Płaskotka rozlana

Płaskotka rozlana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	płaskotka
Gatunek	Płaskotka rozlana
	Nazwa systematyczna
	Parmeliopsis ambigua (Wulfen) Nyl.; Syn. meth. lich. (Parisiis) 2: 54 (1863)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płaskotka rozlana (Parmeliopsis ambigua (Wulfen) Nyl.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmeliopsis, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1791 r. Franz Xaver von Wulfen nadając mu nazwę Lichen ambiguus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1863 r. William Nylander, przenosząc go do rodzaju Parmeliopsis^[1]. Jest gatunkiem typowym tego rodzaju.

Synonimy nazwy naukowej^[3]:

Foraminella ambigua (Wulfen) S.L.F. Mey. 1982
Lichen ambiguus Wulfen 1791
Lobaria ambigua (Wulfen) Hoffm. 1796
Parmelia ambigua (Wulfen) Ach. 1803
Parmelia viridosoredians Elix 1981
Placodium ambiguum (Wulfen) Frege 1812

Nazwa polska według W. Fałtynowicza^[2].

Charakterystyka

Tworzy listkowatą i zazwyczaj kolistą plechę o średnicy 2–6 cm, ściśle przylegającą do podłoża. Często sąsiednie plechy zlewają się z sobą. Górna powierzchnia plechy ma barwę słomkowożółtą, żółtozieloną, lub szarozieloną, jest matowa, gładka i płaska. Jest głęboko, dichonomicznie rozgałęziona, jej odcinki mają długość 2–6 mm, szerokość 0,5–1,5 mm i brzegami stykają się, lub nieco zachodzą na siebie. Końcowe odcinki plechy są równowąskie lub poszerzone, często odcinki te na obrzeżach plechy mają brązowawy kolor. Martwe plechy stają się czarne. Charakterystyczną cechą jest występowanie dużej ilości dużych, główkowatych soraliów o żółtawej barwie. Powstają w nich proszkowate urwistki o żółtej lub żółtozielonkawej barwie. Czasami soralia te, zwłaszcza w środku plechy zlewają się z sobą, czasami niemal cała plecha pokryta jest soraliami^[4]^[5].

Plecha jest heteromeryczna i zawiera glony protokokkoidalne. Kora górna ma grubość 10–20 μm, rdzeń ma taką sama grubość, jest biały, luźny, czasem słabo rozwinięty. Strzępki mają grubość 2–4 μm^[5].

Owocniki typu lekanorowego apotecjum występują bardzo rzadko. Mają średnicę 1–2 mm, są koliste, siedzące lub na krótkich trzoneczkach. Mają ciemnobrunatne tarczki i trwały, cienki brzeżek plechowy. W jednym worku powstaje po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników o elipsowatym kształcie i rozmiarach 7–11 × 2,5–3 μm^[4]. Pyknidy występują rzadko, powstają w nich sierpowate pykniospory o rozmiarach 12–18 (–22) × 0,5–1 μm^[5].

Reakcje barwne: górna kora K- lub lekko żółty +, C-. KC + żółty, P-, UV; Rdzeń P, K, KC-, C, UV + biały. Kwasy porostowe: w korze występuje kwas usninowy i śladowe ilości atranorinu, w rdzeniu kwas diwarikatowy i kwas nordiwarikatowy^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach i wielu wyspach półkuli północnej. Na półkuli południowej opisano jego występowanie tylko w Australii. Występuje w całej Europie, na północy sięga po archipelag Svalbard i Grenlandię^[6]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju^[4].

Rośnie na korze drzew, zazwyczaj szpilkowych, rzadziej liściastych. Czasami spotykany jest także na drewnie i rzadko na skałach^[4]. Często występuje w dolnej części pni drzew i u ich podstawy, rzadko tylko na gałęziach^[5]. W latach 2004–2014 znajdował się na liście porostów ściśle chronionych^[7]. Od października 2014 r. nie podlega już ochronie gatunkowej.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2015-02-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-02-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-16].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) [1], od października 2014 r. wykreślony został z liczby gatunków porostów podlegających ochronie prawnej

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2015-02-16]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2015-02-16]. (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[herbaria-5] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-16].

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].

[7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) [1], od października 2014 r. wykreślony został z liczby gatunków porostów podlegających ochronie prawnej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]