytanie, zebrane w czasie trwania debaty, stanowiły 86% („nie” – 11,2%, „nie wiem” – 2,6%)^[6].

Zobacz też

Przypisy

↑ Arkadiusz Peisert: Demokracja deliberacyjna a praktyka społeczna. W: red. Anna Olech, kierownik projektu: Paulina Sobiesiak: Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej. Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych, 2011, s. 156–174. ISBN 978-83-7689-070-8.; Cytat: „Tak jak w świecie reklamy, która z czasem zobojętnia swoich odbiorców, tak i w … sztucznie wytwarzanej sferze publicznej wyborcy-konsumenci popadają stopniowo w obojętność w stosunku do spraw publicznych”.
↑ Jürgen Habermas: Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 1-474. ISBN 978-83-01-14877-5.
↑ Jürgen Habermas. przekład: Andrzej Maciej Kaniowski, Marek Jan Siemek: Racjonalność działania a racjonalność społeczna: Tom 1. Racjonalność działania a racjonalność społeczna; Tom 2. Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego (informacje bibliograficzne). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 1-669, seria: Biblioteka współczesnych filozofów. ISBN 83-01-13087-3.
↑ Tomasz Goban Klas: Media i komunikowanie masowe: teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 1-336.
↑ Stanisław Gomułka. Rzecz o polityce > Debata publiczna w Polsce: Brak reakcji na argumenty. „Rzeczpospolita”, 2017-03-28. ISSN 0208-9130.
↑ Ponad milion widzów "Areny Idei". [w:] Informacje TVN24 BIS [on-line]. TVN S.A. / TVN Media Sp. z o.o., 15 listopada 2017. [dostęp 2018-01-03].

Bibliografia

red. Anna Olech, kierownik projektu: Paulina Sobiesiak: Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej: Część 1. Wymiary partycypacji publicznej ; Część 2. Modele partycypacji publicznej – teoria i praktyka społeczna a praktyka społeczna. Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych, 2011. ISBN 978-83-7689-070-8.
Paweł Stefan Załęski: Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012, s. 1-266.
ABC samorządu terytorialnego. Poradnik nie tylko dla radnych, Warszawa 2006
Ł. Krzyżanowska, Ł. Facjejew "Partycypacja obywatelska w Polsce", Fundacja im. Stefana Batorego 2009
Giovanni Sartori, Teoria demokracji, przeł. P. Amsterdamski, D. Grinberg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994

Linki zewnętrzne

Alban Bouvier i inni. Démocratie délibérative, démocratie débattante, démocratie participative. „Revue européenne des sciences sociales”, 2007. Librairie Droz (Genève). DOI: 10.4000/ress.82. ISBN 978-2-600-01114-3. (fr.).
Laboratorium Partycypacji Obywatelskiej
Henryk Gawroński, Efektywność partycypacyjnych instrumentów zarządzania miastem, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, Rok LXXVII. zeszyt 1, 2015, s. 273–286

[7] O potrzebie organizowania debat autorytetów świadczy m.in. duże zainteresowanie Polaków dyskusją na temat „Czy Polacy to jeden naród a dwa plemiona?”, przeprowadzoną w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku w ramach cyklu „Arena Idei” (uczestnicy: Adam Boniecki, Jerzy Bralczyk, Ewa Łętowska i Andrzej Zybertowicz; prowadzenie: Katarzyna Kolenda-Zaleska). W sondażu poprzedzającym program wzięło udział 8 tys. osób. Spośród nich 73,7% twierdziło, że „tak” – Polacy to „jeden naród a dwa plemiona” („nie” – 19,7%, „nie wiem” – 6,6%). Odpowiedzi twierdzące na to samo pytanie, zebrane w czasie trwania debaty, stanowiły 86% („nie” – 11,2%, „nie wiem” – 2,6%)^[6].

[Peisert-1] Arkadiusz Peisert: Demokracja deliberacyjna a praktyka społeczna. W: red. Anna Olech, kierownik projektu: Paulina Sobiesiak: Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej. Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych, 2011, s. 156–174. ISBN 978-83-7689-070-8.; Cytat: „Tak jak w świecie reklamy, która z czasem zobojętnia swoich odbiorców, tak i w … sztucznie wytwarzanej sferze publicznej wyborcy-konsumenci popadają stopniowo w obojętność w stosunku do spraw publicznych”.

[Habermas-2] Jürgen Habermas: Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 1-474. ISBN 978-83-01-14877-5.

[Racjonalność-3] Jürgen Habermas. przekład: Andrzej Maciej Kaniowski, Marek Jan Siemek: Racjonalność działania a racjonalność społeczna: Tom 1. Racjonalność działania a racjonalność społeczna; Tom 2. Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego (informacje bibliograficzne). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 1-669, seria: Biblioteka współczesnych filozofów. ISBN 83-01-13087-3.

[Media-komun-mas-4] Tomasz Goban Klas: Media i komunikowanie masowe: teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 1-336.

[RP.pl-5] Stanisław Gomułka. Rzecz o polityce > Debata publiczna w Polsce: Brak reakcji na argumenty. „Rzeczpospolita”, 2017-03-28. ISSN 0208-9130.

[ArenaIdei-6] Ponad milion widzów "Areny Idei". [w:] Informacje TVN24 BIS [on-line]. TVN S.A. / TVN Media Sp. z o.o., 15 listopada 2017. [dostęp 2018-01-03].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]